از حفره آتشین تفرقه تا صعود با حبل‌الله

محمد لطفی‌زاده
Mvet913@yahoo.com
این مطلب را پس از سلام به شما به نور آیات 103 و 104 سوره مبارکه آل عمران می‌آرایم:
وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعًا وَلاَ تَفَرَّقُواْ وَاذْکُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنتُمْ أَعْدَاء فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَکُنتُمْ عَلَىَ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَکُم مِّنْهَا کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ (103) وَلْتَکُن مِّنکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَأُوْلَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ (104)
ترجمه آیات نورانی که با هم خواندیم این است:
و همگى به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید و نعمت‏خدا را بر خود یاد کنید آنگاه که دشمنان [یکدیگر] بودید پس میان دلهاى شما الفت انداخت تا به لطف او برادران هم شدید و در کنار پرتگاه آتش بودید که شما را از آن رهانید. این گونه خداوند نشانه‏هاى خود را براى شما روشن مى‏کند باشد که شما هدایت شوید (103) و باید از میان شما گروهى [مردم را] به نیکى دعوت کنند و به کار شایسته وادارند و از زشتى بازدارند و آنان همان رستگارانند. (104)
همانطور که ملاحظه فرمودید در آیه 103 سوره مبارکه آل عمران که شأن نزول آن مطابق نقل تفسیر شریف المیزان به اختلاف قبایل اوس و خزرج در دوران جاهلیت بر می‎گردد و به نقل تفسیر جناب علی بن ابراهیم قمی این اختلاف به حدی بود که صبح و شب سلاح به زمین نمی‎گذاشتند، خداوند متعال به ما امر فرموده که به حبل (ریسمان) خدا چنگ بزنیم.
واژه اعتصام از ریشه (عصم به فتح ع و سکون ص) به معنای تمسک جستن و محافظت شدن است. یعنی وقتی به ریسمان الهی متوسل شویم این ریسمان چون همه حول یک محور جمع شده‌ایم سبب محافظتمان از آفت تفرقه می‎گردد.
در برخی تفاسیر، حبل الله به قرآن و در بعضی دیگر به اسلام و در تعدادی هم به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ولایت ائمه معصومین علیهم اسلام تعبیر شده اما به نقل تفسیر نمونه هیچ یک از اینها با دیگری در تضاد نیست و همه انسان را به خدا وصل می‎کنند و دقیقاً این همان رمز دوری از تفرقه است.
از سویی دیگر خداوند متعال به همه مردم یادآوری فرموده که نعمت بزرگ الفت و دوستی و مهربانی با یکدیگر را باید قدر بدانند و در شکر این نعمت بکوشند که مطابق آیه 7 سوره مبارکه ابراهیم (ع) شکر نعمت، نعمتت افزون کند.
مسئله مهم در این بین آنکه حتی دشمنان دیروز به لطف الهی و با چنگ زدن به ریسمان خدا به دوستان امروز تبدیل می‎شوند و هنر بزرگ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به نقل تفسیر شریف قمی این بود که دشمنی‎ها را زدود و با جمع کردن مردم حول محور خداوند، خارها را به گل تبدیل کرد. چه بد سرنوشتی در انتظارمان خواهد بود اگر گرفتار تفرقه شویم و با دوری از ریسمان خداوند، دشمنی‎ها زیاد شود! طبیعی است که اگر از ریسمان الهی دور شدیم، لاجرم از نزدیکی قلب‎هایمان به یکدیگر هم محروم خواهیم بود.
اگر نیک به آیه 103 سوره مبارکه آل عمران بنگریم، در این آیه هشدار بزرگی هم به مردم داده شده که تفرقه مانند راه رفتن بر لبه پرتگاهی از آتش است که هر لحظه بیم سقوط در آن می‎رود و اگر به ریسمان خدا (عمل به قرآن کریم و سرلوحه قراردادن قرآن و فرمایشات و دستورات ائمه معصومین علیهم السلام) چنگ بزنیم صعودی به بلندای رستگاری و هدایت تجربه خواهیم کرد.
نکته پایانی و قابل تأمل هم اینکه مطابق آیه 104 سوره مبارکه آل عمران، خداوند متعال به مسئولیت مهم مردم و گروهی در جامعه اشاره می‎فرماید که باید دیگران را به خیر دعوت کنند و از امر به معروف و نهی از منکر غفلت ننمایند و این وظیفه همه افراد جامعه را دوچندان سنگین می‎کند.
کلمه (منکم) را اگر چه بعضی مصداق واجب کفایی دانسته‏اند که با انجام وظیفه توسط عده‎ای، تکلیف از دیگران ساقط می‎شود اما پرواضح است که اگر افراد جامعه و به خصوص قشر تأثیرگذار و پرنفوذ دست به کار شوند با اشاعه خیر و معروف و کم رنگ شدن منکر زمینه چنگ‌زدن به ریسمان الهی هم فراهم می‎شود و نیازی به انجام تکلیف در این شرایط برای بقیه نخواهد بود. ضمن آنکه در این کار باید به صف مقدم شتافت و از یکدیگر در این خیر پیشی گرفت.
از خداوند متعال می‎خواهیم که دل های مردم ایران را به یکدیگر نزدیک گرداند و همه ما را از سقوط به پرتگاه آتشین تفرقه نجات دهد و این دعا را در ابتدا و انتها با صلوات بر حضرت محمد و آل محمد به امید استجابت تقدیم می‎کنیم.
اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم