ولایتمداری رکن اساسی پیام عاشورا

محمد پارسا
باز هم محرمی دیگر از راه رسید و چهره کوچه و خیابان‌ها سپاهپوش عزای حسینی شد. دوباره هیات‌های سینه زنی و زنجیرزنی در ماتم سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) به سوگ نشستند.
اما در این میان سؤالی که در اذهان عمومی شکل می‌گیرد این است که آیا به راستی پیام عاشورای حسینی و نهضت بی‌بدیل قیام امام حسین(ع) فقط در همین عزاداری‌های دهه اول محرم خلاصه می‌شود؟ و آیا وقت آن نرسیده تا برخی وعاظ و منبری‌های ما برای مردم عزادار حسینی و در کنار روضه مظلومیت اهل بیت(ع) از برخی ابعاد مهم و اصلی واقعه کربلا سخن بگویند، از اینکه چه موضوعی سبب گردید تا نوه گرامی پیامبر اعظم(ص) از جان و مال و هستی خود بگذرد و دست به قیامی بزند که اینک پس از قرن‌های متمادی هنوز شاهد این واقعیت انکار ناپذیر هستیم که آزاداندیشی بسیاری از انسان‌ها اعم از مسلمان و غیرمسلمان متاثر از قیام حسینی است.
با این حال باید اذعان داشت که با توجه به فتنه‌هایی که پس از انتخابات ریاست جمهوری در ایران اسلامی به وجود آمد، امروزه بیش از هر زمان دیگری به تجزیه و تحلیل دقیق و کارشناسانه ابعاد مختلف قیام امام حسین(ع) نیاز داریم.
گزارش این هفته یالثارات را به بررسی ضروریات توجه به پیام معنوی و اصلی قیام عاشورا اختصاص داده‌ایم.
مکتب حسینی و قیام خمینی
 یکی از مباحثی که حضرت امام خمینی(ره) در سخنانشان به کرّات به آن پرداخته‌اند، علل و عوامل و زمینه‌های وقوع حادثه عاشوراست. اینکه اساساً چرا پس از گذشت پنجاه سال از رحلت پیامبر اعظم(ص) حاکمان جامعه اسلامی به آسانی اقدام به قتل و اسارت خاندان او می‌نمایند و اصولا چرایی این رخداد را در کجا باید جستجو کرد؟
 بدون شک حضرت امام خمینی(ره) به عنوان بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی بیشترین الهام را در این حرکت اسلامی در ایران، از قیام عاشورا پذیرفته است.
نگاه اُسوه‌گونه ایشان به حادثه نینوا، و بکارگیری مفاهیم کربلایی در تشویق اذهان عمومی ایرانیان و سایر مسلمانان جهان، همه بیانگر درک عمیق ایشان از این حادثه بزرگ است.
حضرت امام خمینی(ره) در قالب سخنرانی‌های متعدد به تحلیل علل، زمینه‌ها، هدف و آثار این قیام پرداخته‌اند.
محمدرضا اصلانی، کارشناس معارف اسلامی و استاد دانشگاه به گزارشگر یالثارات می‌گوید: بدون شک انقلاب اسلامی ایران نشات یافته از قیام عاشورای حضرت اباعبدالله(ع) است، از همین‌رو رسالت ما به عنوان یک ایرانی مسلمان در برابر حفظ و تداوم این انقلاب بسیار خطیر و مهم است."
وی به ابعاد مختلف پیام عاشورا اشاره می‌کند و می‌گوید: "یکی از مهمترین پیام‌های مکتب عاشورا بصیرت و آگاهی در برابر توطئه‌های دشمنان داخلی و خارجی نظام اسلامی است."
از این استاد دانشگاه می‌خواهم تا در این باره بیشتر توضیح دهد، وی می‌گوید: "در زمانی که امام حسین(ع) دست به قیام در برابر یزید زمان زد، موضوع ولایت به عنوان رکن اساسی اسلام در غبار فتنه گم شده بود و بسیاری از مردم به دلیل همین فضای فتنه فریب حاکمان ظلم و جور را خورده بودند و سره را از ناسره تشخیص نمی‌دادند که امام حسین(ع) با قیام خود می‌خواست به مردم و برخی از خواص بفهماند که کدام راه صحیح و کدام راه باطل است، و در این میان ندای "هل من ناصر ینصری" - کیست مرا یاری دهد- را سرداد، حال اگر همین درس بزرگ عاشورا را سر لوحه کارها و برنامه‌های خود قرار دهیم و به آن عمل کنیم بدون شک هیچگاه در ضلالت و گمراهی فضای فتنه گرفتار نخواهیم شد."
