آيت‌الله‭ ‬بهجت‭(‬ره‭) ‬مي‌فرمايد‭: ‬ما‭ ‬وظيفه‭ ‬داريم‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬تعليم،‭ ‬تعلّم،‭ ‬تلاوت‭ ‬و‭ ‬عمل‭ ‬به‭ ‬قرآن‭ ‬كوشش‭ ‬كنيم،‭ ‬ولي‭ ‬شب‌هاي‭ ‬احيا‭ ‬قرآن‭ ‬بر‭ ‬سر‭ ‬مي‌گذاريم‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬مقام‭ ‬عمل‭ ‬آيه‌هاي‭ ‬حجاب،‭ ‬غيبت،‭ ‬كذب‭ ‬و‭ ‬آياتِ‭ ‬‮«‬وَيلٌ‭ ‬لِلْمُطَفِفِينَ‮»‬،‭ ‬واي‭ ‬بر‭ ‬كم‌فروشان‭ ‬و‭ ‬نيز‭ ‬‮«‬فَلاَ‭ ‬تَقُل‭ ‬لهُمَآ‭ ‬أُف‮»‬‭ ‬پس‭ ‬به‭ ‬پدر‭ ‬و‭ ‬مادر‭ ‬اُف‭ ‬نگو،‭ ‬همچنين‭ ‬‮«‬لاَ‭ ‬تَمْشِ‭ ‬فِي‭ ‬الأرْضِ‭ ‬مَرَحًا‮»‬‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬ناز‭ ‬و‭ ‬تكبر‭ ‬در‭ ‬روي‭ ‬زمين‭ ‬راه‭ ‬مرو‭ ‬و‮…‬‭ ‬را‭ ‬زير‭ ‬پا‭ ‬مي‌گذاريم‭ ‬و‭ ‬پامال‭ ‬مي‌كنيم‭. ‬

محمدرضا‭ ‬قضايي‭/‬‭ ‬شب‭ ‬قدر‭ ‬يعني‭ ‬شب‭ ‬بزرگ‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬عظمت؛‭ ‬در‭ ‬قرآن‭ ‬كريم‭ ‬‮«‬قدر‮»‬‭ ‬به‭ ‬معناي‭ ‬منزلت‭ ‬و‭ ‬بزرگي‭ ‬خداوند‭ ‬عالم‭ ‬آمده‭ ‬است؛‭ ‬‮«‬ما‭ ‬قدروا‭ ‬الله‭ ‬حقّ‭ ‬قدره‮»‬،‭ ‬يعني‭ ‬آنان‭ ‬عظمت‭ ‬خداوند‭ ‬را‭ ‬نشناختند؛‭ ‬قدرتي‭ ‬كه‭ ‬خداوند‭ ‬براي‭ ‬بخشش‭ ‬بندگان‭ ‬استفاده‭ ‬مي‌كند‭ ‬و‭ ‬آنان‭ ‬را‭ ‬مورد‭ ‬لطف‭ ‬خود‭ ‬قرار‭ ‬مي‌دهد‭. ‬از‭ ‬پيامبر‭(‬ص‭) ‬روايت‭ ‬شده‭ ‬است‭: ‬‮«‬هر‭ ‬كس‭ ‬شب‭ ‬قدر‭ ‬را‭ ‬احيا‭ ‬كند‭ ‬و‭ ‬مؤمن‭ ‬باشد‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬روز‭ ‬جزا‭ ‬اعتقاد‭ ‬داشته‭ ‬باشد،‭ ‬همه‭ ‬گناهانش‭ ‬بخشيده‭ ‬مي‌شود‭.‬‮»‬1‭ ‬در‭ ‬احاديث‭ ‬رسيده‭ ‬از‭ ‬جانب‭ ‬رسول‭ ‬خدا‭(‬ص‭) ‬و‭ ‬ائمه‭ ‬معصوم‭(‬ع‭) ‬از‭ ‬نازل‭ ‬شدن‭ ‬مقدرات‭ ‬يك‭ ‬سال‭ ‬آتي‭ ‬در‭ ‬اين‭ ‬شب‭ ‬بر‭ ‬نبي‭ ‬خدا‭ ‬يا‭ ‬اوصياي‭ ‬ايشان‭ ‬خبر‭ ‬داده‌اند‭ ‬و‭ ‬اين‭ ‬سنت‭ ‬الهي‭ ‬از‭ ‬ابتداي‭ ‬آفرينش‭ ‬زمين‭ ‬وجود‭ ‬داشته‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬ادامه‭ ‬خواهد‭ ‬يافت‭. ‬در‭ ‬آيه‭ ‬39‭ ‬سوره‭ ‬مباركه‭ ‬رعد‭ ‬آمده‭ ‬است‭: ‬خدا‭ ‬هر‭ ‬چه‭ ‬را‭ ‬بخواهد‭ ‬محو‭ ‬مى‏كند‭ ‬و‭ ‬هر‭ ‬چه‭ ‬را‭ ‬بخواهد‭ ‬ثابت‭ ‬و‭ ‬پابرجا‭ ‬مى‏نمايد‭ ‬و‭ ‬‮«‬امّ‭ ‬الكتاب‮»‬‭ ‬نزد‭ ‬اوست‭. ‬حضرت‭ ‬امام‭ ‬محمدباقر‭(‬ع‭) ‬تحقق‭ ‬معناي‭ ‬اين‭ ‬قول‭ ‬خداوند‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬شب‭ ‬قدر‭ ‬دانسته‌اند2‭. ‬

