جنگ عراق و شکست دکترین جنگ پیشگیرانه بوش

جنگ عراق دکترین جنگ پیشگیرانه جورج بوش رییس جمهورى آمریکا را تکه تکه کرده و باعث شکست کامل آن شده است.
بوش متعهد شده هرگز هدف خود براى ایجاد دمکراسى در عراق را واگذار نخواهد کرد ولى جهان سیاست خارجى در خارج از کاخ سفید دچار حیرت زدگى شده که چگونه مى خواهد جنگ داخلى را که ممکن است به تمامى خاورمیانه نیز کشانده شود مهار کند. حتى بوش نیز به شرایط بد عراق اعتراف کرده و تحلیلگران تمامى طیف هاى سیاسى بر این عقیده اند که دکترین بوش یعنى جنگ پیشگیرانه از بین بردن ریشه هاى تروریسم از طریق کاشتن دمکراسى شکست خورده و اهداف بزرگ بوش که حتى بسیارى از منتقدان کنونى وى نیز با آنها موافق بودند بخاطر اشغال عراق براى چندین دهه به عقب رانده شده است.
آمریکا هم اکنون با دسته اى از گزینه هاى بد مواجه است. به گفته کارشناسان از بسیارى جهت ها آمریکا نسبت به پیش از آغاز تهاجم به عراق در سال 2003ضعیف تر و دشمنان آن قدرتمندتر شده اند به گونه اى که شاید از نظر آمریکا اگر غیرممکن نباشد سرنگون کردن یک رژیم دشمن در آینده نزدیک بسیار دشوار خواهد بود زیرا ارتش آن تحلیل رفته و موقعیت اخلاقى آن نیز کاهش یافته است.
در حال حاضر حتى خود دمکراسى نیز لکه دار شده و گاهى واژه دمکراسى به جاى اینکه یادآور صلح و موفقیت باشد یادآور خودروهاى بمب گذارى شده و هرج و مرج است.
مکس بوت از اعضاى ارشد شوراى روابط خارجى آمریکا که از حامیان جنگ عراق بوده است مى گوید: ما در عراق در حال شکست خوردن هستیم. این کشور به سمت جنگ داخلى پیش مى رود و ظاهرا بوش نیز اقدامى در مورد آن انجام نمى دهد، این مساله پیامدهاى بسیار منفى در سراسر منطقه و حتى جهان خواهد داشت زیرا این مساله باعث کبود شدن چشم آمریکا و مشتى بر مدافعان دمکراسى در سراسر جهان بوده است.
جوزف ناى استاد روابط بین الملل دانشگاه هاروارد عقیده دارد حمایت افکار عمومى جهان از آمریکا بخاطر مقامات ارشد دولت بوش کاهش یافته و این مساله باعث تضعیف توان واشنگتن شده زیرا تاکید بوش بر استفاده از نیروى نظامى در هیچ کجاى جهان بیش از کشورهاى اسلامى باعث از بین رفتن حسن نیت آمریکا و از بین رفتن احساس همدردى هایى که پس از حملات سپتامبر بوجود آمده بود نشده است. رییس جمهور باید توانایى داشته باشد قدرت قوى نظامى را با قدرت نرم جلب رضایت دیگران ترکیب کند بخصوص در مبارزه با تروریسم که همه چیز به توانایى در جلب افکار و قلوب میانه روها بستگى دارد. کلید موفقیت در دیپلماسى این است که بتوان میان دشمنان اختلاف انداخت ولى بوش باعث متحد شدن آنها شده است.
استفاده از انتخابات نیز آن نوشدارویى که بوش قول آن را داده بود نبوده است زیرا در انتخاباتى که در سرزمین هاى فلسطینى مصر و لبنان برگزار شد گروه هاى حماس، حزب الله و اخوان المسلمین که همگى از نظر آمریکا گروه هاى تروریستى هستند به قدرت رسیدند. جهش لبنان به سمت یک دولت دمکراتیک جدید نیز بخاطر حمله اسراییل خسارت دید و باعث افزایش حمایت ها از حزب الله شد.
