ضرورت بررسی موانع پیش‌روی کرسی‌های آزاداندیشی (بخش دوم)

کرسی های آزاد اندیشی تا چه میزان توانایی نخبه پروری دارند و آیا قادرند نقد صحیحی بدون تنش و نزاع در جامعه ایجاد کنند یا نه اشکالی است که کارشناسان نه به کرسی ها بلکه به مجریان آن وارد می کنند که پس از سال ها از بحث و سخن پیرامون آن هنوز نتوانسته اند کرسی هایی با محتوا در فضای دانشگاهی به راه بیندازند. اشکالات دیگری هم به ماهیت کرسی های آزاد اندیشی وارد است و آن نوع طراحی کرسی ها و موضوعات مورد بحث در آن، ظرفیت علمی و انتقادی دانشجویان و اساتید همچنین مسئولان دانشگاهی در اینکه که کرسی ها به محلی برای خالی کردن عقده های سیاسی و جنجال آفرینی نباشد.
کرسی های آزاد اندیشی موضوعی بود که از سوی حضرت ایت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب مورد تاکید قرارگرفت اما مانند دیگر بحث ها مظلوم واقع شد.
این کرسی ها که در اصل مطالبه جدی رهبر معظم انقلاب بود مورد بی توجهی همگان قرار گرفت و علی رغم گزارش های مکرر در همین صفحه و تاکید بر احساس نیاز دانشجویان نسبت به مجهز شدن دانشگاه ها به جلسات این کرسی ها اما آن طور که شایسته جامعه دانشگاهی و اساتید علمی و دانشجویان بود ضرورت وجودی کرسی ها درک نشد.
در حالی که بعد از فتنه 88 و مطرح شدن مقولاتی از جمله جنگ نرم و شبیخون فرهنگی و ناتوی فرهنگی انتظارمی رفت برگزاری کرسی های آزاد اندیشی مورد توجه دلسوزان انقلاب قرار بگیرد که متاسفانه باید اذعان نمود با بی توجهی مسئولان دانشگاهی روبرو شد.
اعتماد به نفس بدهید
در آسیب شناسی عدم برگزاری این کرسی ها عوامل متعدد و زنجیرواری دخالت داشته اند و باید هر قسمت کم کاری خود را بپذیرد و توپ را در میدان دیگری نیندازد.
این طرح بر عهده مسئولان دانشگاهها، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، وزارت علوم، اتحادیه های دانشجویی و کارشناسان متخصص و نظریه پرداز قرار می گیرد.
کرسی های آزاد اندیشی؛ موضوعی که اکنون تمامی اعضای تشکل های دانشجویی گلایه های فراوانی در باره آن دارند، «به مساله مورد بحث در رسانه ها تبدیل شده و درددل های دانشجویان به ویژه اعضای تشکل های دانشجویی در این بحث قابل توجه است.
علاوه بر دانشجویان فعال دانشگاه های تهران، امیرکبیر، علم وصنعت، علامه و صنعتی شریف وغیره دانشجویان شهرستانی هم دل پردردی از عدم برگزاری این کرسی ها دارند.
از جمله ابوالفضل چمندی، دبیر جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه کرمان که معتقد است کرسی های آزاد اندیشی کاملا با بی توجهی مسئولان مواجه شده است.
وی در گفت و گوی خود با خبرنگار سرویس گزارش کیهان تاکید می کند: «داشتن تحمل و جرئت بیشتر از سوی حراست و مسئولان دانشگاهها و مقامات ارشد وزارت علوم و القای اعتماد به نفس به تشکل های دانشجویی از سوی این افراد، شرط اول برگزاری این کرسی ها است که باید اذعان کرد تا به حال حتی در کمترین سطح این اتفاقات صورت نگرفته است.»
وی البته در توضیح بیشتر تصریح می کند: داشتن تحمل به معنای آنچه که اصلاحات آن را معنی می کند نیست.در این زمینه تعیین ردیف بودجه مخصوص از طرف دانشگاه ها ضروری به نظر می رسد هرچند با تدبیر وزارت علوم و ایجاد معاونت فرهنگی نوید روزهای خوش برای جبهه فرهنگی در دانشگاهها می رفت اما همچنان تشکل ها برای برگزاری برنامه های فرهنگی سیاسی خود با مشکلات مالی روبرو هستند و باید خاطر نشان کرد که با تخصیص بودجه کمتر از 20 میلیون تومان در سال این مشکلات مرتفع خواهد شد.»
