بررسی شکل‌گیری و عملکرد اتاق‌های فکر آمریکا (بخش سیزدهم)

مجید زادبود
حوزه تصمیم سازی کاخ سفید در راستای پیشبرد سیاست های خود چه در جامعه عمومی آمریکا و چه در عرصه بین المللی، همواره به ترویج الگوهای لیبرال دموکراسی و استفاده بهینه از دیپلماسی عمومی توسل جسته است. به همین منظور، برخی ازکانون های فکری آمریکا ضمن تدوین سیاست های عمومی، به ارائه راهکارهای علمی در جهت پیشبرد سیاست خارجی کاخ سفید فعالیت می کنند، لذا یکی از این مراکز فکری، «موسسه کاتو» می باشد که در ادامه با بررسی پیشینه تاریخی و اهم فعالیت های آن، نقش این مرکز فکری در تبیین سیاست های عمومی و خارجی کاخ سفید مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد.
پیشینه تأسیس موسسه کاتو
موسسه فکری کاتو، به عنوان یک سازمان غیر دولتی با زمینه تحقیقات سیاست عمومی در سال 1977 توسط ادوارد اچ کران (ریاست و مدیرعامل کنونی) و کارلس کوچ (رئیس هیأت مدیره و مدیر اجرایی شرکت نفتی صنایع کوچ که بر اساس درآمد، دومین کارخانه بزرگ آمریکاست) تأسیس شد. این موسسه فکری (که دفتر مرکزی آن در واشنگتن دی سی واقع شده است) در ابتدا با انتشار رساله ای با عنوان انگلیس در قرن هجدهم، به عنوان الگویی راهبردی با ترویج آزادی مدنی و فردی و همچنین گسترش اقتصاد بازار آزاد در جامعه آمریکا (که از آن به عنوان انقلاب آزادی آمریکایی یاد می شود) تلاش کرد تا سهم مهمی در ترسیم قدرت برتر آینده آمریکا در عرصه بین المللی داشته باشد. موسسه کاتو توانست با ورود به حوزه سیاست دفاعی و خارجی آمریکا و تدوین سیاست ها و راهبردهای موثر در این حوزه نقش مهمی در فرآیند تصمیم سازی کاخ سفید پیدا کند. به طوریکه در طی مطالعاتی توسط دانشگاه پنسیلوانیا سال2010.، موسسه کاتو هفتمین اتاق فکر تأثیر گذار آمریکا می باشد.
اهم فعالیت‌های موسسه فکری کاتو
«کاتو» یک موسسه فکری به ظاهر غیردولتی با رویکردی راست گرایانه و نومحافظه کارانه که مأموریت های خود را در گسترش مباحث سیاست های عمومی در آمریکا جهت مقبولیت سازی عمومی و هم راستا سازی جامعه داخلی این کشور با سیاست های کاخ سفید، ترویج جهانی آزادی فردی و مدنی و حمایت از بازار آزاد و صلح قرار داده است. البته بنابه اذعان منابع رسانه ای و محافل سیاسی آمریکا، رویکرد داخلی موسسه فکری کاتو در به دست آوردن مشارکت محافل دانشگاهی و افراد روشنفکر در سیاست های عمومی، نظر سنجی و آماده کردن افکار عمومی درباره سیاست های عمومی و برجسته سازی نقش دولت عنوان می شود.
بر این اساس، مدیران کاتو همواره تلاش کرده اند تا بر پایه اصول آزادی فردی و مدنی و اسقبال تبلیغاتی از محدودیت دولت تقریباً بر تمامی ابعاد سیاست های عمومی در آمریکا تأثیر باشند. به همین ترتیب، محققان کاتو بر طیف گسترد ه ای از موضوعاتی چون سیاست های آموزشی و کودک، انرژی و محیط زیست؛ سیاست های مالی، بانکی و پولی؛ دولت و سیاست؛ سلامت، رفاه و مستمری بگیران؛ اقتصاد بین الملل و توسعه؛ آزادی قانونی و مدنی؛ فلسفه سیاسی؛ مطالعات قانونی؛ سیاست بودجه ای و مالیاتی؛ سیاست های ارتباطات، اینترنت و اطلاعات؛ تجارت و مهاجرت و ... تمرکز می کنند.
