نقی پوررضائی*/ در دنیای امروز، دانش مهم‌ترین سرمایه به شمار می‌آید. انسان هر چه بیشتر بداند، بهتر عمل می‌کند. دانش مخلوطی از تجربیات، ارزش‌ها، اطلاعات موجود و نگرش‌های کارشناسی نظام‌یافته است و در هر سازمان دانش(مبتنی بر تجربه) یک منبع کلیدی به شمار می‌آید. گفتنی است، حفظ و نگهداری کارکنان یک سازمان و پرورش ظرفیت یادگیری آنان نقش تعیین‌کننده‌ای در ارتقای سازمان دارد.
مفهوم دانش و اطلاعات
چیست؟
دانش از اطلاعات و اطلاعات از داده‌ها ریشه می‌گیرد؛ از این رو پیش از بررسی دانش باید اطلاعات و داده را تعریف کنیم. داده اولین سطح مدیریت دانش است که عبارت است از ارقام، اعداد و... داده‌ها رشته واقعیت‌های عینی و مجرد درباره رویدادها هستند.
اطلاعات دومین سطح مدیریت دانش است. در این سطح، داده‌ها گروه‌بندی، ذخیره، پالایش و سازماندهی می‌شوند، معنا می‌گیرند و از داده‌های خام بزرگ‌تر هستند.
تعریف پژوهش
پژوهش فرایندی برای بررسی دقیق، منظم و موشکافانه یک موضوع مبهم و نامعین برای رسیدن به جوابی قانع‌کننده است.
مدیریت دانش چیست؟
1ـ یافتن راهی به منظور خلق شناسایی شکار و توزیع دانش سازمانی به افراد نیازمند است. در تعریفی دیگر آمده است: «مدیریت دانش جمع‌آوری و توزیع استفاده کارا از منابع دانشی است؛ طیف وسیعی از فعالیت‌ها که برای مدیریت، مبادله، خلق یا ارتقای سرمایه‌های فکری در سطح کلان به کار می‌رود. در اختیار قرار دادن نظام‌مند اطلاعات و اندوخته‌های علمی به گونه‌ای که به هنگام نیاز در اختیار افرادی قرار گیرد که نیازمند هستند.
تاریخچه مدیریت دانش
با اختراع ماشین چاپ به دست «یوهانس گوتنبرگ» تحول عظیمی در علم و دانش به وجود آمد و به دلیل سابقه طولانی از استفاده از آگاهی و دانش بشر در 3000 سال پیش از میلاد مسیح پس از تحولات رنسانس در اروپا علم و دانش از جنبه مدیریتی در تمام شئونات زندگی انسان پدیدار شد.
در کشور ما موضوع مدیریت دانش از سال 1384 آغاز شد و اولین بار شرکت‌های وابسته به وزارت نفت به دلیل بازنشستگی تعداد زیادی از متخصصان خود تلاش کرد دانش نخبگان و خبرگان خود را استخراج کند. در نیروهای مسلح نیز در دهه 1380 حرکت‌هایی برای مدیریت دانش انجام شد و تأکیدات فرماندهی معظم کل قوا بر اهمیت مدیریت دانش در نیروهای مسلح سبب رشد حرکت دانشی در نیروهای مسلح شد؛ البته به دلیل تازگی این علم و تخصص با چالش‌هایی نیز همراه بود.
مشکلات اساسی پژوهشگران کشور در امر تولید علم و پژوهش
ـ علاقه و تمایل به کار گروهی و تیمی در بین پژوهشگران در کشور کم دیده می‌شود؛
ـ قانون کپی رایت در امر پژوهش در کشور ما به خوبی رعایت نمی‌شود؛
ـ علاقه به منافع مادی پژوهش بیشتر وجود دارد تا روح و هدف اصلی کار پژوهش؛
ـ در موارد زیادی پژوهش‌ها کاربردی نیستند و نمی‌توانند مشکلات علمی و پژوهشی کشور را کاربردی و به طور نظام‌مند حل کنند؛
ـ بوروکراسی سنگین و پیچیده سبب کندی حرکت‌های پژوهشی در کشور شده است؛
چالش‌های مدیریت دانش
و پژوهش در نیروهای مسلح
ـ نبود یک نقشه راه علمی و ترسیم آن در جامعه تحقیقاتی و علمی کشور؛ این نقشه راه به ترسیم چشم‌انداز، تعیین اهداف کلان، تعیین وضعیت موجود، تعیین شاخصه‌های سنجش، ترسیم راهبرد، ترسیم جغرافیای علمی و ترسیم فرصت‌ها و چالش‌ها می‌پردازد.
