ادبیات انتفاضه؛ بازتاب حماسه و حریت فلسطین

گروه فرهنگی، فاطمه اصلان‌زاده: انتفاضه حرکت خودجوش، فراگیر و پایدار مردم فلسطین است و بیش از آن‌که یک حرکت نظامی و سیاسی باشد، یک حرکت دینی و فرهنگی است که در آن مردم با تکیه بر باورهای خود به میدان آمده‌اند و برای کسب آزادی و استقلال پای می‌فشارند و نشان می‌دهند که سرنوشت مبارزه را تنها صهیونیست‌ها تعیین نمی‌کنند، بلکه اراده، صلابت و جانفشانی ملت فلسطین تعیین‌کننده است و مهمترین دلیل برای این ادعا، انجام عملیات‌هایی موسوم به عملیات‌های استشهادی (شهادت‌طلبانه) است که به همت جوانان غیور فلسطینی و با تاسی به قرآن و تعالیم اسلامی انجام می‌پذیرد و انتفاضه امروزه تبدیل به شناسنامه و هویت اسلامی و ملی فلسطینی‌ها شده است و ادبیات بهترین راهی است که می‌توان از طریق آن داستان عشق مردمی که عظمت، حیات و حضور خود را در مقاومت و شهادت می‌جویند نشان داد، به همین منظور برای آشنایی با ادبیات انتفاضه پای صحبت‌های دو تن از نویسندگان این عرصه می‌نشینیم: دکتر عبدالرضا سیف، دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه انتفاضه حرکت مردمی است که می‌خواهند هویت و شخصیت از دست رفته خود را بازیابند، گفت: در چند سالی که از انتفاضه (قیام مردمی) فلسطین می‌گذرد، حرکت مردم این سرزمین در برابر صهیونیست‌ها در ایران بیش از کشورهای عربی نمود داشته است به طوری که هر سال یک روز در تقویم کشورمان به نام "قدس" نامگذاری شده که این امر توجه مردم به قیام فلسطین را نشان می‌دهد.
وی افزود: این حرکت در ادبیات، بازتاب داشته است و شاعران و نویسندگان معاصر در قالب شعر و نثر در این زمینه قلم زده‌اند و حتی موضوع فلسطین در دانشگاه‌ها از جمله دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ادبیات عربی و قرآنی به صورت طرح‌های پژوهشی مورد توجه قرار گرفته است.
دکتر سیف تصریح کرد: عزم مردم فلسطین که با توکل به خدا و حول محور قرآن شکل گرفته، و از طریق جنگیدن و شهید شدن در برابر صهیونیسم نشان داده می‌شود، در کشور ما و جاهای دیگر با قلم و نوشتن از حرکت آنها حمایت می‌کنند.
وی با بیان اینکه انتفاضه یکی از موضوعات اساسی در ادبیات ایران است، تاکید کرد: شاعران و نویسندگان جوان ما در قالب‌های سنتی از جمله غزل و قصیده از رهگذر انتفاضه به مساله فلسطین نگریسته‌اند، که این امر طلیعه آینده‌ای مبارک است که نشان می‌دهد جوانان کشورمان بیگانه با آرمان‌ها و ارزش‌های فلسطین نیستند.
عبدالرضا سیف ادامه داد: با کتاب‌های به نگارش درآمده در این خصوص امیدواریم خواسته‌های صهیونیست‌ها مبنی بر اینکه بتوانند با غلبه به سرزمین فلسطین آرمان‌های آنان را به فراموشی بسپارند، به آرزویی پوچ و بیهوده تبدیل شود.
وی بیان کرد: انتفاضه یعنی پایداری و مقاومت که بیشتر مخاطبان آن جوانان و نوجوانان هستند و با توجه به حرارت، انرژی و شادابی که دارند، توانسته‌اند این حرکت را که نزدیک به استحاله بود، نجات داده و خون تازه‌ای در کالبدش بدمند و آرمان‌ها و ارزش‌ها را زنده کنند.
وی با اشاره به اینکه انتفاضه در سرزمین‌های اشغالی حرکت جوانی است، یادآور شد: در عرصه ادبیات هنوز در مرحله آفرینش و خلق هستیم و زمان لازم است تا این کتاب‌ها در بوته نقد و بررسی قرار گیرد و قوت و ضعف‌شان سنجیده شود.
دانشیار زبان و ادبیات فارسی در مورد حمایت‌های دولتی از کتاب‌های نوشته شده درباره انتفاضه گفت: کتاب‌هایی که با موضوع فلسطین و انتفاضه نوشته می‌شود جایگاه ویژه‌ای در بین دولتمردان دارد و یک نهضت دولتی سبب شده که این گونه کتاب‌ها در پیچ و خم گرفتاری‌ها و مشکلات کارهای اداری و بوروکراسی قرار نگیرند و به راحتی چاپ و پخش شود.
