اکبر کریمی/ درآمد روسیه از صادرات زالوی دریای خزر به اروپا چند برابر درآمدهای نفتی کشور است که متأسفانه به علت عملکرد ضعیف مسئولان دولتی، ایران نتوانسته در صادرات زالوی دریای خزر درآمدی کسب کند.
امروزه به تناسب افزایش علاقهمندی جوامع به طب سنتی و زالو درمانی، پرورش زالو و آموزش این حرفه نیز علاقهمندان فراوانی پیدا کرده است. از دلایل عمده آن میتوان به درآمد بالا، آسانی شغل و هزینه اولیه پایین و بازار فروش بسیار خوب زالو اشاره کرد. پرورش زالو برخلاف بسیاری از مشاغل، نه سروصدایی دارد و نه ایجاد بوی آزاردهنده میکند؛ بنابراین این شغل را میتوان در محیط خانه نیز راه انداخت.
سیدروحالله جعفریسادیانی، ساکن کاشان است. او لیسانس کشاورزی دارد و تجربه موفق پرورش قارچ نیز داشته است؛ اما آشنایی با پرورش زالو سبب شده تا او به همراه دو نفر از دوستانش از دو سال پیش وارد این کار شوند. این تیم جوان علاوه بر پرورش زالوی طبی، از یکسال پیش کارآموزانی را در این شغل آموزش دادهاند و به تازگی هم به صادرات این محصول فکر میکنند.
روحالله میگوید: «کارگاه پرورشمان را با هدف تحقیق و مطالعه روی شیوههای پرورش زالوی مولد راهاندازی کردیم. در تحقیقاتمان نیز توانستیم در حوزه کاهش مصرف آب و شیوههای تغذیهای زالوی مولد به موفقیتهایی برسیم.»
زالو خواص درمانی زیادی دارد و از سردرد و سینوزیت گرفته تا میگرن و بیماریهای عفونی را درمان میکند. علاوه بر این، از زالو و روغن آن در مصارف بهداشتی و تهیه لوازم آرایشی نیز استفاده میشود.
طول دوره بالغ شدن زالو
زالوها اواخر زمستان جفتگیری کرده و در فصل بهار و تابستان تخمریزی میکنند. در اواخر تابستان و اوایل پاییز نوزادان زالو از داخل «کوکون» بیرون میآیند. حدود هشت ماه زمان نیاز است تا این زالوها به سن بلوغ برسند؛ بنابراین چرخه تخمریزی تا رسیدن زالو به یک زالوی بالغ یکسال و چهار ماه طول میکشد؛ اما معمولاً هیچ تولیدکنندهای تمامی این مراحل پرورش زالو را اجرا نمیکند. به عبارت دیگر میتوان گفت؛ پرورشدهندگان زالو به دو روش به پرورش زالو میپردازند.
پرورش زالوی مولد
پرورشدهندگان این روش، زالوی مولد نگهداری میکنند و با ایجاد شرایط محیطی مناسب برای زالوهای مولد، کوکونریزی انجام میشود. زالو کیسههایی را برای محافظت، دور تخمها ایجاد میکند که به آنها کوکون گفته میشود. کوکونها؛ کیسههایی قهوهای رنگ، حاوی حداقل 10 تخم زالو هستند. هر زالو به طور میانگین چهار کوکون تولید میکند. زالوهایی که از این تخمها بیرون میآیند را «لارو» میگویند.
در بازار امروز زالوهای مولد بین چهار تا شش هزار تومان فروخته میشوند و قیمت فروش هر لارو نیز 800 تا 1000 تومان است؛ بنابراین در صورت اجرای درست مراحل پرورش، تولیدکننده به ازای هر زالوی مولد به طور متوسط سود 30 هزار تومانی به دست میآورد. پرورشدهندگان برای رسیدن به سود بیشتر، معمولاً لاروها را تغذیه میکنند تا به اندازه چوب کبریت برسند و سپس به پرورشدهندگان زالوهای طبی و آرایشی میفروشند.
