- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
راحله فرهادی / کارشناس موسسه اطلاع‌رسانی توسعه فناوری زیستی
با وجود همه علاقه‌ای که بشر به شبیه‌سازی دارد، اما این پدیده علاوه بر دارا بودن ویژگی‌های خاص خود خطرات و ایراداتی نیز دارد. شبیه‌سازی بازتولیدی بسیار گران و پر هزینه و امید انجام مطلوب آن بسیار کم است.
آمار نشان می‌دهد نزدیک به 90 درصد اقدامات شبیه‌سازی در این زمینه به نتیجه نرسیده و امکان رسیدن به نتایج مطلوب در آن بسیار کم است. برای انجام یک شبیه‌سازی موفق باید حدود 100 بار انتقال هسته‌ای سلولی صورت گیرد و در صورت موفقیت، باز هم جاندار شبیه‌سازی شده نسبت به عفونت‌ها بسیار غیرمقاوم است که کوچکترین علایم بیماری موجب مرگ می‌شود. از میان حیواناتی که تاکنون شبیه‌سازی شده‌اند، می‌توان به گوسفندها، موشها، اسبها و حیوانات خانگی از قبیل گربه اشاره کرد.
اما یکی از جالب‌ترین و وسوسه‌انگیزترین فرضیه‌های شبیه‌سازی، مربوط به شبیه‌سازی حیوانات ما قبل تاریخ مانند دایناسورهاست. به این ترتیب که DNA بازمانده از آنها در سنگواره‌ها را شبیه‌سازی می‌کنند. اما مطرح شدن این پروژه، موافقان و مخالفان بسیاری را با آن مواجه کرد و طی تحقیقات و بررسی‌های بسیار این فرضیه رد شد. زیرا آن موجودات 65 میلیون سال پیش از بین رفته‌اند و این در حالی است که DNA فقط 10 هزار سال عمر می‌کند.
در هر حال شبیه‌سازی (Cloning) یکی از پیشرفته‌ترین دست‌یافته‌های بشر در زمینه علم پزشکی مهندسی ژنتیک است که با هر مرحله پیشرفت انسان در این امر جنجال‌های بسیار زیادی به وجود می‌آید.
ایده اصلی و منشا افکار راجع به شبیه‌سازی انسان هنگامی شکل گرفت که دانشمندان اسکاتلندی در موسسه روسلین توانستند گوسفندی به نام «دالی» را در سال 1997 شبیه‌سازی کنند. دالی که به «دالی گوسفنده» شهرت داشت، گوسفندی بود که تولید آن در سراسر دنیا با عکس‌العمل‌های متفاوتی از لحاظ علمی و اخلاقی مواجه شد و پخش خبر این واقعه مهم توجه محافل پزشکی، مذهبی، سیاسی و... را در تمام جهان به خود جلب کرد و این موضوع تا آنجا پیش رفت که از این واقعه علمی اغلب به عنوان نقطه عطف علم در سال 1997 یاد می‌شود.
انجام شبیه‌سازی در کنار تمامی نگرانی‌های اخلاقی که در بر داشت. چه از سوی علمای مسیحیت و اسلام و چه از سوی مقامات کشورهای مختلف، افق جدیدی در علم ژنتیک پیش روی دانشمندان گشود و منجر به امیدواری‌های زیادی برای بهبود زندگی بشر شد و به دلیل حساسیتی که تولید دالی در برداشت، رسانه‌ها توجه خاصی به پدیده شبیه‌سازی نشان دادند. اما این نوع شبیه‌سازی تنها یک نوع خاص، از چندان روش شبیه‌سازی موجود در علم پزشکی و ژنتیک است که به شبیه‌سازی بازتولیدی مشهور است. همچنین چند نوع دیگر شبیه‌سازی هم وجود دارد که می‌توان از آنها علاوه بر بازتولید یک ارگانیسم خاص و انجام یک تحقیقات پزشکی هم استفاده کرد که در ادامه انواع شبیه‌سازی نیز شرح داده می‌شود.
انواع شبیه‌سازی
شبیه‌سازی در علم پزشکی و ژنتیک دارای انواع مختلفی است. یکی از انواع شبیه‌سازی که در قبل هم به آن اشاره شد، شبیه‌سازی بازتولیدی است. شبیه‌سازی درمانی و شبیه‌سازی DNA یا فناوری DNA باز ترکیب شده نیز دو نوع دیگر شبیه‌سازی هستند.