درس‌های مکتب عاشورا
بدون شک پیام‌های مهمی در مکتب عاشورای حسینی نهفته است که باید علمای دینی و وعاظ و منبری‌های ما به بررسی همه جانبه آن در این ایام سوگواری بپردازند.
حجت‌الاسلام میبد یزدی کارشناس علوم دینی در این باره می‌گوید: "سوای ابعاد سیاسی و معنوی، بهره‌گیری از درس‌های مکتب عاشورای حسینی هدایتگر برنامه‌های فرهنگی است و باید این نهضت عظیم امام حسین(ع) را با برنامه‌ریزی صحیح و با کمک مبلغان دینی و رسانه‌های فراگیر به جوانان آموخت و آنها را با ابعاد مهم و ناشناخته آن آشنا کرد."
این مبلغ علوم دینی در پاسخ به این سؤال که وظیفه ما در زمان حاضر در برابر نظام اسلامی چیست و آیا این وظیفه و تکلیف می‌تواند متاثر از درس‌های عاشورا باشد، می‌گوید: "بدون تردید یکی از اصلی‌ترین درس‌های عاشورا ولایتمداری و دفاع از ارزش‌های شناخته شده اسلامی است. در این میان وظیفه مهمی که ما بر عهده داریم این است که در برابر فتنه‌ها و توطئه‌ها گوش به فرمان رهبر و ولی فقیه باشیم و خارج از دستورات او کاری نکنیم، یعنی نه از فرامین رهبری عقب بمانیم و نه از آن سبقت بگیریم."
حجت‌الاسلام حسن کریمی رئیس اداره تبلیغات اسلامی خمین نیز در این زمینه می‌گوید: "ماه محرم زمینه حضور جوانان و نوجوانان را در هیئت‌ها و مساجد فراهم می‌کند، لذا باید با برنامه‌ریزی درست اهداف قیام عاشورا را برای جوانان بهتر تبیین کنیم تا در زندگی عملاً شاهد اثر بخشی این برنامه‌های دینی باشیم."
وی حضور روحانیون را در جلسات عزاداری ضروری می‌داند و اظهار می‌دارد: "باید برنامه‌ها را طوری تنظیم کرد که فرصت لازم برای سخنرانی روحانیون ایجاد شود، چراکه لازم است گفتار روحانیون کوتاه، مبین و جذاب برای مخاطبان مطرح شود.
رئیس اداره تبلیغات اسلامی خمین در پاسخ به این سؤال که وظیفه وعاظ و منبری‌ها در ایام سوگواری امام حسین(ع) چیست، تصریح می‌کند: "امروز باید حرکت همه هئیت‌ها در راه پاسداری از عاشورا، انقلاب اسلامی و خون شهیدان و حمایت از جایگاه ولایت فقیه به عنوان عمود خیمه نظام و انقلاب باشد و در این مسیر کوتاهی نشود زیرا کوتاهی در این زمینه گناه بزرگی است."
کریمی با اشاره به نقش علمای شیعی به عنوان پرچمداران امامت و ولایت در زنده نگه داشتن واقعه عاشورا، عنوان می‌کند: "نه تنها علما بلکه همه شیعیان در زنده نگه داشتن قیام عاشورا و نهضت امام حسین(ع) سهیم بوده‌اند. ازهمین رو شیعیان در شرایطی از قیام امام حسین(ع) و نهضت حسینی پاسداری کردند که فضای خفقان خلفای ستمگر و غاصب بر جامعه حاکم بود شیعیان در این شرایط با تقدیم شهدای بسیار از واقعه مهم عاشورا که در حقیقت حفاظت از امامت و غدیر بود، پاسداری کردند."
کریمی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) را برگرفته از قیام عاشورا می‌داند و می‌گوید: "امام خمینی(ره) توانست نه تنها عاشورا را زنده نگه دارد بلکه حکومت 2500 ساله شاهنشاهی را از بین ببرد و نظام مقدس اسلامی را برپا کند، که در این میان امروزه وظیفه ما در حفظ و تداوم این انقلاب بسیار سنگین و خطیر است."
