غول‌های رسانه‌ای و موضوع هسته‌ای ما

به رغم ادعای رسانه های غربی مبنی بر حرکت جریان خبری به سمت جریان آزاد اطلاعات و استقلال رسانه ها برای ارائه گزارش های متعادل و تفسیرهای منطقی از تحولات و رخدادهای جهان , امروزه سیطره طبقه حاکم بر شاهراه های اطلاعاتی را در کشورهای غربی شاهد هستیم . تسلط غول های خبری بر دنیای ارتباطات همچنان بر این نظریه قوت می بخشد که جریان اطلاع رسانی نه به سمت « چند سویه شدن » که همچنان بر محور « یک سویه بودن اطلاعات » پیش می رود. در این میان می توان به خبرگزاری انگلیسی « رویترز » اشاره کرد که امروزه به عنوان یک منبع خبری باسابقه و معتبر شناخته شده است .
در طول ربع قرن که از پیروزی انقلاب اسلامی ایران می گذرد , خبرگزاری رویترز همچون سایر رسانه های غربی در قالب واژه ها و با به کارگیری القاب یا برچسب های منفی سیاست تاثیرگذاری بر مخاطب را به سمت اهداف خود برای بحرانی نشان دادن اوضاع داخلی ایران دنبال کرده است .
گروه پژوهش های خبری ایرنا در مقاطع مختلف به بررسی و تحلیل اخبار و مطالبی که از سوی خبرگزاری رویترز منتشر می شود , پرداخته است . نتایج این بررسی ها نشان داد که این خبرگزاری در ماه گذشته عمدتا حول سه محور عمده شامل « پرونده هسته ای ایران » , « نقش جمهوری اسلامی ایران در اوضاع داخلی عراق » و « حقوق بشر » در ایران بوده است . بر اساس این پژوهش , « رویترز » به طور معناداری بیش از رسانه های خبری دیگر از مطالب مجهول یعنی بدون ذکر نام گوینده استفاده می کند. مانند : « یک تحلیل گر که نخواست نامش فاش شود. » , « به گفته دیپلمات ها » , « یک مقام که به شرط فاش نشدن نامش صحبت کرد » .
استفاده از القاب و عناوینی که با اجتناب از ویژگی های واقعی , صرفا برای بزرگ نمایی یک هدف خاص به کار می رود , یکی دیگر از شگردهای خبرگزاریهای غربی و من جمله خبرگزاری رویترز است . آنچه که نوع برداشت و نگاه ما را نسبت به یک فرد یا یک مفهوم خاص متاثر می سازد. جالب آن که به کارگیری ماهرانه این عناوین از سوی برخی رسانه ها , گاه آنها را به حدی مستقل و نهادینه می سازد که ارتباط مفهومی چندانی با ماهیت موضوع مورد بحث ندارد , مثلا در خصوص فعالیت های هسته ای صلح آمیز ایران , تلاش همزمان رسانه های غربی برای بزرگ نمایی و انحراف افکار عمومی از واقعیات , به خوبی مشهود است . به عنوان نمونه خبرگزاری رویترز در انعکاس اخبار مربوط به پرونده هسته ای کشورمان مکررا از توصیفاتی چون « فعالیت های حساس هسته ای » , « فعالیت های مشکوک » , « جاه طلبی های هسته ای » , « فعالیت های مخفی » , « بلندپروازیهای اتمی » و... استفاده می کند. در راستای همین سیاست این خبرگزاری برای توجیه و منطقی قلمداد کردن مخالفت با حق مسلم ایران برای دستیابی به فناوری های هسته ای به این فعالیت ها همچون نوعی « تهدید » علیه امنیت سایر کشورها و عامل « نگرانی » افکار عمومی جهان اشاره می کند. این خبرگزاری همچنین برای موجه ارزیابی کردن موضع اخیر شورای حکام در مورد فعالیت های هسته ای ایران , عملکرد مبتنی بر « پنهان کاری » و « فریب » جمهوری اسلامی را در اتخاذ چنین موضعی دخیل و موثر ارزیابی می کند : « مذاکرات اتحادیه اروپا و ایران در ماه اوت و پس از آن که تهران فعالیت های حساس هسته ای را در کارخانه ای در اصفهان از سر گرفت , فرو پاشید. » به گزارش این خبرگزاری انگلیسی یک دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا تمایل ایران را برای ازسرگیری مذاکرات زیر سوال برد و گفت : لازم است به آنچه که ایران انجام می دهد نه آنچه می گوید , توجه شود.
این خبرگزاری از سوی شورای حکام نیز اعلام می کند : ایران با مخفی کردن فعالیت هایش به مدت 18 سال که می تواند برای تولید بمب های اتمی به کار رود , معاهده منع گسترش جنگ افزارهای هسته ای را زیر پا گذاشته و راه را برای ارجاع این مسئله به شورای امنیت و اعمال احتمالی تحریم های سازمان ملل متحد هموار کرده است .
رویترز همچنین می کوشد که نشان دهد « یک اجماع و توافق جهانی علیه فعالیت های هسته ای ایران به وجود آمده است . » رویترز در جریان سازی خبری خود از روشهای دیگری نیز بهره می برد.