گفت و گو را ادامه می‌دهیم با سید ضیاء قاسمی، شاعر و منتقد ادبی، وی گفت: نویسندگان و شاعران خیلی زودتر از سیاستمداران شروع کردند به نشان دادن حرکت انتفاضه و این جنبش اجتماعی در عرصه ادبیات زودتر نمود یافت.
وی افزود: با همین اسلحه کلمات بود که بایکوت‌های خبری شکسته شد و صدای مردم فلسطین به گوش جهانیان رسید و قلم به دستان به قدری در این زمینه خوب و شایسته عمل کردند، که رسانه‌ها و محافل جهانی مجبور شدند، آثار حرکت فلسطینیان را انعکاس دهند.
قاسمی با اشاره به اینکه تلاش ادیبان فلسطینی در این میان بسیار چشمگیر است، تاکید کرد: نویسندگان فلسطینی با تمام سختی‌هایی که وجود داشت، خودشان کتاب‌هایشان را ترجمه کردند و قاطعانه می‌توان گفت که شروع شدن این حرکت اجتماعی و به سطح سیاسی رسیدن آن وامدار ادبیات بوده است.
وی تصریح کرد: روشنگری را در حقیقت، شاعران و نویسندگان فلسطین انجام دادند و آنچه را در وهله اول در آثار به نگارش درآمده مد نظر قرار دارد تکیه بر حقوق مردم فلسطین از زمین گرفته تا حق رای و زندگی بود. و در مرحله بعد تشویق و امیدوار کردن مردم برای پیروزی و برانگیختن آنان به ادامه قیام انقلابیشان مورد توجه واقع شد.
این منتقد جوان با اشاره به اینکه کشورهای عربی برخلاف مسایل سیاسی‌شان در زمینه ادبیات با هم هماهنگی دارند، تاکید کرد: از آنجا که کشورهای عربی در عرصه ادبیات با هم تعامل دارند، توانستند با پشتیبانی همدیگر بستر رشد انتفاضه را فراهم کنند.
وی اظهار داشت: در نشان دادن حرکت انتفاضه در اغلب هنرها از جمله در نثر و هنرهای تصویری که شامل کاریکاتور و سینما است آثار بسیار خلق شده است، اما عمده‌ترین فعالیت‌ها در این زمینه به حوزه شعر مربوط می‌شود، که شهرت جهانی نیز کسب کرده است.
وی ادامه داد: با توجه به شرایط آوارگی که فلسطینیان دارند طبیعی هم به نظر می‌رسد که هنرهای دیگر از جمله داستان و رمان مجال بروز نداشته باشند و برعکس شعر که سر و کارش با دل و تنها ابزارش قلم است، نه تنها در شرایط آوارگی بلکه در هر شرایط دیگری نیز امکان خلق آن وجود دارد و به همین دلیل بیشتر از دیگر هنرها رشد یافته است.
وی بیان کرد: بعد از انقلاب اسلامی موجی به وجود آمد و با پشتیبانی دولت و وزارت ارشاد کتاب‌های زیادی در خصوص حرکت انقلابی فلسطین به نگارش درآمد و به سهولت چاپ شد و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت و درضمن صدا و سیما از این جریان حمایت قابل توجه‌ای کرد و علاوه بر این در محافل و مجالس ادبی از جمله در نشریات بخشی را به ادبیات فلسطین اختصاص دادند و کنگره‌های مختلفی برگزار کردند.
وی افزود: ادبیات فلسطین با هماهنگی جمعی بین وزارت ارشاد، صدا و سیما، شاعران و نویسندگان و همچنین مترجمان در ایران رشد یافت.
قاسمی در مورد مخاطبان ادبیات انتفاضه اظهار داشت: علاقه‌مندان به این ادبیات در وهله نخست اهالی ادبیات هستند و به عبارتی کتاب‌های نوشته شده درباره انتفاضه هنوز به میان عامه مردم راه نیافته و یکی از دلایل آن کم کاری صدا و سیما است که در عین حال که به پشتیبانی از ملت فلسطین پرداخته به ادبیات آن سرزمین توجهی نداشته است. در صورتی که از این رسانه عمومی انتظار می‌رود همان‌طور که جریان انتفاضه را مدنظر قرار داده، به فرهنگ، هنر و ادبیات پایداری ملت ستمدیده فلسطین نیز توجه کند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه آمار کتابخوانی در ایران بسیار پایین است، توقع چندانی هم نباید داشت زمانی که کتاب شعر یا نثری درباره فلسطین چاپ می‌شود، علاقه عام مردم را هم برانگیزد.
باشگاه خبرنگاران بسیج