محمدابراهیم میانجی/ طرح حذف صفر از پول ملی که یکی از مراحل هفت‌گانه طرح تحول اقتصادی دولت گذشته بود، برای دوره‌ای در بانک مرکزی فعلی منتفی اعلام شده بود که با مصوبه اخیر هیئت دولت در زمینه تغییر واحد پول کشور به جریان افتاده است. رئیس کل بانک مرکزی در دو سال گذشته اعلام کرده بود با وجودی که مخالفتی با این موضوع ندارد؛ اما تا زمانی که شرایط لازم فراهم نشود در این‌باره اقدامی انجام نخواهد شد. وی معتقد بود که تورم ۴۰ درصدی حاکم بر اقتصاد و بی‌ثباتی که بر سایر شاخص‌های کلان حاکم بود، توان ورود به حذف صفر از پول ملی را به حداقل رسانده است؛ از این رو سیف، تأکید داشت تا زمانی که ثبات به اقتصاد برنگشته و تورم تک‌رقمی پایدار نشده است، اجرای این طرح منتفی خواهد بود. آن‌گونه که از شواهد برمی‌آید دولت با مصوبه جلسه روز چهارشنبه 17 آذر ماه خود به ریاست حجت‌الاسلام روحانی رئیس‌جمهور که در جریان بررسی «لایحه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» صورت گرفت با تعیین واحد پول ایران به تومان قدم در این راه گذاشته است.
حذف یک صفر از پول ملی و تبدیل واحد پول ایران از ریال به تومان در حالی در هیئت دولت تصویب شد که وزیر اقتصاد، رئیس‌کل بانک‌مرکزی و کارشناسان اقتصادی حذف سه صفر از پول را ضروری می‌دانند؛ موضوعی که برخی از کارشناسان آن را در راستای حفظ ارزش پول ملی و برخی دیگر کاهش نرخ تورم معرفی کرده‌اند.
سؤالی که در این زمینه مطرح است اینکه این مصوبه تا چه میزان می‌تواند مشکلات اقتصادی کشور را در این برهه خاص و پر چالش حل کند و موجب بهبود روندهای اقتصادی شود. در این باره اظهارنظر برخی کارشناسان حوزه اقتصاد راه‌گشای این موضوع خواهد بود که به آن اشاره میشود:
اکنون زمان تغییر
واحد پول ملی نیست
محسن یزدان‌پناه محقق دانشگاه آراسموس هلند درباره تصویب تغییر واحد پول ملی ایران از ریال به تومان معتقد است: «به طور کلی تغییر صفر و حذف آن از پول ملی، آثار جدی بر اقتصاد ایران نخواهد داشت. اکنون زمان تغییر واحد پول ملی نیست؛ چراکه اصلاحات ساختاری انجام نشده و کشور در اوضاع نامساعدی در حوزه دارایی‌های بانکی قرار دارد، این در حالی است که اکنون دارایی‌هایی وجود دارد که به ازای آن نرخ، وثیقه و ماشین‌آلات وجود ندارد؛ اکنون رقم ۵۰۰ هزار میلیارد تومانی دارایی سوخته بانک‌ها وجود دارد و پیش‌بینی میشود این رقم به ۷۰۰ هزار میلیارد تومان در سال آینده برسد و اثرات خود را دارد. دارایی سوخته آن دسته از دارایی‌هایی است که قابلیت تبدیل نشدن به منابع ریالی را ندارند و از جمله این دارایی‌ها می‌توان به برخی املاک اشاره کرد که خریداری برای آنها وجود ندارد.
این تغییر اولویت
مسائل اقتصادی کشور نیست
محمدمهدی راسخ، عضو اتاق بازرگانی درباره تصمیم دولت درباره تبدیل ریال به تومان گفت: «حذف یک صفر از پول ملی کشور اثری بر اقتصاد کشور ندارد و اصولاً حذف یک صفر اولویت مسائل پولی و اقتصادی کشور نیست.» وی معتقد است: «آنچه تاکنون شاهد بوده‌ایم، اینکه هرگاه دولت‌ها پاسخی برای حل مشکلات اقتصادی کشور ندارند دست به چنین اقداماتی می‌زنند تا افکار عمومی را منحرف سازند. علاوه بر این کافی است محاسبه شود که در کشوری که هنوز حجم اسکناس در آن بالاست، چه هزینه‌ای باید برای جایگزینی صورت پذیرد.»
هیچ تأثیری در کاهش
تورم ندارد
محمود دهقانی، اقتصاددان و عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) درباره مصوبه دولت برای تبدیل ریال به تومان و حذف یک صفر از واحد پولی ایران معتقد است: در این اقدام اگر به معنای حذف یک صفر از ریال باشد، اقدامی ضعیف تلقی شده و صرفاً اقدامی روانی و نه اقتصادی محسوب میشود.» وی با بیان اینکه این اقدام هیچ تأثیری در کاهش تورم نداشته و صرفاً موضوعی حاشیه‌ای تلقی میشود، گفت: «اگر هدف، حذف صفر از ریال بوده است منطق اقتصادی اقتضا می‌کرد به جای یک صفر، چهار صفر از پول ملی حذف شود.»
این تبدیل تأثیری
بر اقتصاد كلان ندارد
یحیی آل‌اسحاق درباره تبدیل ریال به تومان و پیامدهای اقتصادی آن گفت: این کار الزاماتی دارد، تا لوازم کار مهیا نشود، این طرح انجام‌شدنی نیست. این طرح در حوزه‌های مختلف اثر دارد و از نقاط مثبت و منفی برخوردار است. در حال حاضر که قانون نظام بانکی در مجلس مطرح شده، دولت خواسته، همزمان با طرح این قانون در مجلس، این موضوع هم مطرح شود.
این کارشناس اقتصادی اظهار داشت: تبدیل ریال به تومان بار اقتصادی و عملیاتی ندارد، تنها اینکه در مسائل حسابداری و نگهداری حساب، به جای اینکه ارقام به ریال نوشته شود، راحت‌تر به تومان نوشته میشود، کما اینکه در حال حاضر این کار انجام میشود و در صحبت‌های عمومی ملاک تومان است، نه ریال. نکته دیگر چاپ اسکناس است؛ یعنی اگر مبنا بر تومان باشد، اسکناس‌های جدیدی باید چاپ شود که هزینه‌های چاپ اسکناس بالا است، الان با توجه به اینکه نیاز به اسکناس با وجود عابر بانک‌ها کمتر شده است؛ لذا این مشکل هم خیلی مهم نیست.
به نظر می‌رسد دولتمردان تدبیر و امید که در یک سال اخیر نتوانستند از ثمرات اجرای برجام بهره اقتصادی ببرند و با تمدید ۱۰ ساله تحریم‌های داماتو عملاً برجام را نقض شده می‌بینند، قصد دارند اخبار را به سمت دیگری سوق دهند. بررسی شرایط موجود نشان می‌دهد که احتمالاً شورای نگهبان در برهه فعلی رأی به اجرای این طرح نمی‌دهد و دولت هم تقریباً نسبت به این مسئله آگاهی دارد، اما قصد دارد فعلاً با خبرسازی در این زمینه نگاه‌ها را به سمت دیگری منعطف کند. با این تفاسیر باید دید دولتمردان پس از تغییر واحد پول ملی به اهداف مدنظرشان می‌رسند یا خیر؟ آیا این طرح قابلیت عبور از فیلتر مجلس و شورای نگهبان را دارد؟ برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها باید اندکی منتظر بمانیم.