راند بیرز از مقامات شوراى امنیت ملى آمریکا که بخاطر جنگ عراق از سمت خود استعفا کرد با اشاره به اینکه ناتوانى آمریکا در جلب حمایت بین المللى یکى از پرهزینه ترین اشتباهات جنگ عراق بوده است، گفت: در پایان ما بخاطر اینکه تعداد اندکى از کشورها از ما حمایت مى کنند و نمى توانیم همه کار را به خودى خود انجام دهیم ضعیف تر شده ایم.
وى تصریح کرد: من هیچ شکى ندارم که هر رییس جمهورى که در آمریکا وجود داشت قطعا به افغانستان حمله مى کرد زیرا آمریکا در آن زمان از حمایت کامل سازمان ملل متحد برخوردار بود. به گفته بیرز، آمریکا در آن زمان از یک فرصت واقعى برخوردار بود که چگونگى برخورد جهان با مساله تروریسم را تغییر دهد ولى آمریکا از این فرصت استفاده نکرد این درحالى است که هم اکنون عراق به محلى براى جذب و آموزش تروریست ها تبدیل شده و افغانستان نیز بار دیگر بخاطر قدرت گرفتن طالبان در جنوب این کشور از کنترل خارج شده است.
هرچند نومحافظه کاران خواستار حمله نظامى هوایى پیشگیرانه علیه ایران هستند ولى بسیارى معتقدند چنین مساله اى باعث خشم جهان اسلام خواهد شد. آنها همچنین معتقدند این افراد به توانایى هاى ایران در حمله متقابل و محدودیت هاى موجود در حمله نظامى که اخیرا در جنگ اسراییل علیه لبنان شاهد آن بودیم توجه نمى کنند.
مایک مک فال استاد علوم سیاسى در موسسه هوور در دانشگاه استندفورد مى گوید: ترویج دمکراسى که کلید بوش براى تغییر خاورمیانه بود براى چندین دهه به عقب رانده شده است زیرا آمریکا زمانى به عنوان الگوى دمکراسى در جهان بود و براى بسیارى از فعالان دمکراسى در جهان به عنوان یک مشوق تلقى مى شد ولى امروزه شرایط تغییر کرده و قطعا در ارتباط بودن با آمریکا یک عامل مثبت براى فعالان دمکراتیک تلقى نمى شود بخصوص که ما در مصر و ایران شاهد این مساله هستیم.
لرى دایموند مشاور سابق دولت انتقالى آمریکا در عراق نیز که هم اکنون در موسسه هوور فعالیت مى کند با این مساله موافق است. به گفته او در حال حاضر یک وجهه بسیار گسترده و بد از آمریکا رژیم هاى طرفدار آمریکا همچون رژیم اردن، مراکش، مصر، عربستان، قطر و کویت و نیروهاى دمکراتیک سکولار در منطقه وجود دارد و این مساله باعث روى کار آمدن و قدرت گرفتن نیروهاى اسلام گرا و تقویت غریزه بسیارى از این رژیم ها براى مقاومت شده است.
البته این درحالى است که متحدان بوش مدعى هستند آمریکا هنوز مى تواند در عراق پیروز شود ولى این اجماع کلى نیز وجود دارد که ادامه شرایط به شکل کنونى جوابگو نخواهد بود زیرا میزان کشتارهایى که طى دو ماه اخیر در عراق صورت گرفته بیانگر کشته شدن سالانه هزار نفر است که به گفته دایموند این تنها حاکى از جنگ داخلى است. وى افزود: من همچنین کسانى را مى شناسم که فکر مى کنند ما باید کم کم به فکر خروج از عراق باشیم ولى مشکل اینجا است که هیچ کس نمى داند آمریکا چگونه باید از عراق خارج شود.