ـ دانش یک دغدغه جدی و اولویت برای فرماند‌هان ما نیست و موضوع علم و دانش در حد حرف و شعار مانده است. در حالی که مؤکدات رهبر معظم انقلاب بر ایجاد یک دغدغه جدی برای فرماند‌هان و مدیران نظامی است؛ اما یک عزم جدی برای مدیریت دانش و پژوهش وجود ندارد.
ـ باید از کپی‌برداری الگوها و نمونه‌های غربی به طور جدی بپرهیزیم؛
ـ پایگاه فناوری اطلاعات در مدیریت دانش و پژوهش بسیار کم‌رنگ است؛
ـ ارتباط بین ستادها و صف‌ها باید یک ارتباط واقعی و نظام‌مند باشد و نباید در حد شعار باقی بماند؛
ـ همخوانی نداشتن بین اجرای برنامه‌های ستاد کل نیروهای مسلح با دیگر نیروها در رده‌های پایین‌تر محسوس است؛
ـ در نیروهای مسلح مانند سازمان‌های کشوری وجود بوروکراسی پیچیده و سنگین مانع چالاکی و حرکت مدیریت دانش و پژوهش می‌شود؛
ـ خروجی کار مدیریت دانش و پژوهش در نیروهای مسلح ملموس نیست و این یک چالش جدی به شمار می‌آید؛
ـ در اجرای برنامه‌های مدیریت دانش و پژوهش ما سامانه علمی جامع در سطح نیروهای مسلح نداریم؛
ـ برای نیروهای زبده و کارآمد در موضوع مدیریت دانش و پژوهش و کاربرد آن در سازمان‌های نظامی، هنوز فرهنگ‌سازی کافی صورت نگرفته است؛
ـ ابتدا در زمینه احصای مشکلات دانشی و پژوهشی سازمان‌های نظامی باید نیازسنجی صورت گیرد که این موضوع در نیروهای مسلح هنوز نهادینه نشده است؛
ـ شتابزدگی در بسیاری از امور محسوس است و گاهی بدون برنامه و عمل می‌کنیم.
فرصت‌های مدیریت دانش
و پژوهش در نیروهای مسلح
ـ مطالبه فرماندهی معظم کل قوا در حوزه مدیریت بهینه دانش و پژوهش در نیروهای مسلح؛
ـ اجماع و اراده عمومی در نیروهای مسلح برای رسیدن به حوزه‌های دانشی؛
ـ رشد علم و فناوری در جهان و نیروهای مسلح کشورهای دیگر؛
ـ نیاز یک دانش بومی در نیروهای مسلح؛
ـ فرهنگ‌سازی و تولید قدرت نرم در نیروهای مسلح؛
ـ کم کردن فاصله‌های علمی و پژوهشی نیروهای مسلح با نیروهای مسلح دشمن به منظور مقابله با آنان؛
ـ ایجاد زیرساخت‌های فنی و تکنولوژیکی؛
ـ فرهنگ‌سازی ستاد کل نیروهای مسلح به منزله یک خواسته جدی از سوی فرماندهی معظم کل قوا.
برای ارتقای سطح مدیریت دانش و پژوهش در نیروهای مسلح چه باید کرد؟
ـ باید نظام طراحی کنیم.
ـ جریان علم و دانش را در سازمان جاری‌وساری کنیم.
ـ آینده‌نگری و آینده‌پژوهی داشته باشیم.
ـ ارتباطات شغلی و سازمانی را در زمینه علم و دانش برقرار کنیم.
ـ کادرسازی در حوزه نیروی انسانی داشته باشیم.
ـ اندیشکده‌ها و مراکز فکری راه بیندازیم و ضمن ارائه، خدمات علمی نشریات، کتب، مقالات و محصولات علمی تولید کنیم؛
ـ با توجه به اینکه تجربه خود نوعی دانش محسوب می‌شود، تجربه‌ها را به طور نظام‌مند جمع‌آوری کنیم؛
ـ تفکر راهبردی را از طریق قابلیت محوری در حوزه مدیریت دانش و پژوهش نهادینه کنیم؛
ـ قدرت گفتمان‌سازی داشته باشیم که این مهم از طریق نخبگان علمی می‌تواند صورت گیرد؛
ـ گروه‌های مولد اندیشه داشته باشیم و از آنها حمایت کنیم؛
ـ رهبران دانشی تربیت کرده و از آنان حمایت کنیم؛
ـ کرسی‌های آزاداندیشی را در اندیشکده‌ها راه بیندازیم تا این کرسی‌ها به مراکز تولید فکر و اندیشه و مراکز تصمیم‌سازی تبدیل شود.
ـ پاسداری از مرزهای دانشی باید به دغدغه‌ای برای مدیران و دست‌اندرکاران مدیریت دانش و پژوهش تبدیل شود.
* مسئول معاونت دانش و پژوهش نیروی دریایی سپاه