موسسه فکری کاتو به دلیل ماهیت سرمایه داری و رویکرد نومحافظه کارانه خود همواره تلاش کرده تا از هر فرصتی در راستای جهت گیری و تدوین سیاست ها و راهیردهای بین المللی آمریکا در حوزه تصمیم سازی کاخ سفید بهره جوید. به طوریکه از همان ابتدای تاسیس بخشی عمده ای از فعالیت های خود را بروی مطالعات دفاعی و سیاست خارجی متمرکز نمود. تاجایی که مدیران و کارشناسان این موسسه فکری از طرق مختلفی چون گرفتن مقام وزارت؛ خدمت با عنوان مشاورین انتخابات ریاست جمهوری، عضویت در تیم های انتقال قدرت و دادن مشورت به اعضای کنگره و روسای جمهور؛ دعوت سیاستمداران برجسته از وزارت دفاع، خارجه، شورای امنیت ملی، سیا و جاهای دیگر برای شرکت در کارهای آموزشی و سمنیارها؛ آماده کردن و توجیه سیاستگزاران کنگره، قوه مجریه و دولت فدرال با ارائه آگاهیهای سیاسی و مطالعات و تحقیقات پیرامون موضوعات مربوط به سیاست خارجی و... در پی سهیم شدن در تدوین راهبردهای سیاست خارجی ایالات متحده در حوزه تصمیم گیری کاخ سفید بوده اند.
بر این اساس، موسسه فکری کاتو بعداز جنگ جهانی دوم، تمرکز جدی خود را بر سیاست خارجی و توسعه امنیت آمریکا در سراسر جهان قرار داد، به طوریکه امروزه ایده ها و راهبردهای این موسسه فکری نقشی تأثیرگذار در تدوین سیاست های خارجی و سیاست های دفاعی آمریکا دارد. کاتو حوزه فعالیت های مطالعاتی خود را در این بخش به مسائلی چون بررسی و شناسایی اتحادهای مخالف آمریکا، تروریسم و تسلیحات نامتعارف، بررسی بودجه های دفاعی آمریکا، گسترش حاکمیت ملی آمریکا، امنیت سرزمینی، بررسی و تدوین راهیردهای اصلی ایالات متحده در حوزه سیاست خارجی، بررسی تحولات ناتو و تدوین مأموریت های نوین آن با رویکرد آمریکایی، تجارت و سیاست خارجی، گسترش نقش شرکت ها و پیمانکاران نظامی خصوصی در تحولات نظامی آینده آمریکا (با محوریت عراق) و... متمرکز کرده است.
یکی از سیاست های کاتو در جهت هم راستاسازی و مقبولیت سازی افکار عمومی آمریکا با سیاست های کاخ سفید، ارائه تحلیل های روشن، هوشمندانه و مستقل بر روی موضوعات سیاست عمومی می باشد. کاتو با استفاده از تمامی ابزارهای ممکن چون وبلاگ ها، اینترنت، حضور تلویزیونی، کنفرانس ها، گزارش تحقیقات، سخنرانی و کتا ب ، تلاش بسیاری می کند تا تحلیل های قابل درک و قاطعی به شهروندان آمریکایی ارائه دهد.
همچنین در بعد موضوعات بین المللی، متخصصان کاتو معمولا تفسیر و تحلیلی برای شبکه های کابلی، محلی، سراسری و بین المللی در زمینه رویداد های آنی، اخبار کلی تر و برنامه های تحقیقاتی تهیه می کنند تا از این طریق فضای بین المللی را با انتشار گسترده چنین اطلاعاتی در راستای سیاست های کاخ سفید هموار سازند. به طوریکه، هر ساله صد ها تحلیل توسط متخصصان کاتو در روزنامه ها و مجلات آمریکایی و بین المللی دیده می شود.
گفته می شود این موسسه با ارائه گزارش های راهبردی و تحلیلی به سناتورهای کنگره و سیاستمداران کاخ سفید و همچنین برگزاری سیمینارها و کنفرانس های سالانه با حضور شخصیت های برجسته آمریکایی و اروپایی نقش مهمی در طراحی و تدوین سیاست های خارجی و عمومی کاخ سفید دارد.