قصور نهاد و اساتید متعهد
ورود افراد مغرض به جرگه کرسی ها دیگر اشکالی است که به کرسی های آزاد اندیشی وارد می شود.
در اصل باید کرسی ها را طوری طراحی کنیم که این گونه افراد خود به خود از چرخه این جلسات خارج شوند و همگان بدانند این کرسی ها محلی برای نقد افکار و نظریه هاست نه محملی برای خالی کردن عقده های سیاسی. این افراد باید بدانند این کرسی ها از نوع تعامل سیاسیون با رسانه ها و جنجال آفرینی نیست.
یکی دیگر از مشکلاتی که تشکل ها را برای برگزاری این جلسات آزار می دهد انتخاب کارشناسان متعهد و زبده است.
به گفته دبیر جامعه اسلامی دانشجویا ن دانشگاه کرمان تشکل ها برای دعوت از اساتید زبده و متعهد با مشکلات فراوانی روبه رو هستند. وی می گوید «به نظر بنده این وظیفه را نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها باید انجام دهد که متاسفانه حتی در گردآوری و معرفی این افراد برای حضور در دانشگاهها قصور فراوانی را مرتکب می شود.»
جهانبخش سلمانیان عضو سابق تشکل دانشجویی نیز می گوید:« زمانی که بحث کرسی های آزاد اندیشی مطرح شد خیلی خوشحال شدیم اما بعد از مدتی دیدیم هیچ نتیجه ای نداشت و اتفاق خاصی هم نیفتاد. مظلومیت کرسی ها در دانشگاه های شهرستان ها بیشتر دیده می شود و گاهی اصلا این کرسی ها برگزار نمی شوند. در دانشگاه های شهر تهران هم بندرت شاهد برگزاری کرسی ها هستیم و جسته و گریخته برپا می شود.»
وی نقش دستگاه های فرهنگی را در این راستا مهم ارزیابی می کند و معتقد است:«در صورت اتحاد و هماهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی و نهادهای فرهنگی همچنین تلاش کمیسیون فرهنگی مجلس حمایت اعتقادی و اعتمادی آنها از دانشجویان می توان از تشکیل و اثربخشی فرصت آزاداندیشی در دانشگاه ها مطمئن شد.»
مسئول سابق کمیسیون فرهنگی اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان در گفت و گوی خود ضمن تاکید بر توصیه های رهبر معظم انقلاب و به فراموشی سپردن آن از سوی دستگاه های فرهنگی اضافه می کند؛ «تشکل های دانشجویی ظرفیت بالایی برای کار و فعالیت دارند و باید از این فرصت استفاده کرد.
بنابرهمین اظهارات نقش حمایتی وهدایتی نهادهای فرهنگی را می توان در ارایه برنامه، اعتماد به دانشجویان و گوشزد کردن هزینه کرسی ها عنوان کرد تا تشکل های ارزشی کشور جایگاه عالی تری یافته و از ضعفی که آنها را تهدید می کند جلوگیری کنیم.»
جنجال‌آفرینی برخی
جنجال آفرینی برخی در دانشگاه ها نیازمند کرسی های آزاد اندیشی است که محمد سجاد زارع مسئول برگزاری کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاه امیرکبیر بدان اشاره می کند.
وی در گفت و گو با خبرنگار سرویس گزارش روز کیهان می گوید: «معمولا زمانی نیاز به برگزاری کرسی ها احساس می شود که موضوع حاد و برجسته سیاسی یا اعتقادی در جامعه به وجود آمده باشد و برای پاسخگویی به افکارعمومی و آرام شدن اذهان جلساتی تشکیل شود و با بیان انتقادات و پاسخگویی به آنها به وحدت نظر برسند.»
زارع اضافه می کند: «اما برخی مسئولان دانشگاه ها تصور می کنند با برگزاری این جلسات افکار دانشجویان علیه آنها شکل می گیرد بنابراین سعی می کنند مانع شوند.»
زارع در توضیح بیشتر اظهار می دارد: «یکی دیگر از علت ها اساتیدی هستند که در تریبون های مختلف اعم از سایت ها، صدا وسیما یا تریبون دانشگاهی به ارایه نظرهایی می پردازند که جوساز است و وقتی از آنها برای شرکت در جلسات آزاداندیشی دعوت می کنیم شرکت نمی کنند تا از نظرشان دفاع کنند همین اتفاق باعث جنجال های حاشیه ای می شود.»