اهمیت تبلیغ چهره به چهره
برخی از کارشناسان علوم دینی معتقدند که در کنار منبرهای وعاظ که معمولا برای یک جمع مخاطب در مساجد و حسینیه‌ها ایراد می‌شود باید به تبلیغ چهره به چهره و رودررو هم اهیمت بدهیم، چراکه با این شیوه بهتر می‌توانیم درس‌های مهم عاشورا و قیام امام حسین(ع) را به مردم و خصوصا جوانان بیاموزیم.
حجت الاسلام مصطفی اسکندری از اساتید مجرّب حوزه علمیه قم و کارشناس علوم تبلیغی در سایر ادیان، به مقایسه شیوه‌های تبلیغ در آئین مسیحیت و آئین اسلام اشاره می‌کند و می‌گوید: "نخستین گام در مقایسه شیوه‌های تبلیغ در اسلام و مسیحیت، شناسایی ارکان تبلیغ است، تبلیغ دارای 5 رکن است که عبارت از مبلّغ، محتوا، شیوه‌های تبلیغ، ابزار و مخاطب هستند."
این استاد حوزه علمیه، برخی از شیوه‌های تبلیغ در مسیحیت را منطبق با آئین اسلام می‌داند و می‌گوید: "از جمله آنها می‌توان به تبلیغ چهره به چهره اشاره کرد. بر روی این موضوع در روایات اسلامی نیز تاکید بسیاری شده است، اما متاسفانه در حال حاضر، بیشتر از آنکه به تبلیغ چهره به چهره بپردازیم، تبلیغ جمعی و منبری را ترجیح می‌دهیم، این در حالی است که مبلغان مسیحی بیشترین توجه خود را به تبلیغات دو نفره و چهره به چهره معطوف می‌دارند و به صورت انفرادی مطالب را برای مخاطب ارائه می‌کنند."
اسکندری استفاده از ابزارهای نوین و فن‌آوری جدید را به عنوان یکی از عوامل مهم در موفقیت شیوه‌های تبلیغ ذکر می‌کند و می‌افزاید: "ابزار مبلغان ما به منبر و خطابه و کتاب و مجلات دینی خلاصه می‌شود، امام مسیحیان بیش از یک‌هزار و 500 شبکه رادیویی و تلویزیونی در سطح جهان دارند. همچنین به صورت گسترده از اینترنت استفاده می‌کنند."
با این حال به نظر می‌رسد که در جنگ نرمی که با دشمنان نظام اسلامی در پیش‌رو داریم باید هرچه بیشتر به ابزارهای نوین تبلیغی مسلح شویم و منبری‌ها و مبلغان دینی نیز در این راه تلاش و کوشش بیشتری را برای ارائه راهکار درست در دفاع از ارزش‌های انقلاب اسلامی برعهده دارند.
مکتب عاشورا در جنگ نرم رسانه‌ای
بدون شک "رسانه‌ها" در عصری که آن را عصر ارتباطات و دنیای اطلاعات می‌نامند ابزار مناسبی برای ترور معنوی شخصیتی بوده و حاکامان ستم‌پیشه استکباری غرب برای تخریب و سیاه‌نمایی علیه کشورهای اسلامی و در راس آن ایران اسلامی از طریق "تطمیع و تهدید" نفوذ و قدرت رسانه‌ها را به استخدام می‌گیرند تا افکار عمومی به ترور و حذف فیزیکی افراد حقیقی و حقوقی، واکنش و اعتراضی نشان ندهند و به راحتی تحت تاثیر موج‌آفرینی‌های خبری و رسانه‌ای آنان قرار بگیرند.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد مهدی مرادی کارشناس ارشد تبلیغ در حوزه علمیه قم و تحلیلگر مسایل سیاسی درباره ترفندهای دشمن در جنگ نرم و کمک گرفتن از الگوی بزرگی همچون مکتب عاشوار برای مقابله با این جنگ نرم به گزارشگر یالثارت می‌گوید: "همچنان که مقام معظم رهبری در فرمایشات اخیر خود به جنگ نرم دشمن اشاره کردند، باید گفت که در حال حاضر حکومت‌های استبدادی و مستکبر غربی و در راس آن آمریکا و انگلیس برای تثبیت قدرت خود و تسلط بر افکار عمومی مردم، برنامه‌هایی را از طریق رسانه‌ها به مرحله اجرا گذاشته‌اند؛ که در این میان تخریب ارزش‌ها و معیارهای اسلامی و سیاه‌نمایی از وضع موجود در نظام اسلامی را در سرلوحه اقدامات خود قرار داده‌اند."