شبیه‌سازی بازتولیدی فناوری است برای تولید یک حیوان که از هسته DNAای استفاده می‌کند که حیوانی دیگر همزمان با آن یا قبل از آن این هسته را داشته یا دارد. دالی، گوسفند معروف اسکاتلندی نیز با همین روش تولید شد. در این روش مواد ژنتیکی یک هسته به یک تخم که هسته و مواد ژنتیکی محتوی آن جدا شده‌اند، منتقل می‌شود.
نوع دیگر، شبیه‌سازی درمانی است که به شبیه‌سازی جنینی نیز معروف شده است. در واقع این نوع شبیه‌سازی تولید جنینهای انسانی برای استفاده در تحقیقات را عهده‌دار است. هدف از انجام این شبیه‌سازی تولید انسان‌های شبیه‌سازی نیست، بلکه هدف کشت سلولهایی است که می‌توانند در تحقیقات پیشبردی انسان و همچنین درمان بیماری‌های مورد استفاده قرار گیرند. این سلولها برای محققان بیومکانیک بسیار با اهمیت است. زیرا از آنها جهت تولید هر نوع سلول که در بدن انسان وجود دارد می‌توان استفاده کرد. این سلولهای با اهمیت (سلولهای بنیادی) پس از مدت زمان 5 روز که از تقسیم تخم می‌گذرد از آن استخراج می‌شوند که این عمل به جنین صدماتی وارد می‌کند. استخراج باعث از بین رفتن جنین می‌شود که این مساله نگرانی‌های اخلاقی فراوانی را در پی دارد.
محققان امیدوارند روزی این سلوها بتوانند جایگزین مناسبی برای سلولهایی شوند که بر اثر بیماری‌ها از بین می‌روند. ریشه اصلی بحث بر سر مسائل اخلاقی نیز خاص این فرضیه است.
نوع دیگری از شبیه‌سازی‌ها، شبیه‌سازی DNA یا فناوری DNA بازترکیب شده است که می‌توان آن را در کنار شبیه‌سازی ملکولی یا ژنی دسته‌بندی کرد. زیرا از مرحله‌های مشترک پیروی می‌کنند.
اهداف شبیه‌سازی
اهداف شبیه‌سازی به 2 دسته تقسیم شده است:
الف – اهداف تولید مثلی: این تکنیک تولید مثلی به منظور مزرعه‌داری، حفظ حیوانات در معرض انقراض و تولید مثل محصولات حیوانی بیشتر و سالم‌تر صورت می‌گیرد. همچنین با این تکنیک‌ها می‌توان به زوجهایی که توانایی بچه‌دار شدن را ندارند نیز کمک کرد.
ب – اهداف درمانی: در شبیه‌سازی می‌توان با کشت دادن سلولهای بنیادی جنینی از کلون به انواع سلولهای تخصص یافته دست پیدا کرد. این سلولها قابلیت کشت و پیوند در بیماران را دارند.
آیا ممکن است روزی انسان شبیه‌سازی شود؟
جدای همه مسائل با توجه به هزینه بسیار بالا و در صد کم موفقیت در شبیه‌سازی حیوانات که به علت دانش کم درباره روش و شبیه‌سازی از طریق تولد است، هر گونه تلاش برای تولید انسان از این روش در حال حاضر با شکست روبه‌رو خواهد شد.
خصوصا که پس از تولید حیوانات شبیه‌سازی شده، حدود 30 درصد از حیوانات که زنده به دنیا می‌آیند دارای ناتوانایی‌های بارز جسمانی و مشکلات جدی پس از تولید هستند. دانشمندان عوارض مشابهی برای شبیه‌سازی انسان از این روش پیش‌بینی می‌کنند. نکته مهم دیگر وضعیت فکری و روحی انسان است که هنوز به صورت یک پرسش بزرگ پیش روی دانشمندان است. شاید برای یک گوسفند خیلی مهم نباشد که نتواند درست فکر کند یا تصمیم بگیرد. اما این موضوع به طور قطع برای انسان بسیار مهم است. چرا که یک انسان سالم فقط به بدن سالم نیاز ندارد و این نکته‌ای است که موفقیت شبیه‌سازی انسان را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است.
