سیدمحمد مشکوه‌الممالک/ رهبر معظم انقلاب پس از بدعهدی آمریکا در تمدید تحریم‌ها علیه ایران فرمودند: «همین دولت کنونی در آمریکا دارد برخلاف آنچه تعهّد کردند و تصمیم‌گیری مشترک کردند و مسئولان به ما آن‌وقت اعلام کردند، عمل میکند. من اینجا لازم می‌دانم عرض بکنم [اینها] کارهای متعدّدی کردند، تخلّف‌های متعدّدی کردند، یکی دو تا نیست، تازه‌ترینش این تمدید تحریم ده ساله است، اگر این تحریم [تمدید] بشود، قطعاً نقض برجام است ـ بدون تردیدـ و بدانند جمهوری اسلامی حتماً در مقابل آن واکنش نشان خواهد داد.» به منظور تبیین رهنمود امام خامنه‌ای، خبرنگار صبح‌صادق گفت‌وگویی با چند نفر از نمایندگان مجلس انجام داده که در آن جزئیات واکنش اولیه جمهوری اسلامی در برابر نقض صریح برجام بررسی شده است.
دنبال حفظ برجام با هر قیمتی نیستیم
حجت‌الاسلام مجتبی ذوالنوری*
ما باید درباره اشارات رهبر معظم انقلاب اقدام جدی داشته باشیم، نه اینکه ایشان بر نکته‌ای تأکید و تصریح کنند و در مقابل، ما خیلی کم‌رنگ و رقیق شده حرف بزنیم. متأسفانه، تاکنون مواضع دولت جدی و قاطع نبوده است. آقای رئیس‌جمهور در مجلس تصریح کردند که نقض برجام صورت گرفته است؛ از این رو باید مواضع محکم گرفته شود. بسیار تأسف‌بار است که وی در سال اول ریاست‌جمهوری خود و در شروع کار، بر روی توافق مانور دهد و امروز در آخرین فرصت حضور خود در مجلس، نقض صریح برجام را از سوی آمریکایی‌ها اعلام کند.
باید گفت، متأسفانه دولت آن قاطعیت لازم را ندارد؛ برای نمونه آقای ظریف می‌گوید، آمریکا با این کار به اعتبار و آبروی خود ضربه می‌زند. در حالی که رهبر معظم انقلاب به صراحت می‌فرمایند: «وزیر امور خارجه باید در مورد نقض برجام کلماتی بسیار محکم‌تر بیان کند.»
این به معنای فرصت‌سوزی چهار ساله، دنبال نخود سیاه رفتن و خوش‌گمان بودن نسبت به بدعهدی دشمن است که نباید اتفاق می‌افتاد؛ حال که چنین اتفاقی افتاده است، باید در ادامه مسیر قاطع و محکم از منافع، عزت و غرور ملی دفاع کنیم و مواضع متناسبی بگیریم، گفتنی است، در شش بند ماده واحده، تکلیف و برخورد دولت در عرصه‌های مختلف، کاملاً مشخص است.
ما تحت هیچ شرایطی درصدد نقض برجام نیستیم؛ همچنین دنبال حفظ برجام با هر قیمتی نیستیم؛ یعنی برجام باید به شکلی حفظ شود که منافع ملی ما را تأمین کند، نه اینکه به منافع ما آسیب بزند. ما برجام را برای منافع ملی و نفس مردم می‌خواهیم و هر جا در تضاد با این دو باشد، نباید روی برجام تأکید کنیم. از سویی ما نقض‌کننده نیستیم و به همه تعهدات خود عمل کرده‌ایم و در واقع آنها ناقض برجام
هستند.
دلیل عجله دولت در برجام این بود که تصمیم داشت در این چهار سال از آن استفاده کند. غافل از آن و یا شاید با علم به اینکه ابعاد مختلف برجام محققانه و کارشناسانه مشاهده نگردید و منافع ملی به طور کامل در برجام رصد نشد. داده و ستانده در برجام تراز نشد. در حقیقت، درباره ستانده خود و عمل کردن طرف مقابل به وظیفه خود تضمین‌های لازم گرفته نشد. نکته دیگر اینکه دولت تحمل هیچ نقد کارشناسانه‌ای را در این زمینه نداشت و از حرفهای درست استفاده‌ای نکرد و این محصولِ همان شتاب و عجله بود.