احمد‌بن‌محمد‭ ‬از‭ ‬هشام‭ ‬روايت‭ ‬كرده‭ ‬است،‭ ‬به‭ ‬حضرت‭ ‬امام‭ ‬صادق‭(‬ع‭) ‬عرض‭ ‬كردم‭: ‬اين‭ ‬سخن‭ ‬خداي‭ ‬متعال‭ ‬كه‭ ‬مي‌فرمايد‭: ‬‮«‬در‭ ‬آن‭ ‬شب‭ ‬هر‭ ‬كارى‭ ‬محكم‭ ‬و‭ ‬استوار‭(‬از‭ ‬حقّ‭ ‬و‭ ‬باطل‭) ‬جدا‭ ‬مي‌شود،‭ ‬خداى‭ ‬تعالى‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬مقدّر‭ ‬و‭ ‬معلوم‭ ‬مي‌گرداند‭(‬دخان‭/ ‬4‭) ‬به‭ ‬چه‭ ‬معنا‭ ‬است؟‭ ‬فرمودند‭: ‬اين‭ ‬همان‭ ‬شب‭ ‬قدر‭ ‬است‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬آن‭ ‬برات‭ ‬حاجيان‭ ‬و‭ ‬آنچه‭ ‬از‭ ‬طاعت‭ ‬خدا‭ ‬يا‭ ‬معصيت‭ ‬يا‭ ‬مرگ‭ ‬يا‭ ‬زندگي‭ ‬و‭ ‬آنچه‭ ‬بخواهد‭ ‬در‭ ‬شبانه‌روز‭ ‬حادث‭ ‬مي‌شود،‭ ‬حواله‭ ‬مي‌گردد‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬صاحب‭ ‬زمين‭ ‬القا‭ ‬مي‌شود‭. ‬حرث‌بن‌مغيره‭ ‬بصري‭ ‬پرسيد‭: ‬صاحب‭ ‬زمين‭ ‬كيست؟‭ ‬فرمودند‭: ‬صاحب‭ ‬شما‭ ‬امام‭ ‬زمان‌تان‭ (‬عليه‌السّلام‭)‬3‭.‬

به‭ ‬نظر‭ ‬مي‌رسد‭ ‬خداوند‭ ‬دوست‭ ‬دارد‭ ‬در‭ ‬اين‭ ‬شب‭ ‬بندگان‭ ‬به‭ ‬شناخت‭ ‬خود‭ ‬و‭ ‬خداي‭ ‬خود‭ ‬روي‭ ‬آورند،‭ ‬شايد‭ ‬مهم‌ترين‭ ‬عمل‭ ‬در‭ ‬شب‭ ‬قدر،‭ ‬شناخت‭ ‬قدر‭ ‬و‭ ‬قيمت‭ ‬خودمان‭ ‬و‭ ‬دين‌مان‭ ‬و‭ ‬محبتي‭ ‬كه‭ ‬خداوند‭ ‬از‭ ‬اهل‭ ‬بيت‭(‬ع‭) ‬در‭ ‬قلب‭ ‬ما‭ ‬قرار‭ ‬داده،‭ ‬باشد‭.‬