وی به نوع تخریب رسانه‌ای غرب علیه جمهوری اسلامی اشاره می‌کند و می‌گوید: "گردانندگان رسانه‌های غربی اگر کشوری مثل ایران اسلامی را مانع رسیدن به اهداف ننگین خود بدانند و مثلا دستیابی به چرخه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را خطری برای موجودیت خود ببینند در مرحله نخست به وارونه جلوه دادن حقایق می‌پردازند تا افکار عمومی را برای اقدامات بعدی خود راضی و قانع کنند."
مرادی به وجود آمدن فضای فتنه و آشوب پس از انتخابات ریاست جمهوری در کشورمان را از دیگر اقدامات جنگ نرم دشمن می‌داند و می‌گوید: "با شکل‌گیری فضای غبار آلود فتنه، آموزه‌های مکتب حسینی(ع) به ما می‌آموزد که باید پشت سر ولی فقیه زمان و با بصیرت کامل حرکت کنیم و لحظه‌ای از فرامین او غافل نشویم؛ چراکه هرگونه غفلت از رهنمودهای رهبری می‌تواند ضلالت و گمراهی را برای ما رقم بزند."
این کارشناس ارشد تبلیغ در حوزه علمیه قم تصریح می‌کند: "در عصر کنونی "رسانه‌های غربی" ابزار مناسبی برای تخریب گسترده هر آنچه که نمی‌پسندند به حساب می‌آیند و این مسئله وظیفه ما را در امر اطلاع رسانی دو چندان می‌کند."
وی می‌گوید: "امروز دو گروه در جامعه اسلامی ما دارای نقش برجسته و مهمی هستند: اولی رسانه‌ها واصحاب رسانه هستند که می‌توانند با داشتن تعهد کامل در نحوه پوشش‌دهی خبری به اطلاع رسانی دقیق بپردازند، و دومین گروه خواص و نخبگان جامعه اعم از علما، اندیشمندان، اساتید حوزه و دانشگاه، وعاظ و منبری‌های ما هستند که می‌توانند در مقابل جبهه جنگ نرم دشمن نقش‌آفرین باشند."
مرادی در ادامه همین تحلیل کارشناسی خود می‌گوید: "در این میان اگر نگاهی به مهمترین ابعاد قیام امام حسین(ع) در روز عاشورا بیندازیم خواهیم دید که از اهداف والای حسین‌بن‌علی(ع) افشای فتنه و آشوب و مقابله با نفاق داخلی بود، یعنی جنگ امام حسین(ع) با کفار نبود بلکه جنگ رودرو با حاکمانی بود که در عین حالی که تظاهر به مسلمانی می‌کردند به ایجاد فتنه و انحراف اذهان سایر مسلمانان دامن زده بودند، و امروز این تکلیف برعهده ما نهاده شده تا با استفاده از ابزارهای مهمی همچون رسانه‌ها و نخبگان و خواص به جنگ با فتنه‌های داخلی و خارجی بپردازیم و چهره فتنه‌گران را بر ملا سازیم و پرده‌های نفاق را کنار بزنیم و از انحراف افکار عمومی توسط آدرس‌های غلط فتنه‌گران جلوگیری نماییم."
مرادی به فتنه‌های بعد از انتخابات ریاست جمهوری اشاره می‌کند و می‌گوید: " اگر از زاویه دیگری به فتنه‌های اخیر بنگریم خواهیم دید که این امر هم موهبتی الهی بود تا نظام اسلامی بهتر چهره‌های منافق و فتنه‌گر را بشناسد و هویت افرادی که به دورغ خود را پیرو راه امام خمینی(ره) اعلام کرده اما در عمل برخلاف دیدگاه‌های آن بزرگوار حرکت می‌کنند برای مردم روشن شود."
