اکبر کریمی/ انبه یکی از میوه‌های مناطق استوایی و حاره‌ای است که در کشور ما طرفداران فراوانی دارد. این میوه سابقه چهارهزار ساله دارد و مرکز اصلی تولید آن هند، مالزی و برمه بوده است.
در کشور ایران یک میوه وارداتی شناخته می‌شود. خیلی‌ها نمی‌دانند این میوه خوشمزه و پرطرفدار امکان رشد و نمو در کشور را دارد، یا اینکه ایران یکی از کشورهایی است که قدمت پرورش درخت انبه در آن به بیش از 250 سال می‌رسد.
«قصرقند» یکی از شهرستان‌های استان سیستان‌وبلوچستان است که ویژگی‌های آب‌وهوایی آن مناسب کشت و پرورش درختان انبه می‌باشد. به همین دلیل از گذشته در مناطق جنوبی سیستان درخت انبه وجود داشته است. این درخت عمر بسیار بالایی دارد و در حال حاضر درختانی با طول عمر بیش از 250 سال در این مناطق یافت می‌شود. هم‌اکنون در این شهرستان بیش از 150 هکتار باغ انبه وجود دارد و قصرقند قابلیت و زمینه‌های تبدیل شدن به قطب تولید و صادرات انبه را دارد.
انبه گونه‌های مختلفی دارد که بیش از 10 نوع آن در کشور کشت می‌شود. این گونه‌ها با توجه به میزان باردهی درخت، میزان سازگاری با محیط آب‌وهوایی، نوع درشتی محصول، میزان شیرینی، ضخامت و نازکی پوست، ریزی یا درشتی هسته، رنگ و طعم و ... تقسیم‌بندی می‌شوند.
درخت انبه و محصولات آن
«عبیدالله باشنده» یکی از اهالی شهرستان قصرقند و دهستان هیت است که از 30 سال پیش به این شغل روی آورده و در حال حاضر چهار هکتار باغ انبه بارور دارد.
او می‌گوید: «محصول این درخت به دو صورت به مصرف می‌رسد؛ بخشی از آن، میوه رسیده است که به بازار عرضه می‌شود، ولی عمده محصول تولیدی که به صورت کال و نارس چیده می‌شود برای تولید انواع ترشیجات استفاده می‌شود.»
در این شهرستان بیش از 20 نوع ترشی از ترکیب انبه با سایر میوه‌ها، سرکه، روغن و ... تهیه می‌شود و تقریباً عمده این ترشی‌ها در استان‌های جنوبی کشور، از جمله سیستان‌وبلوچستان، خوزستان و بوشهر به مصرف می‌رسد.
چتنی، هرام با پوست، بدون پوست و هسته‌دار، ترشی انبه روغنی، سرکه‌ای، خلالی و مخلوط معروف‌ترین ترشی‌های تولیدی از انبه نارس در شهرستان قصر قند هستند. افزون بر این، امکان خشک کردن این میوه در صنایع تبدیلی موجود در کشور نیز وجود دارد.
انبه؛ درختی چهار فصل
درخت انبه در تمامی فصول سال سرسبز بوده و هرس نیز نمی‌شود. گل‌دهی انبه از اواخر اسفندماه شروع می‌شود. فصل میوه‌چینی انبه نارس از اوایل خرداد ماه شروع می‌شود، ولی اواخر تیرماه فصل چیدن انبه رسیده است. در طبقه‌بندی درختان مثمر، این درخت در دسته درختان نسبتاً بزرگ جای می‌گیرد. در شهرستان قصرقند «به تناسب اندازه، سن و وضعیت جوی سالانه، هر درخت به طور میانگین بین 50 تا 450 کیلو میوه میدهد.»
درخت انبه را یک سال پس از کاشتن، با ساقه درختان بزرگ‌تر پیوند می‌زنند. این کار با دو هدف انجام می‌شود. پیوند‌زنی علاوه بر اینکه طول زمان رشد تا باردهی را به میزان دو سال کوتاه‌تر میکند، سبب بهبود کیفیت محصول نیز می‌شود. برای بارور شدن نهال پیوند نخورده بین پنج تا هفت سال، بنا به نوع گونه کشت شده، زمان سپری می‌شود.
قصرقند قطب تولید انبه در منطقه
شهرستان قصرقند و شهرستان‌های جنوبی استان سیستان‌وبلوچستان آب‌وهوای گرمسیری مناسبی برای کشت انبه داشته و استعداد بسیار خوبی برای پرورش آن در این مناطق وجود دارد، به طوری که این خطه از ایران عزیزمان افزون بر قابلیت تأمین مصرف داخلی، توان تبدیل شدن به قطب صادرات انبه را نیز دارد.
به کارگیری روش‌های آبیاری مکانیزه و شیوه‌های علمی پرورش انبه، اصلاح گونه‌های پرورشی، استفاده نکردن از سموم و آفت‌کش‌های مضر در باغات، از جمله نقاط قوت کشور در زمینه پرورش این محصول است که قابلیت‌های کمّی و کیفی آن را به نسبت کشورهای مدعی این محصول متمایز کرده است.
باشنده در ادامه می‌گوید: «وجود سد زیردان در شهرستان قصرقند و اراضی چند هزار هکتاری پایین‌دست این سد یکی از امکانات بالقوه برای توسعه باغداری انبه در منطقه به وسیله بهره‌برداری بهینه از میلیون‌ها مترمکعب آب ذخیره شده در پشت این سد است، ولی متأسفانه طی سال‌های اخیر در این زمینه تلاشی صورت نگرفته و هر ساله شاهد تبخیر حجم بالایی از آب سد و عدم استفاده از آن هستیم.»
انبه ارزش صادراتی بالایی دارد و به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد موجود، به نسبت محصولات کشورهای همسایه، زمینه رقابت صادراتی این محصول وجود دارد و می‌توان با حمایت از باغداران و توسعه سطح زیر کشت این محصول، در آینده نزدیک در کنار ایجاد اشتغال پایدار در حوزه‌های کشاورزی، صنایع تبدیلی و بسته‌بندی، همپای کشورهایی چون هندوستان و پاکستان زمینه ارز‌آوری بالا برای کشور در این حوزه را رقم زد.
مشکلات پرورش و فروش انبه
یکی از نیازمندی‌های عمده در شهرستان قصرقند راه‌اندازی شرکت‌های فرآوری و ترشی‌سازی صنعتی است. در قصرقند بخش عمده محصول تولیدی باغدار را دلال با قیمت پایین می‌خرد و برای فرآوری به دیگر استان‌ها ارسال میکند. امسال انبه نارس کیلویی 3500 و انبه رسیده بین پنج تا شش‌هزار تومان خریداری شد، این در حالی است که میانگین قیمت فروش انبه در پایتخت بین 9 تا 14 هزار تومان بوده است.
بیمه نشدن درخت انبه و محصول باغات انبه یکی دیگر از مشکلات و موانع در این حوزه است. در حالی که خرمای استان به راحتی بیمه می‌شود، ولی تا به حال تدبیری برای بیمه کردن انبه انجام نگرفته است. به دلیل نبود این نوع مشوق‌های حمایتی و ترس از آسیب دیدن محصول و آفت زدن آن، 70 درصد از محصول انبه به صورت نارس چیده شده و به مصارف دیگر مانند تهیه ترشی می‌رسد و تنها حدود 30 درصد از محصول به صورت میوه در بازار توزیع می‌شود.
برای تهیه گزارش از فعالیت‌های اقتصاد مقاومتی در استان خود با شماره تلفن 09193472981 برادر اکبر کریمی تماس بگیرید.