تقویت اتهامات
در اغلب رسانه های غربی تلاش معناداری برای جهت دهی هدفمند اخبار صورت می گیرد. در واقع این رسانه ها می کوشند با استفاده از ابزارها و تکنیک های قضاوت و پرهیز از بیان واقعیات مغایر با اهداف خاص خود , افکار عمومی را به گونه ای شکل دهند که تعثیر مورد نظر را بر ذهن مخاطب به جای گذارند. در راستای بهره گیری از این شیوه , خبرگزاری رویترز , در جهت هماهنگی و تقویت اتهامات مقامات انگلیسی به ایران تعریف و ترسیم شده است . به عنوان نمونه در بخشی از یک گزارش خبرگزاری رویترز آمده است : « کشور ایران در جریان رسیدگی به پرونده هسته ای خود با بحران های داخلی و خارجی متعددی مواجه شده است و جمهوری اسلامی برای حل این بحران ها , به تهدید و موضع گیریهای تند و حتی وارد کردن اتهام به برخی از کشورها متوسل شده است ! رویترز در این زمینه همچنین مدعی می شود که ایران در تلاش برای تغییر عقیده کشورهایی که در مورد فرستادن این کشور به شورای امنیت هستند , احتمالا استفاده از سلاح نفت را نیز مطرح خواهد کرد.
رویترز در اثبات ادعایش به « پیش بینی های تحلیل گران ناشناس » متوسل می شود و اعلام می کند : ایران ممکن است از منافع نفتی سرشارش به عنوان اهرمی علیه کشورهایی که در صدد ارسال آن کشور به شورای امنیت هستند , استفاده کند.
در واقع خبرگزاری رویترز در راستای این هدف ضمن فراهم آوردن امکان انحراف افکار عمومی از واقعیات و تقویت اتهام های بی اساس , می کوشد تا با ارائه راهکارهای خاص افکار عمومی را به اتخاذ « اجماع » متقاعد کند. در این تکنیک تمایل طبیعی مخاطب به سمت اکثریت سوق پیدا می کند.
به بیان ساده تر با استفاده از شیوه های تبلیغاتی خاص در مورد فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران به مخاطبان چنین القا می شود که برنامه های مورد نظر آنها در مورد ایران تجلی خواست اجتناب ناپذیر جامعه جهانی است و بنابراین کشورهای خارج از حوزه غرب به سودشان است که به جامعه جهانی برای دستیابی به اجماع مورد نظر ملحق شوند. بدین ترتیب به کشورهایی که به صف مخالفین ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت نپیوسته اند توصیه می شود که عجله کنند و با همین شیوه به آنها تضمین داده می شود که راهکار درست همین است .
بعد دیگر اتهام علیه جمهوری اسلامی از سوی خبرگزاری رویترز به مسعله عراق بر می گردد. این خبرگزاری تلاش می کند با نسبت دادن برخی سیاست های مداخله جویانه , افکار عمومی جهان را نسبت به حضور نیروهای اشغالگر در عراق منحرف سازد. این رسانه از سوی دیگر در گزارش های خود چنین نشان می دهد که ایران از موقعیت خود در عراق به عنوان اهرم فشار استفاده می کند. این رسانه انگلیسی با انتشار اخبار اغراق آمیز و برجسته کردن اختلاف میان شیعیان و اهل تسنن در عراق و نیز با ادعای این که جمهوری اسلامی قدرت یابی شیعیان در عراق را به نفع خود می داند , سعی می کند ایران را به عنوان عامل ایجاد ناامنی ها و اغتشاش در عراق معرفی کند. رویترز در این زمینه گزارش می دهد شواهدی در دست است که نشان می دهد شورشیان بمب گذار در جنوب عراق احتمالا از فناوری پیچیده مرتبط با ایران برای بمب گذاری ها استفاده می کنند. واشنگتن نیز از این اتهامات نزدیک ترین متحد خود , انگلیس , حمایت کرده است .
جالب آن که این اتهامات در حالی مطرح می شود که در تمامی آنها مدرکی دال بر اثبات ادعاهای مطرح شده وجود ندارد. به عنوان نمونه « تونی بلر » نخست وزیر انگلیس اخیرا اعلام کرد که شواهدی وجود دارد که نشان می دهد ایران یا حزب الله لبنان وابسته به ایران , با بمب گذاری های عراق که اغلب , نیروهای انگلیسی را هدف قرار می دهند , مرتبط هستند. بلر در عین حال تاکید کرد که مدرکی در این زمینه وجود ندارد.
با استناد به مطالب فوق و تحقیقات گسترده و معتبری که در خصوص تاثیر روانی رسانه ها و نفوذ پنهان آنهاـ به ویژه رسانه های خبری غرب ـ در دست است تردیدی باقی نمی ماند که همه مخاطبان این رسانه ها , بسته به ویژگی های فردی خود , کم یا زیاد در معرض تبلیغات روانی جمعی قرار دارند. امروز وجود دروازه بانان خبری بر کسی پوشیده نیست . آنهایی که به بهانه های متعدد ـ تنوع و تعدد موضوعات , محدودیت زمان پخش اخبار و ... ـ راه ورود جریان اخبار به ذهن ما را سد می کنند; برخی را انتخاب , بعضی را انکار و بعضی دیگر را تحریف می کنند.
به ندرت به اخباری برمی خوریم که دقیق و مستند ارائه شده و مبتنی بر آمار و ارقام موثق باشد.
ناگوارتر آن که با گذشت سالها از تبلیغات رسانه ای غرب و پیشرفت روزافزون فناوری های اطلاعاتی در چند دهه اخیر , قوه قضاوت و تحلیل مخاطبان جهانی این رسانه ها رو به کاستی نهاده است .