برای مقابله با بدعهدی آمریکا ماده واحده‌ای در مجلس تهیه شد و حدود۹۰ نفر آن را امضا کردند و دو فوریتی در حال طی کردن مسیر است. اگر این ماده به قانون تبدیل شود، تکلیف دولت در برخورد با برجام مشخص و دولت ملزم به اقدامات عملی در این زمینه می‌شود.
*رئیس کمیته هسته‌ای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس
نوبت دولت است که با بدعهدی آمریکا مقابله کند
حمیدرضا حاجی‌بابایی*
نتایج مذاکره‌هایی که با آمریکا انجام شد، نشان داد که در مجموع اعتماد کردن به آمریکا اشتباه است. در این مسئله شتابزده عمل شده است. همه به دنبال این هستند که ما صد در صد یا بیش از حد برجام را اجرا کنیم تا رضایت آمریکا را مبنی بر عدم تصمیم‌گیری علیه خود در برخی کارها به دست آوریم.
ما تمام کارها را انجام دادیم و متأسفانه در برخی موارد منافع ملی خود را نادیده گرفتیم تا بتوانیم به یک مصلحت بالاتری دست پیدا کنیم. نگاه ما این بود که اگر این کار را انجام دهیم با رکود اقتصادی مواجه نخواهیم شد، شغل ایجاد می‌شود، معیشت مردم درست می‌شود و چرخ زندگی آنها می‌چرخد؛ اما امروز شاهدیم که متأسفانه یک رکود شکننده بر کشور حاکم شده است.
با توجه به این شرایط، این سؤال مطرح است که مجلس و دولت در مقابل این اقدام آمریکا چه اقدامی باید داشته باشند؟ مهم‌ترین راه مقابله ما این است که بفهمیم و بپذیریم که آمریکا همین است که می‌بینیم. دیگر به آمریکا اطمینان نکنیم، چشمان خود را باز کنیم و به او تکیه نکنیم. آمریکا همین است.
با این چشم باز باید به سمت اقتصاد مقاومتی برویم و روی پای خود بایستیم؛ به مردم و جوانان دانش‌پژوه در سراسر کشور تکیه داشته باشیم و از ظرفیت‌های منطقه استفاده کنیم؛ تعامل دوجانبه و چندجانبه با کشورهای جهان را شروع کنیم؛ هویت خود را بیشتر نشان دهیم، همانند روزی که با سربلندی و با حس قوی هماوردی نفت را به قیمت ۱۴۰ دلار می‌فروختیم. اما در دوره محبت و مذاکره با آمریکایی‌ها قیمت نفت به بیست دلار هم رسید و امروز برای اینکه قیمت آن به پنجاه دلار برسد، می‌خواهیم جشن بگیریم! ما باید از هر جایی به دنبال شکست‌های خود باشیم و آنها را به پیروزی تبدیل کنیم. تکیه به آمریکا و سیاست‌های او به معنای افراط‌کاری و ناپخته عمل کردن است.
رئیس‌جمهور گفت ما باید رفتار مقتضی با آمریکا داشته باشیم. ما امروز همه به دنبال این هستیم که ببینیم داخل بسته کلمه «مقتضی» ایشان چه چیزی است و آن را بررسی کنیم. در این میان نیاز نیست مجلس کاری انجام دهد چون تمام قوانین و مقررات لازم را تصویب کرده و در اختیار دولت قرار داده است. دولت هیچ کمبودی برای این اقدام ندارد و اوست که باید اجرا کند.
مجلس با حضور 264 نفر بیانیه صادر کرده؛ از سیاست‌های رهبری و از دولت برای مقابله با آمریکا پشتیبانی کرده و حالا نوبت دولت است که ببیند چگونه می‌خواهد با کسانی که به آنها اعتماد کرده رفتار کند و به مردمی که قول داده است این اعتماد تأثیرگذار است و می‌تواند مشکلات آنها را حل کند بگوید که امروز دلیل اینکه مشکلات آنها حل نشده است، چیست؟ ما منتظر هستیم و می‌خواهیم ببینیم دولت چه اقدامی در مقابل این توهین و تحقیر آمریکا به ملت ایران انجام می‌دهد.