پي‌نوشت‌ها

1ـ‭ ‬منهج‌الصادقين،‭ ‬ج‭ ‬10،‭ ‬ص‭ ‬308‭ .‬

2ـ‭ ‬الأمالي‭ ‬طوسي،‭ ‬ص‭ ‬60‭.‬

3ـ‭ ‬بصائرالدرجات،‭ ‬ص‭ ‬462‭.‬

سيدحسين‭ ‬خاتمي‌خوانساري‭/ ‬نقش‭ ‬رهبران‭ ‬الهي‭ ‬در‭ ‬هدايت‭ ‬مردم‭ ‬به‭ ‬سمت‭ ‬خداوند‭ ‬نه‭ ‬تنها‭ ‬قابل‭ ‬انكار‭ ‬و‭ ‬كتمان‭ ‬نيست؛‭ ‬بلكه‭ ‬بايد‭ ‬الگويي‭ ‬براي‭ ‬همه‭ ‬رهبران‭ ‬جهان‭ ‬و‭ ‬همه‭ ‬مردم‭ ‬در‭ ‬دوران‌هاي‭ ‬گوناگون‭ ‬باشد‭. ‬پيامبران‭ ‬الهي‭ ‬كه‭ ‬اصلي‌ترين‭ ‬هدايت‌گران‭ ‬تاريخ‭ ‬به‭ ‬شمار‭ ‬مي‌آيند،‭ ‬تلاش‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬براي‭ ‬تعليم‭ ‬معارف‭ ‬به‭ ‬مردم‭ ‬و‭ ‬حفظ‭ ‬آن‭ ‬از‭ ‬وسوسه‌هاي‭ ‬شيطاني‭ ‬به‭ ‬كار‭ ‬بردند؛‭ ‬اما‭ ‬آنچه‭ ‬آنان‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬هدف‌شان‭ ‬رساند،‭ ‬ثبات‭ ‬قدم‭ ‬و‭ ‬استحكام‭ ‬در‭ ‬برابر‭ ‬فريب‌ها‭ ‬و‭ ‬نيرنگ‌هاي‭ ‬دشمنان‭ ‬خدا‭ ‬بود‭. ‬در‭ ‬شماره‌هاي‭ ‬قبل‭ ‬از‭ ‬لزوم‭ ‬ثبات‭ ‬قدم‭ ‬گفتيم‭ ‬و‭ ‬اشاره‌اي‭ ‬كوتاه‭ ‬به‭ ‬نقش‭ ‬همين‭ ‬رهبران‭ ‬الهي‭ ‬داشتيم‭. ‬آنجا‭ ‬كه‭ ‬حضرت‭ ‬موسي‭(‬ع‭) ‬مردم‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬خدا‭ ‬دعوت‭ ‬فرمود‭ ‬و‭ ‬براي‭ ‬شروع‭ ‬سفرشان‭ ‬به‭ ‬سمت‭ ‬خدا‭ ‬به‭ ‬توبه‭ ‬و‭ ‬استغفار‭ ‬دستور‭ ‬داد،‭ ‬به‭ ‬ما‭ ‬آموخت‭ ‬براي‭ ‬گام‭ ‬نهادن‭ ‬در‭ ‬مسير‭ ‬دينداري‭ ‬بايد‭ ‬از‭ ‬هر‭ ‬آلودگي‭ ‬پاك‭ ‬بود‭ ‬و‭ ‬براي‭ ‬حفظ‭ ‬اين‭ ‬پاكي‭ ‬تلاش‭ ‬كرد،‭ ‬البته‭ ‬به‭ ‬شرط‭ ‬مستحكم‭ ‬بودن‭ ‬در‭ ‬هدف‭ ‬كه‭ ‬چيزي‭ ‬نبود‭ ‬جز‭ ‬اجراي‭ ‬احكام‭ ‬الهي‭ ‬براي‭ ‬لقاي‭ ‬پروردگار‭. ‬يكي‭ ‬از‭ ‬رهبران‭ ‬الهي‭ ‬امام‭ ‬حسين‭(‬ع‭) ‬بود‭ ‬كه‭ ‬حمايت‭ ‬از‭ ‬دين‭ ‬را‭ ‬فلسفه‭ ‬قيامش‭ ‬دانست‭ ‬و‭ ‬فرمود‭: ‬‮«‬و‭ ‬انا‭ ‬ادعوكم‭ ‬الي‭ ‬كتاب‌الله‭ ‬و‭ ‬سنة‭ ‬نبيّه‭ ‬فانّ‭ ‬السنة‭ ‬قد‭ ‬اميتت‭ ‬و‭ ‬انّ‭ ‬البدعة‭ ‬قد‭ ‬احييت»؛‭ ‬من‭ ‬شما‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬كتاب‭ ‬خدا‭ ‬و‭ ‬سنت‭ ‬پيامبر‭ ‬فرامي‌خوانم‭. ‬سنت‭ ‬مرده‭ ‬و‭ ‬بدعت‭ ‬زنده‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬آري‭ ‬هدايت‭ ‬به‭ ‬سمت‭ ‬خداوند‭ ‬البته‭ ‬با‭ ‬استقامت‭ ‬در‭ ‬برابر‭ ‬دشمنان‭ ‬و‭ ‬شياطين‭. ‬روش‭ ‬رهبران‭ ‬الهي‭ ‬در‭ ‬هر‭ ‬زمان‭ ‬تغيير‭ ‬مي‌كرد،‭ ‬امّا‭ ‬هدف‭ ‬اصلي‭ ‬كه‭ ‬همان‭ ‬بندگي‭ ‬بود‭ ‬هيچ‭ ‬گاه‭ ‬فراموش‭ ‬نشد‭. ‬لزوم‭ ‬مطالعه‭ ‬و‭ ‬تحقيق‭ ‬درباره‭ ‬زندگي‭ ‬پيامبران‭ ‬و‭ ‬رهبران‭ ‬ديني‭ ‬براي‭ ‬شناخت‭ ‬و‭ ‬تسلط‭ ‬بر‭ ‬همين‭ ‬تاكتيك‌هاست‭ ‬كه‭ ‬نشان‭ ‬از‭ ‬بصيرت‭ ‬و‭ ‬زمان‌شناسي‭ ‬آنها‭ ‬داشت‭ ‬كه‭ ‬براي‭ ‬ما‭ ‬بسيار‭ ‬كاربردي‭ ‬است‭. ‬

