ضرورت تجدیدنظر در ترازوی معاندسنجی

احسان مهرابی
جلوگیری از نفوذ و رسوخ افراد معاند به ارکان‌ها نظام دلیل غالبی است که مسئولین شورای نگهبان در برهه‌های مختلف از آن به عنوان فلسفه وجودی نظارت این شورا بر انتخابات بیان کرده‌اند. بر اساس این نظریه، از آن رو که همواره عده‌ای به دنبال ضربه‌زدن به نظام هستند سعی می‌کنند نیروهای خود را در ارکان نظام جاسازی کنند و از طریق این افراد به استحاله نظام دست بزنند. این نظریه قدیمی بار دیگر توسط دبیر شورای نگهبان در روزهای گذشته مطرح شده است و سخنگوی این شورا هم در دفاع از این نظریه به میدان آمده است.
به هر تقدیر درباره اینکه آیا این تصور بیان شده درباره تصمیم عده‌ای به استحاله نظام واقعیت دارد یا نه تاکنون بحث‌های زیادی در گرفته است اما اگر فرض به صحت این نظریه گذاشته شود سوال دیگر این است که آیا آنانی که شورای نگهبان از ورودشان به ارکان‌های نظام جلوگیری می‌کند معاند و به دنبال استحاله نظام هستند و به تعبیر دیگر شورای نگهبان در این عملیات حفاظتی خود برای جلوگیری از حضور معاندان تا چه حد موفق بوده است.
با توجه به نظریه شورای نگهبان مبنی بر احراز صلاحیت ردصلاحیت شدگان ضرورتا معاند نیستند اما وفاداری آنان به نظام برای شورای نگهبان ثابت نشده است. هر چند که درباره ملاک‌های این وفاداری مناقشه است اما نگاهی گذرا به لیست ردصلاحیت‌ شدگان توسط شورای نگهبان در سالیان گذشته و مقایسه با برخی از تایید صلاحیت‌شدگان تشخیص این ملاک‌های وفاداری را بسی سخت می‌کند. نکته دیگر اینکه برخی افراد در دوره‌ای تایید و در دوره‌ای ردصلاحیت شده و در دوره دیگری مجددا تایید شده‌اند. یکی از ردصلاحیت‌شدگان عاتقه صدیقی همسر شهید رجایی است که در دوران شاه همرزم شهید رجایی بود. او که سابقه یک دوره نمایندگی مجلس را در کارنامه خود دارد در دوره دیگری از مجلس ردصلاحیت شد. یکی از چهره‌های دیگر آیت‌الله جمی امام جمعه آبادان در طول جنگ است که در شرایط حاد جنگی هم حاضر به ترک آبادان نشد. آیت‌الله جمی در دوره دوم خبرگان رهبری از سوی شورای نگهبان پذیرفته نشد در حالی که در خبرگان اول با یک میلیون رای به عنوان نفر اول حوزه انتخابیه خود انتخاب شده بود.
آیت‌الله موسوی خوئینی‌ها دیگر شخصیتی است که با وجود سوابق مبارزاتی و داشتن احکامی از امام(ره) در دادستانی و مراکز مهم دیگر صلاحیتش در انتخابات مجلس خبرگان تایید نشد. رشیدیان که از زندانیان زمان شاه و از اعضای خبرگان تدوین قانون اساسی و سه دوره نماینده آبادان بوده است از جمله دیگر افرادی است که شامل ردصلاحیت شورای نگهبان شده است. همسر شهید باکری از جمله دیگر همسران شهید است که مشمول ردصلاحیت شورای نگهبان شده است. در میان ردصلاحیت‌شدگان شورای نگهبان افرادی که از فرماندهان ارشد و میانی سپاه بوده‌اند نیز حضور دارند که از جمله آنها عباس دوزدوزانی است که از اعضای اولیه سپاه و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی کابینه شهید رجایی بوده است. بهزاد نبوی دیگر کسی است که در برخی مواد صلاحیتش تایید و در دوره دیگری رد و پس از آن در دوره دیگری تایید شده است. ابراهیم اصغرزاده، بهزادیان و هدایت‌الله آقایی سه دانشجوی پیرو خط امام هستند که در مقاطعی توسط شورای نگهبان ردصلاحیت شده‌اند. علی عبدالعلی‌زاده وزیر مسکن دولت خاتمی از جمله افرادی است که سابقه ردصلاحیت شورای نگهبان را در کارنامه خود دارد. از جمله دیگر رد صلاحیت‌شدگان در دوره‌های بعدی علی محمد غریبانی است که همراه سه دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی کارنامه ردصلاحیت را هم در پرونده خود دارد.
حائری‌زاده نماینده سه دوره بیرجند، یدالله اسلامی و قاضی‌زاده نمایندگان دو دوره مجلس شورای اسلامی و احمدی نماینده دوره الگیودرز از جمله نمایندگان مجلس شورای اسلامی بوده‌اند که در دوره‌های بعد ردصلاحیت شده‌اند. در شمار زندانیان سیاسی قبل از انقلاب که در مقاطعی توسط شورای نگهبان ردصلاحیت شده‌اند می‌توان محمدرضا علی‌حسینی نماینده نهاوند، باقریان‌نژاد نماینده سابق کازرون و علی صالح‌آبادی نماینده سابق مشهد را نیز شمار کرد. از سوی دیگر این لیست جدای از نمایندگان مجلس ششم است که در انتخابات مجلس هفتم ردصلاحیت شده‌اند. درباره سوابق نمایندگان مجلس ششم که برای انتخابات این مجلس در دوره بعد ردصلاحیت شدند نکات زیادی بیان شده که شاید نیازی به تکرار آن نباشد چرا که در آن برهه سوابق انقلابی و مبارزاتی آنان بسیار بیان شده است. با نگاهی اجمالی به این لیست شاید این ابهام مطرح می‌شود که اگر اینان به تعبیری معاند بوده‌اند که از ورود آنان به نهادهای نظام جلوگری شده است. وفاداران نظام چه کسانی هستند؟ ابهام مهمتر این است که چرا این افراد همواره منتسب به یک جریان سیاسی هستند و در میان ردصلاحیت شدگان شورای نگهبان شاید بتوان کمتر کسی از جریان مقابل این جریان جست‌وجو کرد. به این ترتیب این سوال آزاددهنده هنوز باقی است که به راستی معاندان و ملحدان چه کسانی هستند و با وجود این همه تجربه آیا زمان تغییر ترازوی معاند و ملحد سنجی نرسیده است؟‌