ما از برجام شاه‌کلید آن را می‌خواستیم که رفع تحریم‌ها بود؛ اما خیلی صریح و آمریکا به مدت ده سال دیگر تحریم‌ها را تمدید کرد. این نشان می‌دهد که آمریکا به تعهدات خود پشت پا زده است و به تبع آن، شرکت‌های بزرگ کشورهای اروپایی نیز از او تبعیت میکنند.
* رئیس کمیسیون تلفیق لایحه برنامه ششم توسعه
دولت وظیفه ندارد برجام را حفظ کند
کمال دهقانی فیروزآبادی*
در تاریخ 21/7/1394 در مجلس قانونی با عنوان «اقدام متقابل و متناسب در اجرای برجام» وضع شده است. این ماده واحده و بندها و دو تبصره آن، تکلیف را برای دستگاه‌های اجرایی مشخص کرده است؛ البته در این قانون ملاحظه تصمیمات شورای عالی امنیت ملی و هیئت نظارت بر برجام نیز ذکر شده است؛ یعنی این دو نهاد باید به صورت ماهوی به این مسئله رسیدگی کرده و طبق قانون عمل کنند.
موضع ما این است که باید قانون را، که همه چیز در آن پیش‌بینی شده است، به شکل خوب و دقیق اجرا کنند؛ ما به تعهدات خود طبق قانون متعهد هستیم و بارها و بارها اشاره شده است که به همکاری‌های خود با کشورهای طرف قرارداد و به تعهداتی که داده‌ایم، پایبند هستیم؛ اما اگر طرف ما به تعهداتی که داده است پایبند نباشد، دولت، شورای عالی امنیت ملی و هیئت نظارت بر اجرای برجام، باید موضوع را بررسی کرده و تصمیم‌گیری کنند؛ پس از آن قانون تعیین میکند که لازم است چه اقداماتی صورت بگیرد.
درباره برجام طبق ماده واحده‌ای که در مجلس تهیه و هنوز به قانون تبدیل نشده است، الزام دولت به توسعه همه‌جانبه فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای در چهارچوب معاهده NPTدر قبال نقض برجام از سوی آمریکا صورت گرفته است. این ماده واحده می‌گوید:
دولت موظف است در اجرای این قانون با توجه به تصویب قانون موسوم به داماتو (ISA) که نقض صریح و قطعی برجام است، نسبت به توسعه همه‌جانبه حقوق هسته‌ای ملت شریف ایران و فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای، در چارچوب معاهده NPT با تحقق موارد ذیل اقدام کند:
1ـ ساخت، نصب و راه‌اندازی سانتریفیوژهای پیشرفته مورد نیاز برای تحقق تولید حداقل یکصدونود هزار سو؛
2ـ افزایش درصد غنی‌سازی اورانیوم تا بیست درصد و هر درصدی که مورد نیازهای صلح‌آمیز کشور است؛
3ـ افزایش ذخیره اورانیوم غنی‌سازی شده کشور به میزان نیازهای صلح‌آمیز بدون لحاظ محدودیت‌های برجامی و در چارچوب NPT؛
۴ـ توسعه تولید و ذخیره‌سازی آب سنگین مورد نیاز مصارف صلح‌آمیز کشور و فروش مازاد آن در بازارهای جهانی؛
5ـ بازگرداندن رآکتور 40 مگاواتی آب سنگین اراک به وضعیت پیش از برجام و تکمیل و راه‌اندازی آن؛
6ـ قطع و توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی.
دولت وظیفه ندارد برجام را حفظ کند، بلکه موظف است قانون را اجرا کند. قانونِ اقدام متناسب و متقابل با اجرای برجام، تکلیف همه دستگاه‌های اجرایی را مشخص کرده است. مجریان براساس آن اقدام لازم را انجام خواهند داد و مجلس نیز بر حسن اجرای قانون، نظارت کرده و در صورت اجرا نشدن قانون با قاطعیت برخورد میکند. نمی‌توان از قانون جلو زد یا از آن عقب افتاد.
در شرایطی که دولت، مجلس، جناح‌ها و احزاب باید متفق‌القول در کنار یکدیگر قرار بگیرند و اتحاد داشته باشند، صحبت کردن از اختلافات، هرگز به مصلحت کشور نیست و نباید به مسائل اختلافی دامن زده شود.
* نایب‌رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی
