گزارش خبری‌ـ تحلیلی صبح صادق از نحوه مواجهه رسانه‌های غربی با خروج آمریکا از برجام
امین پناهی/ سرانجام انتظارها به پایان رسید و دونالد ترامپ در سخنرانی اخیر خود اعلام کرد از برجام خارج می‌شود. این در حالی است که دولت ایالات متحده آمریکا از زمان انعقاد برجام بارها به شکل‌های گوناگون برجام را نقض کرده بود؛ اما اتفاقی که به تازگی افتاد و قابل توجه است، این بود که ترامپ به طور رسمی از برجام خارج شد و این بیش از آنکه بتواند تأثیری در تصمیم ملت ما و دستگاه دیپلماسی داشته باشد، واکنش‌های رسانه‌ای در پی داشت که در نوع خود قابل توجه بود. در این نوشته تلاش می‌کنیم واکنش رسانه‌های خارجی به این اتفاق تاریخی را بررسی کنیم.
در این میان، شاهد دو نوع واکنش به خروج ترامپ از برجام بودیم؛ یک گروه رسانه‌هایی که همسو با سیاست ترامپ بوده و از عمل او حمایت کرده و گروه دوم رسانه‌هایی که مخالف این اقدام ترامپ بودند.
رسانه‌های همسو با ترامپ
گروه اول؛ در حالی که شاهد خوشحالی زایدالوصف مسئولان رژیم صهیونیستی از این عمل ترامپ بودیم، این خوشحالی در رسانه‌های وابسته به این رژیم هم منعکس شد. پایگاه آی 24 اسرائیل در همان ساعات اولیه پس از این سخنرانی نوشت: «داستان عقب‌نشینی آمریکا از توافق هسته‌ای و تأثیر تصمیم ترامپ به پایان نرسیده، بلکه این اول ماجراست.» این خبرگزاری خروج ترامپ از این معاهده بین‌المللی را یک دستاورد برای نتانیاهو دانسته و چنین ادامه داده است: «به نظر می‌رسد ترامپ کاملاً موضع نتانیاهو در قبال توافق هسته‌ای را اتخاذ کرده است. (ترامپ) حتی برای طرح این اتهام که توافق هسته‌ای بر دروغ استوار است و باید آن را متوقف کرد، به دستاورد موساد که بخشی از آرشیو هسته‌ای ایران را سرقت کرده، استناد کرد.»
افزون بر این، وبگاه «تایمز آو» اسرائیل نیز خواستار آن شد که کسی ترامپ را به دلیل خروج از برجام سرزنش نکند؛ زیرا به ادعای این وبگاه، توافق هسته‌ای قرار بود «برنامه تسلیحات هسته‌ای یاغی» ایران را از بین ببرد؛ اما چنین نکرد.
«فاکس‌نیوز» هم سیاست دوگانه‌ای در این باره در پیش گرفت و جزء معدود رسانه‌های داخلی آمریکا بود که با خوشحالی از این اقدام یاد کرد و گفت: «توافق هسته‌ای ایران فرو پاشید.» این رسانه نزدیک به جمهوریخواهان آمریکا سپس گفت: «تصمیم دونالد ترامپ درباره برجام و بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران لرزه بر تن اروپایی‌ها انداخته است.»
در کنار خوشحالی رسانه‌های وابسته به صهیونیسم از اتفاق اخیر، رسانه‌های عربستان، امارات، مصر و بحرین نیز با انتشار بیانیه‌های دولت‌های خود از این اقدام ترامپ خوشحال شدند و لذا می‌توانند در زمره رسانه‌های راضی از اقدام ترامپ قرار بگیرند. به عبارتی، می‌توان گفت رسانه‌های این کشورها همه تلاش خود را انجام دادند تا این‌گونه بنمایانند که برجام یک توافق بد برای آمریکا و متحدانش بوده که رئيس‌جمهور ایالات متحده توانسته است آن را پاره و خدمتی بزرگ به آنها کند. این رسانه‌ها به نقل از مسئولان حکومتی کشورهای متبوع خود از کشورهای دیگر طرف ماجرای برجام به ویژه کشورهای اروپایی خواسته‌اند تا با خروج از برجام و اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران این جورچین را تکمیل کنند.
رسانه‌های مخالف اقدام ترامپ
گروه دوم؛ در سوی دیگر، بسیاری از رسانه‌های بین‌المللی تلاش کردند این اقدام ترامپ را یک شکست برای دولت تازه‌کار او جلوه دهند و چنین تحلیل کنند که خروج از برجام در نهایت به ضرر آمریکا و متحدانش تمام خواهد شد. هر چند در روزهای منتهی به سخنرانی ترامپ نیز بسیاری از این رسانه‌ها ترامپ را از این پایان سخت بر حذر داشته و اعلام کرده بودند، ترامپ چنین اشتباهی را مرتکب نشود.
جالب‌تر از همه، واکنش ناامیدانه بیشتر رسانه‌های آمریکایی به این داستان بود. «نیویورک‌تایمز» با اشاره به اینکه تنها ایران از خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته‌ای سود خواهد برد، این تصمیم را به معنای «انزوای بیشتر واشنگتن در میان کشورهای اروپایی» ارزیابی کرد.
روزنامه «وال‌استریت ژورنال» نیز با اشاره به اینکه ترامپ با این اقدام یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای باراک اوباما، رئيس‌جمهور سابق آمریکا را از بین برده، نوشت: «ترامپ این تصمیم را با صرف نظر از خواسته‌های متحدان خود گرفته است.»
روزنامه «واشنگتن‌پست» هم نوشت، تصمیم آمریکا با وجود تلاش فرانسه، آلمان و انگلستان برای قانع کردن واشنگتن گرفته شده و چگونگی بازگرداندن فوری همه تحریم‌ها مشخص نیست. این در حالی است که ترامپ در سخنرانی اخیر خود عنوان کرد: «کشورش از برجام خارج و تحریم‌های علیه ایران که از سال 2015 در حال تعلیق بود، بار دیگر اعمال خواهد شد.»
«نیویورک‌تایمز» در کنار دیگر روزنامه‌های آمریکایی، با اشاره به مخالفت‌های رهبران اروپایی با این اقدام، خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران را موجب افتراق اروپا و آمریکا دانسته و نوشته است: «اقدام ترامپ سبب شکاف در میان متحدان و پیچیده‌تر شدن گفت‌وگوها با کره شمالی می‌شود.»
واکنش رسانه‌های اروپایی
اما رسانه‌های اروپایی از جمله رسانه‌های انگلیس جزء رسانه‌هایی بودند که فرجام خوشی را برای این اقدام ترامپ پیش‌بینی نکرده و آن را نادیده گرفته شدن دولت‌های اروپایی از سوی ترامپ دانستند. «رویترز» ناامیدانه نوشت: «ترامپ خواسته‌های اروپا را نادیده گرفت و از توافق ناقص با ایران بیرون رفت.» این خبرگزاری اقدام ترامپ را موجب افزایش خطر تنش در خاورمیانه، ناراحتی متحدان اروپایی آمریکا و تزلزل موقعیت تأمین‌کنندگان نفت جهان دانست.
«گاردین» نیز نوشت: «ترامپ در توافق هسته‌ای «بسیار بد و یکجانبه» از متحدان اروپایی خود برید.» این روزنامه در ادامه افزود: «افزایش تنش در منطقه به پاسخ ایران بستگی دارد. در داخل ایران فشارها برای از سرگیری طیف کاملی از فعالیت‌های هسته‌ای و بیرون کردن بازرسان آژانس ادامه دارد. طرف‌های دیگر اعلام کرده‌اند سعی می‌کنند توافق را زنده نگه دارند. امری که با تحریم‌های جدید ترامپ که تجارت شرکت‌های بزرگ جهانی با ایران را هدف قرار داده، بعید به نظر می‌رسد.»
رسانه‌های منطقه
در کنار رسانه‌های اروپایی رسانه‌های لبنان، پاکستان و ترکیه نیز خروج ترامپ از توافق هسته‌ای شش کشور غربی با ایران را به تیتر اول رسانه‌های خود تبدیل کرده و این واقعه را تحلیل کردند.
روزنامه «الاخبار» لبنان در گزارشی با عنوان «پاسخ ایران به موضع اروپا بستگی دارد؛ «ترامپ» نبرد را آغاز کرد» این موضوع را بررسی کرد و نوشت: «دونالد ترامپ، منطقه را به مرحله «قدیم-جدید» بازگرداند؛ تنش و تحریم جای خود را به آرامش نسبی با ایران داد، این آرامش سه سال به طول نینجامید. با وجود اینکه گزینه‌های دیپلماتیک ایران «تقریباً غیرموجود» به نظر می‌رسد، اما ایران به دنبال آگاه شدن از موضع اروپا درباره چگونگی حفظ آنچه باقی مانده، خواهد رفت.»
این در حالی است که برخی رسانه‌های لبنانی نزدیک به غرب و عربستان از جمله «المستقبل» از این نوع مواجهه ترامپ با برجام استقبال کرده و برای گزارش خود تیتر «ترامپ خطاب به تهران؛ توافق هسته‌ای کیش» را انتخاب کرد و در گزارش خود نقشه‌ای از تأسیسات هسته‌ای ایران قرار داد.
پاکستانی‌ها هم در این باره در رسانه‌های خود اظهار نظر کرده و اظهارات ترامپ درباره ایران را به عنوان تیتر اصلی منتشر کردند. روزنامه جنگ در تیتر اصلی خود نوشت: «ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران جدا شد.» این روزنامه در ادامه نوشت: «با توجه به اینکه اتحادیه اروپا اعلام کرده است به توافق هسته‌ای با ایران پایبند باقی خواهد ماند، کناره‌گیری آمریکا از برجام نقض یک پیمان بین‌المللی است.»
روزنامه «داون» دیگر روزنامه پاکستانی نیز در گزارشی «ترس آمریکا از برنامه موشکی ایران و دستیابی این کشور به توان هسته‌ای» را علت اصلی نقض برجام دانست.
نتیجه‌گیری
آنچه در این گزارش آمد، تنها گوشه‌ای از بازتاب‌های خروج ترامپ از برجام بود؛ چرا که رسانه‌های کشورهای گوناگون تلاش کردند از همان ساعت‌های اولیه پس از سخنرانی ترامپ توجه خود را روی این موضوع متمرکز کنند؛ اما باید بدانیم همه آنچه گفته شد، تنها واکنش رسانه‌ها برای بزرگ جلوه دادن اتفاق اخیر بود؛ یعنی رسانه‌ها تلاش کردند این موضوع را بسیار بزرگ‌تر از آنچه واقعاً رخ داده، جلوه دهند. البته در کنار همه این تحلیل‌ها و تیتر کردن‌ها یک نکته بسیار قابل توجه بود و آن، اینکه حتی رسانه‌های غربی که تلاش کردند خود را مخالف این قضیه جلوه دهند، نتوانستند تحلیل درستی از آینده این ماجرا و نوع ورود جمهوری اسلامی ایران به آن و همچنین وضعیت داخلی کشور ارائه کنند. این در حالی است که این رسانه‌ها همواره درباره ایران دچار یک سری خطاهای محاسباتی استراتژیک بوده و در نهایت چیزی که حتی فکرش را هم نمی‌توانستند بکنند، اتفاق افتاد و این یعنی عدم شناخت رسانه‌های جهان غرب از مختصات و شرایط جمهوری اسلامی ایران.