نمونه‌هاي‭ ‬تاريخي‭ ‬زيادي‭ ‬وجود‭ ‬دارند‭ ‬كه‭ ‬مي‌توانند‭ ‬ما‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬مسيري‭ ‬كه‭ ‬قرار‭ ‬داريم‭ ‬راهنمايي‭ ‬كنند‭. ‬نمونه‌اي‭ ‬از‭ ‬حركت‭ ‬پيامبران‭ ‬و‭ ‬حتي‭ ‬مردم‭ ‬براي‭ ‬اقامه‭ ‬دين‭ ‬خدا‭. ‬از‭ ‬تلاش‌هاي‭ ‬حضرت‭ ‬نوح‭ ‬گرفته‭ ‬تا‭ ‬زحمات‭ ‬پيامبر‭ ‬اسلام‭(‬ص‭) ‬و‭ ‬ائمه‭ ‬معصوم‭(‬ع‭) ‬براي‭ ‬احياي‭ ‬حق‭ ‬در‭ ‬جهان‭. ‬البته‭ ‬همه‭ ‬اين‭ ‬تلاش‌ها‭ ‬با‭ ‬كمك‭ ‬خداوند‭ ‬بود‭ ‬و‭ ‬همان‌طور‭ ‬كه‭ ‬گفته‭ ‬شد‭ ‬اين‭ ‬ارتباط‭ ‬مخلوق‭ ‬با‭ ‬خالق‭ ‬او‭ ‬را‭ ‬پيروز‭ ‬مي‌كرد‭. ‬حضرت‭ ‬نوح‭(‬ع‭) ‬در‭ ‬لحظه‭ ‬لحظه‭ ‬عمر‭ ‬خود‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬تبليغ‭ ‬رسالت‭ ‬خود‭ ‬خداوند‭ ‬را‭ ‬فراموش‭ ‬نمي‌كرد‭ ‬و‭ ‬هر‭ ‬موفقيتي‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬او‭ ‬مي‌خواست‭. ‬دعاهاي‭ ‬حضرت‭ ‬نوح‭(‬ع‭) ‬در‭ ‬قرآن‭ ‬نشان‭ ‬مي‌دهد،‭ ‬آن‭ ‬حضرت‭ ‬هر‭ ‬حركتي‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬طلب‭ ‬ياري‭ ‬از‭ ‬خداوند‭ ‬شروع‭ ‬مي‌كرد‭. ‬

از‭ ‬دعاهاي‭ ‬حضرت‭ ‬نوح‭(‬ع‭) ‬اين‭ ‬بود‭ ‬كه‭ ‬‮«‬پروردگارا،‭ ‬قوم‭ ‬من‭ ‬مرا‭ ‬تكذيب‭ ‬كردند‭. ‬بين‭ ‬من‭ ‬و‭ ‬آنان‭ ‬داورى‭ ‬كن‭ ‬و‭ ‬مرا‭ ‬و‭ ‬كسانى‭ ‬كه‭ ‬با‭ ‬من‭ ‬ايمان‭ ‬آورده‏اند‭ ‬از‭ ‬دست‭ ‬آنان‭ ‬نجات‭ ‬بخش‮»‬1؛‭ ‬‮«‬بارالها،‭ ‬من‭ ‬در‭ ‬هدايت‭ ‬مردم‭ ‬شكست‭ ‬خوردم؛‭ ‬تو‭ ‬خود‭ ‬مرا‭ ‬يارى‭ ‬فرما‮»‬2؛‭ ‬‮«‬بارالها،‭ ‬در‭ ‬برابر‭ ‬تكذيب‭ ‬اين‭ ‬مردم‭ ‬مرا‭ ‬يارى‭ ‬كن‮»‬3‭ ‬و‭ ‬هنگامي‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬كشتي‭ ‬مستقر‭ ‬شدند،‭ ‬گفت‭: ‬‮«‬حمد‭ ‬براى‭ ‬خدايى‭ ‬است‭ ‬كه‭ ‬ما‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬دست‭ ‬ستمكاران‭ ‬نجات‭ ‬داد‭... ‬بارالها،‭ ‬مرا‭ ‬در‭ ‬منزلگاهى‭ ‬مبارك‭ ‬جاى‭ ‬ده،‭ ‬تو‭ ‬بهترين‭ ‬فرود‭ ‬آورندگانى‮»‬4‭. ‬همين‭ ‬دعا‭ ‬از‭ ‬سفارش‌هاي‭ ‬پيامبر‭ ‬گرامي‭ ‬اسلام‭(‬ص‭) ‬به‭ ‬اميرالمؤمنين‭(‬ع‭) ‬است‭ ‬كه‭ ‬مي‌فرمايد‭: ‬‮«‬اى‭ ‬على،‭ ‬هرگاه‭ ‬در‭ ‬جايى‭ ‬منزل‭ ‬كردى،‭ ‬بگو‭: ‬‮«‬اللّهمّ‭ ‬أنزِلنى‭ ‬مُنْزَلاً‭ ‬مبارَكاً‭ ‬و‭ ‬أنتَ‭ ‬خيرُ‭ ‬المُنزِلين»؛‭ ‬چرا‭ ‬كه‭ ‬خير‭ ‬و‭ ‬خوبى‭ ‬آن‭ ‬منزل‭ ‬روزى‭ ‬تو‭ ‬مى‌شود‭ ‬و‭ ‬شرّ‭ ‬و‭ ‬بدى‭ ‬آن‭ ‬از‭ ‬تو‭ ‬دور‭ ‬مى‌شود5‭.‬

منابع‭:‬

1ـ‭ ‬شعراء‭/ ‬117‭ ‬و‭ ‬118‭.               ‬2ـ‭ ‬قمر‭/ ‬10‭.‬

3ـ‭ ‬مؤمنون‭/ ‬26‭. ‬همين‭ ‬جمله‭ ‬در‭ ‬همين‭ ‬سوره‭ ‬در‭ ‬آيه‭ ‬39‭ ‬از‭ ‬زبان‭ ‬پيامبر‭ ‬ديگر‭ ‬آمده‭ ‬و‭ ‬نام‭ ‬او‭ ‬به‭ ‬صراحت‭ ‬ذكر‭ ‬نشده‭ ‬است‭. ‬بعضى‭ ‬آن‭ ‬پيامبر‭ ‬را‭ ‬هود‭ ‬‮«‬پيشواى‭ ‬قوم‭ ‬عاد‮»‬‭ ‬و‭ ‬بعضى‭ ‬ديگر‭ ‬صالح‭ ‬‮«‬پيامبر‭ ‬قوم‭ ‬ثمود‮»‬‭ ‬مى‌دانند‭.‬

4ـ‭ ‬مؤمنون‭/ ‬28‭ ‬و‭ ‬29‭.‬

5ـ‭ ‬تفسير‭ ‬صافى،‭ ‬ج‭ ‬3،‭ ‬ص‭ ‬399‭.‬

محمد‭ ‬گنجي‭/‬‭ ‬با‭ ‬آغاز‭ ‬و‭ ‬گسترش‭ ‬جنگ‭ ‬جهاني‭ ‬اول‭ ‬انگلستان‭ ‬به‭ ‬امپراتوري‭ ‬عثماني‭ ‬اعلام‭ ‬جنگ‭ ‬كرد‭ ‬و‭ ‬حمله‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬سرزمين‌هاي‭ ‬تحت‭ ‬سيطره‭ ‬اين‭ ‬امپراتوري‭ ‬آغاز‭ ‬كرد؛‭ ‬از‭ ‬جمله‭ ‬اين‭ ‬سرزمين‌ها‭ ‬شهر‭ ‬بصره‭ ‬عراق‭ ‬بود‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬9‭ ‬خرداد‭ ‬1293‭ ‬ه‭.‬ش‭ ‬به‭ ‬اشغال‭ ‬قواي‭ ‬انگليس‭ ‬درآمد‭.‬

با‭ ‬شكست‭ ‬عثماني‌ها‭ ‬و‭ ‬پايان‭ ‬جنگ‭ ‬جهاني‭ ‬اول‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬1918‭ ‬ميلادي‭ ‬طبق‭ ‬قرارداد‭ ‬پاريس،‭ ‬كشورهاي‭ ‬عربي‭ ‬به‭ ‬اشغال‭ ‬قواي‭ ‬انگليس‭ ‬و‭ ‬فرانسه‭ ‬درآمدند‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬1921‭ ‬با‭ ‬موافقت‭ ‬‮«‬جامعه‭ ‬ملل‮»‬‭ ‬عراق،‭ ‬فلسطين‭ ‬و‭ ‬اردن‭ ‬تحت‭ ‬قيمومت‭ ‬امپراتوري‭ ‬انگليس،‭ ‬سوريه‭ ‬و‭ ‬لبنان‭ ‬تحت‭ ‬اداره‭ ‬امپراتوري‭ ‬فرانسه‭ ‬قرار‭ ‬گرفتند‭. ‬

مبارزه‭ ‬مردم‭ ‬مسلمان‭ ‬عراق‭ ‬براي‭ ‬اخراج‭ ‬قواي‭ ‬اشغالگر‭ ‬انگليسي‭ ‬از‭ ‬آغاز‭ ‬جنگ‭ ‬جهاني‭ ‬اول‭ ‬تحت‭ ‬رهبري‭ ‬علماي‭ ‬حوزه‌هاي‭ ‬علميه‭ ‬نجف،‭ ‬كربلا‭ ‬و‭ ‬كاظمين‭ ‬آغاز‭ ‬شد‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬دهه‭ ‬1920‭ ‬با‭ ‬حوزه‭ ‬علميه‭ ‬قم‭ ‬ارتباط‭ ‬پيدا‭ ‬كرد‭. ‬آيت‌الله‌العظمي‭ ‬محمدتقي‭ ‬شيرازي‭ ‬در‭ ‬فتواي‭ ‬خود‭ ‬اعلام‭ ‬كرد‭ ‬هيچ‭ ‬مسلماني‭ ‬نبايد‭ ‬فرد‭ ‬غير‭ ‬مسلمان‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬عنوان‭ ‬حاكم‭ ‬خود‭ ‬انتخاب‭ ‬كند‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬همه‭ ‬ساكنان‭ ‬عراق‭ ‬چه‭ ‬شيعه‭ ‬و‭ ‬چه‭ ‬سني‭ ‬و‭ ‬حتي‭ ‬مسيحي‭ ‬و‭ ‬يهودي‭ ‬دعوت‭ ‬كرد‭ ‬براي‭ ‬مبارزه‭ ‬با‭ ‬قواي‭ ‬اشغالگر‭ ‬انگليسي‭ ‬در‭ ‬صف‭ ‬متحد‭ ‬مبارزه‭ ‬بايستند‭. ‬در‭ ‬قيام‭ ‬بزرگ‭ ‬سال‭ ‬1920‭ ‬كه‭ ‬عليه‭ ‬استعمار‭ ‬انگليس‭ ‬صورت‭ ‬گرفت‭ ‬و‭ ‬آسيب‭ ‬جدي‭ ‬به‭ ‬قواي‭ ‬اشغالگر‭ ‬انگليسي‭ ‬وارد‭ ‬شد،‭ ‬حدود‭ ‬20‭ ‬هزار‭ ‬نفر‭ ‬از‭ ‬مردم‭ ‬عراق‭ ‬قتل‭ ‬عام‭ ‬شدند‭ ‬و‭ ‬اين‭ ‬يكي‭ ‬از‭ ‬بزرگ‌ترين‭ ‬مصيبت‌هايي‭ ‬بود‭ ‬كه‭ ‬بيگانگان‭ ‬به‭ ‬مردم‭ ‬عراق‭ ‬وارد‭ ‬كردند‭. ‬

آيت‌‌الله‌العظمي‭ ‬شيرازي‭ ‬در‭ ‬اواخر‭ ‬سال‭ ‬1920‭ ‬به‭ ‬رحمت‭ ‬ايزدي‭ ‬پيوست‭ ‬و‭ ‬بلافاصله‭ ‬آيات‭ ‬عظام‭ ‬شريعت‌اصفهاني‭ ‬و‭ ‬ميرزامحمدحسين‭ ‬نائيني‭ ‬از‭ ‬حوزه‭ ‬علميه‭ ‬نجف،‭ ‬رهبري‭ ‬مبارزات‭ ‬مردم‭ ‬عراق‭ ‬را‭ ‬عليه‭ ‬استعمار‭ ‬بريتانيا‭ ‬و‭ ‬اشغالگران‭ ‬انگليسي‭ ‬به‭ ‬عهده‭ ‬گرفتند‭. ‬وقتي‭ ‬كه‭ ‬قواي‭ ‬وهابي‭ ‬به‭ ‬تحريك‭ ‬خارجي‌ها‭ ‬به‭ ‬جنوب‭ ‬عراق‭ ‬حمله‭ ‬كردند‭ ‬و‭ ‬نگراني‭ ‬فوق‌العاده‌اي‭ ‬بين‭ ‬مردم‭ ‬به‭ ‬وجود‭ ‬آمد،‭ ‬اصفهاني‭ ‬و‭ ‬نائيني‭ ‬هر‭ ‬دو‭ ‬به‭ ‬آيت‌الله‭ ‬شيخ‭ ‬محمدمهدي‭ ‬خالصي‭ ‬كه‭ ‬يكي‭ ‬از‭ ‬مراجع‭ ‬تقليد‭ ‬مقيم‭ ‬كاظمين‭ ‬بود،‭ ‬تلگراف‭ ‬كرده‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬او‭ ‬براي‭ ‬تجمع‭ ‬عمومي‭ ‬و‭ ‬مذاكره‭ ‬در‭ ‬كربلا‭ ‬دعوت‭ ‬كردند‭. ‬در‭ ‬همايش‭ ‬عظيمي‭ ‬كه‭ ‬در‭ ‬آن‭ ‬زمان‭ ‬در‭ ‬كربلا‭ ‬تشكيل‭ ‬شد،‭ ‬بيش‭ ‬از‭ ‬سيصد‭ ‬هزار‭ ‬نفر‭ ‬از‭ ‬مردم‭ ‬و‭ ‬بيش‭ ‬از‭ ‬دو‭ ‬هزار‭ ‬و‭ ‬پانصد‭ ‬نفر‭ ‬از‭ ‬رؤساي‭ ‬طوايف‭ ‬مختلف‭ ‬عراق‭ ‬براي‭ ‬مبارزه‭ ‬با‭ ‬انگليس‭ ‬و‭ ‬پشتيباني‭ ‬از‭ ‬رهبري‭ ‬علما‭ ‬شركت‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬صدور‭ ‬بيانيه‌اي‭ ‬تأييد‭ ‬كردند،‭ ‬به‭ ‬مقاومت‭ ‬و‭ ‬مبارزات‭ ‬خود‭ ‬عليه‭ ‬هرگونه‭ ‬دخالت‭ ‬بيگانگان‭ ‬در‭ ‬امور‭ ‬عراق‭ ‬ادامه‭ ‬خواهند‭ ‬داد‭.‬

مبارزات‭ ‬مردم‭ ‬عراق‭ ‬عليه‭ ‬اشغالگران‭ ‬انگليسي‭ ‬به‭ ‬قدري‭ ‬دامنه‌دار‭ ‬و‭ ‬محكم‭ ‬بود‭ ‬كه‭ ‬امپراتوري‭ ‬انگليس‭ ‬براي‭ ‬جلوگيري‭ ‬از‭ ‬انقلاب‭ ‬اسلامي‭ ‬عراق‭ ‬تصميم‭ ‬گرفت‭ ‬از‭ ‬قيمومت‭ ‬رسمي‭ ‬عراق‭ ‬دست‭ ‬كشيده‭ ‬و‭ ‬فيصل‭ ‬يكي‭ ‬از‭ ‬فرزندان‭ ‬شريف‭ ‬حسين‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬پادشاهي‭ ‬عراق‭ ‬منصوب‭ ‬كند‭. ‬به‭ ‬اين‭ ‬ترتيب،‭ ‬عراق‭ ‬به‭ ‬ظاهر‭ ‬از‭ ‬قيمومت‭ ‬به‭ ‬يك‭ ‬نظام‭ ‬و‭ ‬كشور‭ ‬سلطنتي‭ ‬تحت‭ ‬نفوذ‭ ‬لندن‭ ‬منتقل‭ ‬شد،‭ ‬ولي‭ ‬طبق‭ ‬قراردادي‭ ‬كه‭ ‬انگليس‭ ‬با‭ ‬فيصل‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬1922‭ ‬ميلادي‭ ‬امضا‭ ‬كرد‭ ‬همه‭ ‬حقوق‭ ‬و‭ ‬مزاياي‭ ‬متعلق‭ ‬به‭ ‬امپراتوري‭ ‬انگليس‭ ‬در‭ ‬باطن‭ ‬حفظ‭ ‬شد‭. ‬انتصاب‭ ‬فيصل‭ ‬به‭ ‬پادشاهي‭ ‬و‭ ‬تأسيس‭ ‬نظام‭ ‬سلطنتي‭ ‬به‭ ‬دست‭ ‬انگليس‭ ‬نه‭ ‬تنها‭ ‬از‭ ‬نارضايتي‌ها‭ ‬و‭ ‬مقاومت‭ ‬مردم‭ ‬نكاست؛‭ ‬بلكه‭ ‬شعله‭ ‬اعتراضات‭ ‬و‭ ‬مقاومت‭ ‬را‭ ‬عليه‭ ‬دست‌نشاندگان‭ ‬لندن‭ ‬گسترش‭ ‬داد‭.‬

در‭ ‬اين‭ ‬دوره‭ ‬دولت‭ ‬دست‌نشانده‭ ‬تصميم‭ ‬گرفت‭ ‬براي‭ ‬استحكام‭ ‬حيات‭ ‬خود‭ ‬مجلس‭ ‬نمايندگاني‭ ‬تشكيل‭ ‬دهد،‭ ‬كه‭ ‬آيات‭ ‬عظام‭ ‬حوزه‌هاي‭ ‬علميه‭ ‬عراق‭ ‬شركت‭ ‬در‭ ‬انتخابات‭ ‬براي‭ ‬تشكيل‭ ‬چنين‭ ‬مجلسي‭ ‬را‭ ‬تحريم‭ ‬كردند‭. ‬فتواي‭ ‬مشترك‭ ‬شريعت‌اصفهاني،‭ ‬ميرزامحمدحسين‭ ‬نائيني‭ ‬و‭ ‬شيخ‭ ‬مهدي‭ ‬خالصي‭ ‬شركت‭ ‬مردم‭ ‬عراق‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬اين‭ ‬انتخابات‭ ‬منع‭ ‬كرد؛‭ ‬زيرا‭ ‬چنين‭ ‬انتخاباتي‭ ‬تحت‭ ‬شرايط‭ ‬نفوذ‭ ‬انگليس‭ ‬نامشروع‭ ‬و‭ ‬غير‭ ‬قانوني‭ ‬محسوب‭ ‬مي‌شد‭.‬

با‭ ‬وجود‭ ‬اعلام‭ ‬استقلال‭ ‬عراق‭ ‬از‭ ‬سوي‭ ‬انگليس‭ ‬در‭ ‬1932ميلادي،‭ ‬الگوي‭ ‬نظام‭ ‬سلطنتي‭ ‬كه‭ ‬امپراتوري‭ ‬انگليس‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬اشغال‭ ‬عراق‭ ‬و‭ ‬دوران‭ ‬قيمومت‭ ‬براي‭ ‬آن‭ ‬كشور‭ ‬تجويز‭ ‬كرده‭ ‬بود،‭ ‬نتوانست‭ ‬مشروعيتي‭ ‬كسب‭ ‬كرده‭ ‬و‭ ‬دوام‭ ‬يابد‭. ‬در‭ ‬سال‭ ‬1958‭ ‬ميلادي‭ ‬رژيم‭ ‬پادشاهي‭ ‬عراق‭ ‬در‭ ‬نتيجه‭ ‬شورش‭ ‬گروهي‭ ‬از‭ ‬افسران‭ ‬ارتش‭ ‬آن‭ ‬كشور‭ ‬منقرض‭ ‬شد‭ ‬و‭ ‬اين‭ ‬آغاز‭ ‬دوران‭ ‬حكومت‭ ‬حزب‭ ‬بعث‭ ‬و‭ ‬ملي‌گرايان‭ ‬عراق‭ ‬بود‭.‬

حسين‭ ‬معيني‭/‬‭ ‬عمليات‭ ‬‮«‬خيبر‮»‬،‭ ‬عمليات‭ ‬منحصربه‌فردي‭ ‬بود‭ ‬كه‭ ‬پس‭ ‬از‭ ‬تثبيت‭ ‬فتح‭ ‬جزاير‭ ‬مجنون‭ ‬در‭ ‬پايان‭ ‬سال‭ ‬1362،‭ ‬جنگ‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬وضعيت‭ ‬جديدي‭ ‬قرار‭ ‬داد‭. ‬ورود‭ ‬قواي‭ ‬ايران‭ ‬به‭ ‬خاك‭ ‬عراق‭ ‬تحول‭ ‬جديدي‭ ‬به‭ ‬حساب‭ ‬مي‌آمد؛‭ ‬زيرا‭ ‬جزاير‭ ‬مجنون‭ ‬يكي‭ ‬از‭ ‬مناطق‭ ‬راهبردي‭ ‬به‭ ‬شمار‭ ‬مي‌رفت‭. ‬اين‭ ‬فتح‭ ‬بزرگ‭ ‬با‭ ‬بازتاب‌هايي‭ ‬جهاني‭ ‬همراه‭ ‬بود؛‭ ‬براي‭ ‬نمونه‭ ‬روزنامه‭ ‬‮«‬فايننشال‌تايمز‮»‬‭ ‬در‭ ‬اين‭ ‬زمينه‭ ‬نوشت‭: ‬‮«‬ذخاير‭ ‬نفتي‭ ‬جزاير‭ ‬مجنون‭ ‬حدود‭ ‬هفت‭ ‬ميليارد‭ ‬بشكه‭ ‬تخمين‌‭ ‬زده‭ ‬شده،‭ ‬به‭ ‬طوري‭ ‬كه‭ ‬توليد‭ ‬اوليه‭ ‬آن‭ ‬روزانه‭ ‬350‭ ‬هزار‭ ‬بشكه‭ ‬است‭.‬‮»‬

ابتكار‭ ‬جديد‭ ‬ايران‭ ‬در‭ ‬عمليات‭ ‬خيبر‭ ‬دور‭ ‬از‭ ‬ذهن‭ ‬نظاميان‭ ‬و‭ ‬كارشناسان‭ ‬نظامي‌‭ ‬بود‭ ‬و‭ ‬اين‭ ‬نگراني‭ ‬آمريكا‭ ‬را‭ ‬دو‭ ‬چندان‭ ‬مي‌كرد؛‭ ‬به‭ ‬گونه‌اي‭ ‬كه‭ ‬راديوي‭ ‬آمريكا‭ ‬گفت‭: ‬‮«‬آمريكا‭ ‬خواستار‭ ‬پيروزي‭ ‬هيچ‭ ‬طرفي‭ ‬نيست‭ ‬و‭ ‬حل‭ ‬جنگ‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬راه‭ ‬گفت‌وگو‭ ‬ترجيح‭ ‬مي‌دهد‭.‬‮»‬

رسانه‌هاي‭ ‬آمريكايي‭ ‬در‭ ‬شبكه‭ ‬سي‌بي‌اس‭ ‬گزارش‭ ‬مي‌دهند،‭ ‬آمريكا‭ ‬اطلاعاتي‭ ‬را‭ ‬كه‭ ‬از‭ ‬طريق‭ ‬ماهواره‌هاي‭ ‬شناسايي‭ ‬خود‭ ‬دريافت‭ ‬مي‌كند،‭ ‬در‭ ‬اختيار‭ ‬عراق‭ ‬قرار‭ ‬مي‌دهد‭. ‬ريگان،‭ (‬رئيس‌جمهور‭ ‬وقت‭ ‬آمريكا‭) ‬نيز‭ ‬كه‭ ‬دچار‭ ‬هراس‭ ‬شده‭ ‬بود،‭ ‬دستور‭ ‬تهيه‭ ‬طرح‌هاي‭ ‬جديدي‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬منظور‭ ‬تقويت‭ ‬عراق‭ ‬در‭ ‬جنگ‭ ‬با‭ ‬ايران‭ ‬صادر‭ ‬مي‌كند‭.‬

پديده‭ ‬نبوغ‭ ‬ايراني‌ها‭ ‬در‭ ‬عمليات‭ ‬خيبر‭ ‬به‭ ‬گونه‌اي‭ ‬بود‭ ‬كه‭ ‬رهبران‭ ‬عراق‭ ‬به‭ ‬تلاش‌هاي‭ ‬متعددي‭ ‬دست‭ ‬زدند‭. ‬صدام‭ ‬به‭ ‬كشورهاي‭ ‬خليج‌فارس‭ ‬هشدار‭ ‬مي‌دهد‭ ‬عراق‭ ‬خاكريز‭ ‬دفاع‭ ‬از‭ ‬آنها‭ ‬است،‭ ‬اگر‭ ‬اين‭ ‬سد‭ ‬فرو‭ ‬ريزد‭ ‬طوفان‭ ‬در‭ ‬مرزهاي‭ ‬خليج‌فارس‭ ‬متوقف‭ ‬نخواهد‭ ‬شد‭.‬

عراق‭ ‬به‭ ‬جامعه‭ ‬جهاني‭ ‬براي‭ ‬مقابله‭ ‬با‭ ‬ايران‭ ‬و‭ ‬نجات‭ ‬خود‭ ‬اعلام‭ ‬مي‌كند،‭ ‬خواستار‭ ‬تلاش‭ ‬مجدانه‭ ‬بين‌المللي‭ ‬براي‭ ‬تحميل‭ ‬صلح‭ ‬به‭ ‬ايران‭ ‬است‭. ‬همچنين‭ ‬فشار‭ ‬اقتصادي‭ ‬ناشي‭ ‬از‭ ‬جنگ‭ ‬بار‭ ‬سنگيني‭ ‬را‭ ‬بر‭ ‬نظام‭ ‬سياسي‭ ‬عراق‭ ‬وارد‭ ‬كرده‭ ‬است‭. ‬به‭ ‬گفته‭ ‬سفير‭ ‬وقت‭ ‬رژيم‭ ‬عراق‭ ‬در‭ ‬كنيا،‭ ‬جنگ‭ ‬ماهيانه‭ ‬يك‭ ‬ميليارد‭ ‬دلار‭ ‬هزينه‭ ‬بر‭ ‬دوش‭ ‬حكومت‭ ‬تحميل‭ ‬مي‌كند‭.‬