فعالان این عرصه از اواخر فروردین ماه اقدام به خرید زالوی مولد میکنند. بعد از دو مرحله تغذیه در اردیبهشت ماه، زالوها کوکونگذاری میکنند و در مهر ماه نیز لاروها از تخم بیرون میآیند. هر چند دو بار در سال امکان لاروگیری از زالوهای مولد وجود دارد؛ ولی این کار در کشور ما معمولاً در یک مرحله انجام میشود.
برای تهیه زالوهای مولد، دو روش وجود دارد؛ یک روش خرید زالوی مولد از صیادهای زالو است. محل زندگی زالو در مردابها و باتلاقهاست و عدهای نیز در فصل بهار اقدام به صید آنها میکنند. روش دیگر، خرید زالوی مولد از پرورشدهندگان زالو است.
زالو تغذیه روزانه ندارد. زالوهایی با جثه لارو و کبریتی معمولاً هر دو ماه یکبار تغذیه میشوند و به هر میزان که اندازه زالو بزرگتر میشود، طول دوره تغذیه آنها نیز طولانیتر میشود. زالوهای مولد هر پنج ماه یکبار تغذیه میشوند. غذای زالو، خون پستاندارانی مانند گوسفند، گاو و شتر است که از کشتارگاهها میتوان تهیه کرد. جلبکهای دریایی و آبزیان کوچک دریایی نیز از جمله غذاهای زالوها هستند؛ ولی زالوی مولد برای تولیدمثل و تخمگذاری باید غذای مقوی بخورد و خون حیوانات پستاندار، بهترین غذا برای این حیوان است.
هر چند زالو، موجودی مقاوم در برابر انواع بیماریها است و تاکنون انتقال بیماری از طریق زالو به انسان گزارش نشده؛ ولی با این حال برای کاهش خطرات احتمالی، پرورشدهندگان زالو برای تغذیه زالوهای درمانی معمولاً از خونهای پاک استفاده کرده و زالوهای مکنده خون انسانی را نیز معدوم میکنند.
زمان مفید زالوهای مولد برای تخمگذاری، دو سال است. در دوره اول تخمگذاری چون زالوها جوان هستند بیشترین بازدهی را دارند و در دوره بعدی میزان تخمگذاری کم میشود. مراکزی که زالوی مولد ارائه میدهند ممکن است به پرورشدهندگان، زالوهایی را بفروشند که یک یا دو بار تخمگذاری کردهاند. بنابراین پیشنهاد میشود خریداران این نوع زالوها از مراکز معتبر خرید کنند یا زالوهای پیشمولد خریده و خود اقدام به پرورش آنها نمایند تا از جوان بودن زالوی مولد اطمینان حاصل کنند.
در پرورش زالوهای کوکونی معمولاً زالوهای مولد را در حوضچههای بزرگ آبی نگهداری میکنند و یک روز در میان باید بیش از یک سوم آب این حوضچهها تعویض شود. در این نوع پرورش، آب زیادی مصرف میشود. تیم جوان کاشانی با تحقیقاتی که انجام دادهاند، توانستهاند میزان مصرف آب در پرورش زالوهای کوکونی را به میزان بسیار بالایی کاهش دهند.
پیشنهاد روحالله برای علاقهمندان حوزه پرورش زالوی مولد، شروع پرورش با 1000 تا 5000 زالو، زیر نظر مشاور است.
پرورش زالوی طبی
در این نوع پرورش، پرورشدهندگان کار خود را با خرید و تغذیه زالوهای کبریتی شروع میکنند.
پرورش زالوی طبی در محیط منزل نیز امکانپذیر است. بهترین دما برای پرورش این نوع زالو معمولاً دمای 22 درجه است.
پرورشدهندگان این نوع زالوها نباید نگران فروش محصول خود باشند، چون تقاضا برای زالوی طبی در بازار بسیار بالا است. به گفته روحالله به هر میزان تولید این حیوان طبی افزایش یابد، باز پاسخگوی نیاز بازار نخواهد نبود.
برای پرورش زالو نیاز به گذراندن دوره تئوری طولانی مدت نیست و معمولاً کارآموز با یک دوره پرورش زالو زیر نظر مشاور به راحتی میتواند برای دورههای بعدی به تنهایی کار پرورش را انجام دهد.
برای تهیه گزارش از فعالیتهای اقتصاد مقاومتی در استان خود با شماره تلفن 09193472981 تماس بگیرید.