وی به درس‌ها و عبرت‌های عاشورا اشاره می‌کند و در ادامه می‌گوید: " [در ماجرای قیام عاشورای حضرت امام حسین(ع) برخی از اصحاب و علمای خائن نیز شریک جرم هستند؛ زیرا منافق بودن آنان، باعث هموار شدن جنگ روانی و نظامی یزید علیه فرزند رسول‌الله(ص) شد. یعنی گفتار، نوشتار، رفتار و حتّی سکوت برخی خواص و چهره‌های به ظاهر اسلامی و برجسته آن زمان، دلایل و مستنداتی برای کارگزاران بنی‌امیه فراهم کرد تا جنایات سنگین خود را توجیه کرده و افکار عمومی را به سکوت و رضایت وادارند."]
مرادی می‌گوید: "وقتی که امام حسین(ع) به مکه رسید مورد استقبال مردم و زائران قرار گرفت؛ آن حضرت هم ضمن برگزاری نماز جماعت، در دیدارهای عمومی و خصوصی به ناهنجارها و مشکلات حکومت و مردم اشاره می‌کرد. یزید که به تازگی بر تخت خلافت نشسته بود، بعد از آگاهی از حضور و سکونت امام حسین(ع) در شهر مقدس مکه، نامه‌ای به عبدالله بن عباس نوشت. یزید در این نامه ضمن بیان عدم بیعت امام حسین(ع) و عبدالله بن زبیر با وی و نامه‌نگاری‌های کوفیان به حضرت، از ابن عباس خواست که به عنوان شخصیت ممتاز و قابل احترام در میان بنی‌هاشم و مسلمانان، برای پیش‌گیری اطز بحران و فتنه اجتماعی، نزد امام حسین(ع) برود و حضرت را به سازش و صلحی مطمئن دعوت کند. این حرکت یزید نشان می‌دهد که گاهی دشمنان اسلام برای رسیدن به اهداف پلید پنهان و آشکارشان از ظرفیت و توانایی‌های برجستگان و نخبگان نیز استفاده می‌کنند. گرچه فردی چون "ابن عباس" در راستای انتقال پیام مواظب است که ادبیات گفتمانی دشمن او را فریب ندهد و مجذوب و مرعوب نسازد. امام سجاد(ع) در یادکرد واقعه غم‌انگیز عاشورا می‌فرماید: "... یَزعموُنَ أنهُم من هذه الأمة کُلّ یَتَقَرب إلیَ الله عَزّوَجَلّ بِدَمِهِ؛... سربازان دشمن که می‌پنداشتند جزوامّت اسلامی هستند، همگی با ریختن خون امام حسین(ع) می‌خواستند به درگاه الهی تقرّب بجویند" اما اگر به فتنه‌های به وجود آمده در دوران سی ساله انقلاب اسلامی نگاهی اجمالی داشته باشیم خواهیم دید که چه افراد و علما و شخصیت‌های برجسته‌ای که سالها در زندان‌های رژیم ستمشاهی بودند ولی در دوران پیروزی انقلاب و حوادث پس از آن گرفتار نفاق دشمن شدند و راه اصلی را گم کردند و بدون آنکه خود بدانند بازیچه دست دشمن شدند و مطرود امام و رهبری و مردم گشتند."
درس دشمن‌شناسی در مکتب عاشورا
زمانی که خبر آمدن اسیران کربلا به ابن زیاد رسید، وی دستور داد جارچیان در سطح شهر کوفه این مطالب را به آگاهی مردم برسانند:
"مردم، شهر را آذین ببندند و به شکرانه پیروزی یزید با پوشیدن لباس نو و آرایش نمودن، مراسم جشن پیروزی را برگزار کنند."
شیخ صدوق در این باره می‌نویسد: ابن زیاد نامه‌ها و افرادی را به اطراف کوفه گسیل داشت تا خبر کشته شدن امام حسین(ع) را به کارگزاران و مردم بشارت دهند.
ابن زیاد برای فرستادن اسیران و سرهای شهیدان به دمشق، مسیرهایی را مشخص کرد و به نیروهای خود دستوراتی داد تا پیش از رسیدن به هر منزلگاهی، چه اقداماتی انجام پذیرد و در صورت مواجهه با واکنش‌های مردمی، چه سیاست و راهکارهای تبلیغی و نظامی را در پیش بگیرند.
با این حال درس‌های مکتب عاشورا به ما می‌آموزد تا در برابر خط نفاق دشمن بیدار و هوشیار باشیم و از خط ولایت مطلقه فقیه جدا نشویم.