شیرین زارعپور/ سیستم مدرن جاسوسی، در جریان جنگ جهانی دوم شکل گرفت که اصولاً برای شناسایی دشمن به وسیله جمعآوری اطلاعات وارد عمل شد. دو ابرقدرت ایالات متحده آمریکا و اتحاد شوروی در طول جنگ جهانی دوم هرگز وارد جنگ فیزیکی(گرم) نشدند و نزدیک به نیم قرن علیه یکدیگر جنگ روانی به راه انداختند و در این میان جاسوسان هر دو مشغول فعالیت بودند. یکی از نتایج این جنگ سرد و گرم که بیش از شصت سال به طول انجامید، پیدایش یک سیستم مدرن جاسوسی، شامل سازمانهای سرّی در سراسر جهان بود.
یکی از شیوههای رایج جمعآوری اطلاعات، جاسوسی اجتماعی است. این نوع جاسوسی، از طریق شبکههای اجتماعی صورت میپذیرد. لازم است برای آشنایی با شیوههای این نوع جاسوسی، شیوههای جمعآوری اطلاعات بررسی شود.
روشهای جمعآوری اطلاعات در سرویسهای جاسوسی به چند دسته تقسیم میشود:
1ـ جمعآوری اطلاعات انسانی؛
2ـ جمعآوری اطلاعات فنی؛
3ـ جمعآوری اطلاعات آشکار.
اطلاعات فنی به تصاویر جمعآوری شده به وسیله ماهوارههای جاسوسی، هواپیماهای جاسوسی بیسرنشین و با سرنشین و ایستگاههای شنود مستقر در خشکی و دریا میگویند. این اطلاعات با استفاده از آخرین فناوریها به جای عوامل انسانی صورت میگیرد.
در جمعآوری اطلاعات آشکار، سرویس جاسوسی با بهرهبرداری از اطلاعاتی که در اختیار داشتن آنها ممنوعیتی ندارد، بخشی از نیازهای خود را تأمین میکند. اطلاعات جمعآوری شده از سوی عوامل انسانی و وسایل فنی سرّی مثل میکروفونهای جاسوسی، درصد کمی از اطلاعات جمعآوری شده گزارشهای اطلاعاتی را شامل میشود، اما منابع آشکار شامل اخبار جمعآوری شده از سوی رسانهها مانند گزارشهای روزنامهها، اخبار رادیو و تلویزیون و مقالات فنی منتشر شده در نشریات و بر روی اینترنت است.
اطلاعات آشکار، در پیگیری تحولات متغیر سیاسی در جهان بسیار سودمند است.
با پیشرفت فناوریهای ارتباطی بر بستر اینترنت و رشد نرمافزارهای پیامرسان و نرمافزارهای شبکه اجتماعی، در هر سه حوزه شاهد تغییراتی هستیم.
پروژه رصد صفحات
بنیاد «دفاع از دموکراسی» و بنیاد صهیونیستی «تارگوم» سه سال پیش این پروژه را آغاز کردند. هدف از اجرای این پروژه رصد گفتوگوها و پیامهای ایرانیان در شبکههای اجتماعی به منظور پی بردن به میزان تأثیرگذاری تحریمها بود. این پروژه را که مارک دوبوویتز، مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دموکراسی صورت داد، سرمنشأ تحریمهای اقتصادی اخیر آمریکا علیه ایران، شد. این تحریمها از طرف دوبوویتز به صورتی مورد تأکید قرار میگرفت که برنامه براندازی ایران را در صورت فشار تحریمهای اقتصادی به دنبال داشته باشد و به گونهای از برنامه براندازی حمایت میکرد. در سال 2013 نمایندگان آمریکا طرحی را به مجلس ارائه کردند که به سازمانهای اطلاعاتی این کشور اجازه میداد در صورت تمایل به اطلاعات مشتریان و کاربران اینترنتی شرکتهای خصوصی دسترسی پیدا کنند. در این طرح دولت میتوانست قوانین حاکمیت را نقض کند و بنا به تشخیص خود به اقداماتی چون رصد ارتباطات اینترنتی، فیلتر کردن محتوا و تعطیل کردن برخی وبگاهها و سرویسهای برخط بپردازد. از همان زمان نگرانی نقض حریم شخصی در کاربران اینترنتی از سوی گروههای ثالث ایجاد شد. در همان زمان بازیهای اینترنتی با وسعت بیشتری به بازار عرضه شدند. بر اساس آخرین افشاگریهای «ادوارد اسنودن» افشاگر اطلاعات محرمانه آمریکا و کارمند اسبق آژانس امنیت ملی آمریکا، در سال 2014 این موضوع مطرح شد که آژانس امنیت ملی آمریکا اطلاعات شخصی کاربران را از طریق بازی پرندگان خشمگین، جمعآوری میکند، در حالی که آژانس امنیت ملی آمریکا در بیانیهای ادعا کرده بود علاقهای به جمعآوری اطلاعات از روی گوشیهای همراه و یا شبکههای اجتماعی ندارد.
این در حالی بود که در گزارشهایی که نیویورکتایمز و گاردین منتشر کردند، عنوان شده بود که آژانس امنیت ملی آمریکا و ستاد ارتباط دولتی بریتانیا از سال 2007 در پروژهای مشترک، مشغول ایجاد راههایی برای دستیابی به اطلاعات گوشیهای همراه بودند. این اقدام را آژانس امنیت ملی آمریکا این گونه توصیف کرد: این یک روش عالی برای دستیابی تحلیلگران به اطلاعات گوشیهای همراهی است که به شبکههای اجتماعی متصل هستند و از این طریق امکان مشاهده اسنادی که کاربران دانلود میکنند و پایگاههایی که از آنها بازدید میکنند و حتی فهرست افراد موجود در دفترچه تلفن کاربران وجود دارد.
جاسوسی نوین در فضای مجازی با طراحیهای جدید به منظور کاستن از حساسیتهای جاسوسی به شکلهای ارائه شده صورت پذیرفت. اینگونه کاهش حساسیت در بخشهای مختلف موجب شد سرویسهای جاسوسی به راحتی بتوانند در کشورهای هدف نفوذ کنند.
با قراردادی که بین شرکت انگلیسی ودافون و هایوب ایرانی در 27 مهر امسال صورت پذیرفت، دسترسی به اطلاعات کاربران ایرانی برای شرکتهای جاسوسی، به سهولت امکانپذیر شد. این قرارداد که به بهانه مدرنیزه کردن زیرساختهای اطلاعاتی و مخابراتی کشور به دست شرکتی انگلیسی افتاد، احتمال جاسوسی از اطلاعات کاربران سرویس جاسوسی ملکه انگلیس را، بیش از پیش فراهم آورد. بررسی اسنادی که ادوارد اسنودن افشا کرد مشخص میکند که این شرکت انگلیسی نماینده جاسوسان دولتی انگلیس در بین کاربران است و گزارشهای بسیاری در زمینه ارتباط مستقیم ودافون با سازمان جاسوسی انگلیس(ستاد ارتباطات دولت) وجود دارد. با این وجود، باید گفت راه نفوذ از طریق شرکتهای ارتباطی به راحتی برای دشمن فراهم شده و ضرورتی برای استفاده از روشهای جمعآوری اطلاعات به شکلهای اشاره شده، وجود ندارد.
اکنون آگاهسازی جامعه از شیوههای دشمن برای نفوذ، ضروری به نظر میرسد و انتظار میرود این مهم را دستگاههای ذیربط مورد توجه قرار دهند.