از محافظه کاری مسئولان اگر بگذریم و جنجال های برخی اساتید را کنار بگذاریم ماهیت خود تشکل ها نیازمند بازتعریف جدی است.
به اعتقاد کارشناسان حتی گفته می شود اینکه تا به حال این مطالبه محقق نشده است به دلیل نداشتن هدف و استراتژی از سوی برگزار کنندگان بوده که با عنوان مناظره در سطح دانشگاه عمل شده و در تولید فکر و هدف اصلی موفق نبوده است.
در واقع آزاد اندیشی این کرسی ها باید بر پایه و مبنای اصول و بنیان های اصیل و ارزشی جامعه باشد و گرنه دچار انحراف خواهد شد.
به اعتقاد چمندی برگزاری کرسی های آزاداندیشی در دانشگاه و حوزه کمک بسزایی در از بین بردن فضای چاپلوسی و تملق در جامعه دارد که این هم یک مطالبه جدی مقام معظم رهبری بوده است.
به اعتقاد کارشناسان در این کرسی ها باید از بحث های تکراری پرهیز کرد و عام ترین مخاطبان را در دانشگاه در نظر بگیریم چرا که دادن اعتماد به نفس به دانشجو یکی از اهداف این جلسات است.
تشکل‌ها هم ضعیف عمل کردند
علاوه بر کم کاری نهادهای فرهنگی و علمی در برپایی هر چه بهتر کرسی ها برخی از اعضای تشکل های دانشجویی انتقاد خود را در ضعف کرسی های آزاد اندیشی متوجه تشکل های دانشجویی می دانند.
از جمله این انتقادات که نمی توان تشکل های دانشجویی را در براورده کردن این مطالبه رهبری معظم انقلاب نادیده گرفت یا اینکه تشکل های دانشجویی برای برگزاری جلسات نباید منتظر امضا و موافقت مسئولان دانشگاه ها باشند و کمی خودسری در مقابل محافظه کاری مدیران دانشگاهی می تواند راهگشای ارتقای کرسی ها باشد.
این عضو شورای مرکزی انجمن اسلامی دانشگاه امیرکبیر اضافه می کند: «خود تشکل ها و هم قصوری دارند مثلا تفکرات بیش از حد محتاطانه برخی از دانشجویان و اعضای تشکل ها باعث می شود علی رغم میل باطنی شان از فرمایشات رهبر معظم انقلاب هم فراتر بروند و اجازه ورود به مباحث دینی و اعتقادی و حتی سیاسی را ندهند. این یک ضعف اساسی است در حالی که جای نقد پذیری حتی در مباحث دینی باز گذاشته شده است.»
وی ادامه می دهد: به عنوان مثال می توان به بحث ولایت فقیه اشاره کرد که برخی از اعضای تشکل ها اجازه برگزاری کرسی در این رابطه را نمی دهند و فکر می کنند مغایر با اصول نظام و دین است.
در واقع باید گفت همه کسانی که ادعای سربازی ولایت را داشتند باید به این فرمایش رهبر انقلاب به عنوان تکلیف شرعی نگاه می کردند.
وی اضافه می کند: «حساسیت برگزاری کرسی های آزاد اندیشی بسیار بالا است به طوری که این فرمان مولایمان را باید در ادامه ملموس شدن جنگ نرم در خاکریزهای دانشگاه تحلیل کرد که در صورت عدم برگزاری این کرسی ها ،مقوله مهم ناتوی فرهنگی، شبیخون فرهنگی و سرانجام «جنگ نرم» به زودی مانند اکثر فرمایشات رهبری به وادی فراموشی سپرده خواهد شد.»
دبیر جامعه اسلامی دانشجویان دانشگاه کرمان با بیان این عبارات اذعان می کند: «کرسی ها می توانند حرکات رادیکالی و حزبی نیرو های پیاده دشمن را که در دهه های هفتاد و هشتاد دانشگاه های کشور را تهدید می کرد به فرصتی مناسب برای تربیت افسران جنگ نرم تبدیل کنند؛ افسرانی که وظیفه اصلی آنها حراست از مرزهای اعتقادی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است.»
اهمیت کرسی های آزاد اندیشی را باید در تشکیل لشکر اعتقادی امام روح الله و حضور 20 میلیون افسران جنگ نرم در جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی جست وجو کرد که باید به دنیا گسیل شوند تا پیام این انقلاب و رهبرشان را به مرزهای دور دست برسانند.