از آنجایی که فعالیت اصلی موسسه کاتو تحقیقات و مطالعات بر روی سیاست خارجی و عمومی متمرکز است، این موسسه فکری انواع کتب، رساله های راهبردی، گزارش های تحلیلی را با موضوعات مختلف بین المللی و داخلی در سطح گسترده ای منتشر می کند که از استاندارد بالای علمی برخوردار بوده و مورد استفاده سیاستمداران کنگره و کاخ سفید و همچنین محافل دانشگاهی آمریکا قرار می گیرد.همچنین، از بین تمامی رسانه ها، یوتیوب، پادکست ها، بلاگ ها، ویدئو های هفتگی، خبرنامه های الکترونیکی، مهم ترین خبر های آنلاین، فیس بوک و تویتر، کاتو موفق ترین نهادی است که به طور خلاقانه از خبر و ابزار های ارتباطی استفاده می کند تا عموم مردم و تصمیم گیرندگان را پایبند و مطلع نگه دارد.
لازم به ذکر است، هیأت مدیره کاتو متشکل از 15 سرمایه دار بزرگ آمریکایی است که این موسسه را اداره می کنند. همچنین، موسسه کاتو شامل حدود 90 کارمند تمام وقت، 60 مشاور، 16 عضو و کارآموز هایی است که فعالیت های مطالعاتی را انجام می دهند و ادوارد اچ کرین، رییس و بنیان گذار این موسسه به فعالیت های روزانه آن نظارت می کند.
مراکز مطالعاتی وابسته
موسسه کاتو دارای مراکز وابسته و رسمی نیست اما دارای بخش های مطالعاتی منطقه ای مختلفی است که در واقع در حکم مراکز مطالعاتی وابسته به موسسه فکری کاتو عمل می کنند. این مراکز که بیشتر در حوزه سیاست خارجی فعال هستند عبارتند از بخش مطالعاتی اروپا، بخش مطالعاتی آسیای مرکزی، بخش مطالعاتی شرق آسیا، بخش مطالعاتی جنوی آسیا، بخش مطالعاتی آمریکای لاتین، بخش مطالعاتی شمال آفریقا، بخش مطالعاتی خاورمیانه، بخش مطالعاتی خلیج فارس و بخش مطالعاتی آفریقای زیر صحرا.
موسسه فکری کاتو در بخش های مطالعاتی جنوب آسیا و آسیای مرکزی بر موضوعاتی چون سیاست های آمریکا در افغانستان و پاکستان، گسترش روبط آمریکا با چین، هند و روسیه، نوسازی سیاسی و دگرگونی اقتصادی در هند، توسعه قدرت نرم آمریکا در کشورهای این مناطق، گسترش روابط آمریکا با کشورهای جنوب و مرکزی آسیا، پاکستان و سیاست های آینده آمریکا، بررسی تحولات سیاسی و اجتماعی کشورهای این مناطق، ارتباط با شبکه های مدنی و گسترش فعالیت های سایبری و... تمرکز مطالعاتی دارد. در بخش مطالعاتی اروپا، کارشناسان این موسسه بر موضوعاتی چون روابط فراآتلانتیک با محوریت آمریکا، بررسی تحولات بالکان، بررسی چالش های اروپا خصوصاً در بعد اقتصادی، بررسی بازتاب تغییر سیستم پولی در اروپا، بررسی بازتاب های شکست کمونیسم بعد از فروپاشی دیوار برلین در اروپا، بررسی بحران اقتصادی اروپا بر آینده آن و... تمرکز مطالعاتی دارد. در بخش مطالعاتی خاورمیانه، موسسه فکری کاتو بر موضوعاتی چون طراحی و تدوین راهبردهای موثر آمریکا در خاورمیانه بعد از شکست پروژهای خاورمیانه و خاورمیانه بزرگ تر، بررسی سیاست های آمریکا در قبال ایران خصوصا در بعد برنامه صلح آمیز هسته ای ایران، بررسی فرآیند صلح در منطقه با محوریت آمریکا، چگونگی نقش گسترده آمریکا در فلسطین با تمرکز بر تشکیلات خودگردان، بررسی جریانات سیاسی منطقه خصوصاً کشورهای چون ایران، عراق، یمن، عربستان، بررسی جریانات فکری و فرهنگی منطقه، بررسی گروه های اسلامی و ارتباط گیری با برخی از گروه ها خصوصاً سلفی ها و... تمرکز مطالعاتی دارد. در بخش مطالعاتی شمال آفریقا کارشناسان کاتو بر موضوعاتی چون بررسی تحولات سیاسی مصر، سودان و سومالی، گستره نظامی آمریکا در دریای سرخ و