جدال عقاب و اژدها در رینگ قدرت

رضا اشرفى
دولتمردان چپ گرای چین از سال 1979 به این مسئله پی بردند که به صرف ضدیت با کمونیسم شوروی و کاپیتالیسم آمریکا نمی توانند راه به جایی برده و در عرصه بین المللی قد علم کنند. این در حالی است که چین به دلایل تاریخی و باورهای ذهنی علاقه بسیاری دارد تا خود را به عنوان قدرت منطقه ای و فرامنطقه ای معرفی کند. از این رو از 40 سال پیش با حفظ ساختار سیاسی که بسیار علاقه مند است از آن به عنوان «دموکراسی سوسیالیستی» یاد کند، به سمت لیبرالیسم اقتصادی گام برداشته است. طی این مدت فقط به کار اقتصادی پرداخت و به ظاهر کمتر به مسائل سیاسی، نظامی و امنیتی توجه داشت. این مسئله باعث شد تا بسیاری از تحلیلگران با انتقاد از عملکرد صرفاً اقتصادی این کشور نظر بدهند که پکن از درآمدهای اقتصادی خود ابزار سیاسی نمی سازد. این دست از تحلیلگران عموماً از صهیونیست ها مثال می آوردند که اقتصادش را صرف سیاست می کند و اصولاً به همین خاطر است که توانسته است، جای خود را در کشورهای بزرگ و نهادها و سازمان های قدرتمند باز کند. البته تحولات چند سال اخیر نشان می دهد که چینی ها در برنامه های خود به خطا نرفته اند. چون پس از چند دهه تلاش اقتصادی و «انباشت سرمایه» گام به گام به سمت اقتدار سیاسی و نظامی پیش می روند. قدرت و نفوذ اقتصادی چین دست این کشور را برای تأثیرگذاری سیاسی در نقاط مختلف جهان باز گذاشته است. اقتدار اقتصادی پکن در آسیا، آفریقا، اروپا و حتی آمریکای شمالی و جنوبی، مقامات واشنگتن را به شدت نگران کرده است. قراردادهای نظامی، امنیتی، اقتصادی و سیاسی آمریکا با همسایگان چین این مسئله را به خوبی نشان می دهد. تایوان، دالایی لاما، بهانه حقوق بشری در چین و... از جمله مواردی است که کاخ سفید به راحتی از آنها نخواهد گذشت. ایجاد و تقویت حلقه امنیتی با کشورهای شرق آسیا مثل کره جنوبی و ژاپن، کشورهای همسایه چین در شبه قاره، مثل هند و حتی ویتنام ابزارهایی فشاری است که آمریکا به آنها می اندیشد و برای شان برنامه دارد. دمیدن بر آتش جنگ و بحران در شبه جزیره کره، زمینه های ورود بیشتر آمریکا به منطقه پاسیفیک را باز خواهد کرد. در این زمینه نباید مانورهای آمریکا و کره جنوبی و همچنین آمریکا و ژاپن را در چند ماه اخیر که در آب های اقیانوس آرام و دریای زرد انجام شد، فراموش کرد.
حضور چین در شورای امنیت سازمان ملل، قدرت مضاعفی به این کشور داده است. به همین دلیل بود که باراک اوباما در سفر دو ماه پیش خود به هند از ورود این کشور به عضویت دائم شورای امنیت سازمان ملل حمایت کرد. این مسئله حتی اگر در حد تبلیغ هم باشد نمی تواند به نفع چینی ها باشد. اگر چه بسیاری از کشورها مثل روسیه و ایران نسبت به ساختار سازمان ملل و نوع چینش قدرت در آن مشکل دارند و همواره برای تغییر آن تلاش می کنند، اما این حرکت آمریکا رنگ و بوی سیاسی دارد. چرا که به دنبال بالا بردن قدرت کشورهای همسایه چین است تا از گسترش قدرت آن بکاهد. این اژدهای زرد با توسعه اقتصادی که برای خود مهیا کرده به دنبال «درآمد سیاسی» و «دستاورد نظامی» است. چین در عرصه سیاسی دست به جاهایی می گذارد که اتفاقاً نقطه ضعف آمریکا است. مسئله هسته ای ایران و پاپوشی که غرب و به خصوص آمریکا برای آن دوخته اند سبب شده تا تهران و پکن در زمینه های مختلف از جمله اقتصادی، سیاسی و امنیتی به یکدیگر نزدیک شوند. ایران می تواند مسیر مناسبی برای ورود چین به منطقه خاورمیانه مهیا کند. تهران در سال های اخیر نشان داده است که نفوذ گسترده ای در مناطق مختلف جهان به ویژه حوزه خاورمیانه دارد. اگر چه تهران همواره از دخالت در امور داخلی دیگر کشورها پرهیز می کند اما این مسئله باعث نمی شود که از مقاومت در فلسطین و لبنان حمایت نکند. این مسئله برای کشوری مثل چین بسیار پر معنا است. زیرا همانطور که واشنگتن نشین ها از هر ابزاری برای کنترل و تضعیف چین استفاده می کنند، دولتمردان پکن نیز متقابلاً سعی می کنند با کشورهایی که با آمریکا زاویه دارند روابط نزدیک تری ایجاد کرده و از این مزیت بهره ببرند.
از سویی دیگر، چینی ها همزمان با حضور «رابرت گیتس» در این کشور، اولین جنگنده رادارگریز j20 (استیلت) را آزمایش کردند که موجب شگفتی وزیر دفاع آمریکا و همچنین دیگر سیاستمداران آمریکایی شد. زیرا چین با این کار به طور رسمی اعلام کرد که خود را وارد رقابت نظامی و راهبردی با آمریکا کرده است. این حرکت به قدری خاطر گیتس را آزرد که علناً اعلام کرد آمریکا مجبور است برای کنترل پکن، قدرت نظامی و دفاعی کره جنوبی و ژاپن را به عنوان دو متحد استراتژیک منطقه پاسیفیک تقویت کند. مسئله ای که می تواند حساسیت روسیه را نیز برانگیزاند. خبرهای درز کرده از چین نشان می دهد که این کشور به زودی اولین ناو هواپیمابر خود را به آب های اقیانوس آرام می اندازد. متخصصان نظامی آمریکا نسبت به این مسئله آگاهی دارند که چین به دنبال تکمیل پروژه های بزرگ نظامی است که موشک های بالستیک زمین به دریا تنها یک نمونه از آن است. از این رو باید منتظر جدال تمام قد چین و آمریکا در زمینه های مختلف بود. رقابتی که می تواند قدرت آمریکا را در میان مدت و بلندمدت تحلیل ببرد.