تنگه راهبردی باب المندب، حمایت از گروه های مخالف دولت در سودان، بررسی نقش شبه نظامیان در تحولات منطقه خصوصاً در سودان(دارفور) و... تمرکز مطالعاتی دارد. در بخش مطالعاتی خلیج فارس موسسه فکری کاتو بر موضوعاتی جون گسترش روابط آمریکا با کشور های این حوزه، توسعه امنیت دسته جمعی، توسعه دیپلماسی عمومی و قدرت نرم آمریکا در این حوزه راهبردی، نوسازی اجتماعی و فرهنگی، گسترش اقتصاد آزاد، ارتباط با جریانات سیاسی و فکری، بررسی انتخابات و تحولات سیاسی کشورهای این حوزه، بررسی حضور گستره تر نظامی آمریکا در خلیج فارس و... تمرکز مطالعاتی دارد. موسسه فکری کاتو در بخش مطالعاتی شرق آسیا در موضوعاتی چون بررسی امنیت منطقه ای شرق آسیا، گسترش روابط آمریکا با کشورهای این منطقه، توسعه اتحاد آمریکا : کره جنوبی، بررسی مسائل اقتصادی منطقه، گسترش اقتصاد بازار آزاد، بررسی سیاست های هسته ای کره شمالی و... متمرکز می باشد. در بخش مطالعاتی آمریکای لاتین این موسسه بر موضوعاتی چون گسترش آزادی های مدنی در کوبا، جنگ دارو در مکزیک، بررسی تحولات سیاسی کشورهای این منطقه، بررسی قدرت نرم آمریکا در کشورهای آمریکای لاتین خصوصاً ونزوئلا، ارتباط با کشورهای این منطقه، بررسی تحولات اقتصادی و نفتی، گسترش اقتصاد آزاد در آمریکای لاتین با محوریت شرکت های خصوصی و... تمرکز مطالعاتی دارد. در بخش مطالعاتی آفریقای زیر صحرا، این موسسه فکری در موضوعاتی چون تدوین سیاست های موثر آمریکا در این منطقه، گسترش لیبرال دموکراسی در آفریقای سیاه، بررسی تحولات و بحران های این منطقه، توسعه همگرایی منطقه ای با محوریت آمریکا، بررسی و تنظیم سیاست های اقتصادی و پولی کشورهای آمریکای لاتین و ... متمرکز می باشد.
روند تاریخی عملکرد موسسه کاتو
موسسه کاتو در ابتدای دهه 80 میلادی، برنامه حزب آزادی های فردی که پروژه ای بین المللی را به حوزه تصمیم سازی کاخ سفید ارائه کرد که خیلی زود در دستور برنامه های دولتی آمریکا قرار گرفت. در برنامه فوق که از لیبرالیسم کلاسیک و مکتب آزادی های فردی الهام گرفته است برای گسترش قدرت و نفوذ امریکا در عرصه بین المللی استفاده می شود.
یکی از راهیردهای موسسه کاتو در اوایل دهه 90 میلادی، برنامه حمایت از جریان های مخالف در کشورهای مخالف آمریکا بود که این پروژه به طور جدی در آمریکای لاتین، شمال آفریقا و خاورمیانه پیگیری شد.
گفته می شود در بزرگ نمایی القاعده در قبل و بعد از حادثه ساختگی 11سپتامبر در عرصه بین المللی این موسسه نقش جدی داشته است.همچنین در طراحی پروژه «خاورمیانه بزرگ» این موسسه سهم قابل توجهی داشت به طوریکه گفته می شود، حمله آمریکا به عراق و افغانستان و نقش ناتو در آنها از طرح های راهبردی موسسه کاتوبوده است.
تبیین سیاست های ناتو و بررسی چشم انداز حضور نظامی آمریکا در خلیج فارس، عراق و افغانستان از دیگر فعالیت های مهم این موسسه فکری می باشد.
موسسه فکری کاتو تمرکز جدی بر روی ایران خصوصاً پرونده هسته ای دارد. این موسسه همچنین تحولات سیاسی وفکری ایران خصوصا جریانات اصلاح طلبی را مورد مطالعه جدی قرار داده است به طوریکه گفته می شود کارشناسان این موسسه همواره تلاش کرده اند با طرح موضوعات آزادی فردی و مدنی در پی ارتباط گیری با عناصر اصلاح طلب خارج از کشور باشند راه اندازی تارنمایی فارسی با عنوان «چراغ آزادی» در راستای برقراری رابطه با فارسی زبانان یکی از برنامه این موسسه در این راستا بوده است.