- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
عربستان؛ صادراتی پر از چالش از راس‌التنوره تا بازارهای شرق آسیا
عربستان روزانه هفت میلیون بشکه نفت صادراتی خود را از مناطق شمالی‌تر خلیج فارس و از جمله پایانۀ نفتی «راس‌التنوره» به تنگۀ هرمز می‌رساند تا پس از عبور از این تنگه به دست مشتریان اصلی‌اش برساند. عربستان سعودی با دارا بودن 264 میلیارد بشکه نفت دارای بالاترین ذخایر نفتی جهان است و فاصلۀ کشور بعدی یعنی ایران با عربستان حدود 130 میلیارد بشکه است. در مورد ظرفیت تولید نفت خام، ظرفیت تولید این کشور هم‌اکنون 10 میلیارد بشکه در روز است اما رییس شرکت آرامکوی عربستان اعلام کرده میزان تولید نفت این کشور تا پایان سال 2006 میلادی روزانه بیش از 7/10 میلیون بشکه بوده است. بنابراین عربستان با تولید روزانه نزدیک به 5/10 میلیون بشکه در روز، 46 درصد نفت خاورمیانه را تولید می‌کند و بزرگ‌ترین تولیدکنندۀ خاورمیانه و جهان محسوب می‌شود و قصد دارد با سرمایه‌گذاری 80 میلیارد دلاری ظرفیت تولید خود را به 5/12 میلیون بشکه در روز تا سال 2009 میلادی افزایش دهد. ظرفیت تولید فرآورده‌های پالایشگاهی عربستان نیز تا پنج سال آینده بیش از دو برابر افزایش خواهد یافت و به شش میلیون بشکه در روز خواهد رسید. در حوزۀ صادرات نیز عربستان سعودی هم‌اکنون با صادرات حدود هفت میلیون بشکه نفت در روز بزرگ‌ترین صادر کنندۀ نفت جهان است و یکی از چهار کشور عمدۀ تامین کنندۀ نفت آمریکاست.
عربستان بیش از نیمی هفت میلیون بشکه نفت صادراتی خود را به بازارهای آسیا صادر می‌کند و ژاپن روزانه بیش از 1/1 میلیون بشکه نفت از عربستان وارد می‌کند. عربستان سعودی که بزرگ‌ترین صادر کننده نفت خام به ژاپن است، به طور اساسی نفت خود را در چارچوب قراردادهای بلند مدت و معاملات مستقیم به این کشور می‌فروشد، و در صورت تصمیم برای کاهش و یا افزایش عرضه، این موضوع را پیش‌تر به اطلاع خریداران ژاپنی می‌رساند. ژاپن حدود 80 درصد از نفت وارداتی خود را از راه معاملات مستقیم در چارچوب قراردادهای بلند مدت وارد می‌کند که عربستان سعودی تامین کنندۀ بیش از 30 درصد از آن است.
البته عربستان که بزرگ‌ترین دارندۀ ذخایر غنی نفتی در جهان است و علاوه بر آن بزرگ‌ترین صادر کنندۀ این محصول استراتژیک به شمار می‌رود؛ از ماه مه 2003 با یک رشته حملات مسلحانه‌ای مواجه بوده است که عناصر وابسته به القاعده آن را انجام داده‌اند که تاکنون به کشته شدن 248 فرد از جمله 90 غیرنظامی، 42 پلیس و 116 فرد تحت پیگرد منجر شده است و شبکۀ القاعده اخیرا مسوولیت حمله به بزرگ‌ترین پالایشگاه نفتی جهان در منطقه ابقیق این کشور را بر عهده گرفت که در این حمله دو مهاجم انتحاری کشته شدند.
عراق؛ صادرات 5/1 میلیون بشکه از بصره
عراق اکنون روزانه حدود 6/1 میلیون بشکه نفت خام از بندر بصره و از طریق خلیج فارس و تنگه هرمز صادر می‌کند. 12 هزار بشکه نفت نیز از طریق خاک سوریه به خارج صادر شده است. اگر صادرات از طریق خط لوله شمال عراق نیز به حالت عادی باز گردد، میزان صادرات نفت این کشور به بیش از دو میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت، اما اکنون هدف وزارت نفت افزایش صادرات این کشور به بیش از 8/1 میلیون بشکه و سپس دو میلیون بشکه در روز است.
میزان تولید نفت عراق پیش از اشغال این کشور توسط نیروهای آمریکایی طی سال 2003 میلادی، بیش از 5/2 میلیون بشکه بود که بیش از 5/2 میلیون بشکه بود که بیش از دو میلیون بشکۀ آن به خارج صادر می‌شد.
در حال حاضر گسترش حملات تروریستی بر ضد اهداف نفتی، سوء مدیریت، افزایش مفاسد مالی و اقتصادی و فرسوده بودن تجهیزات، مهم‌ترین چالش‌های فرآروی صنعت نفت عراق به شمار می‌رود. وزارت نفت عراق اعلام کرده که به علت توقف صادرات نفت در شمال این کشور، روزانه 160 میلیون دلار ضرر می‌دهد زیرا به علت عملیات خرابکارانه و انفجار مستمر لوله‌های انتقال نفت، در زمان حاضر، صادرات 300 هزار بشکه نفت در روز به بندر «جیهان» ترکیه متوقف شده است.
این کشور که برای صادرات نفت به مسیرهای جنوبی خود چشم دوخته است به دلیل برخی ناآرامی‌ها و شرایط متفاوت جوی با نوساناتی در صادرات همراه است. حملات تروریستی طی سال 2006 میلادی بیش از 200 نفر از کارمندان وزارت نفت عراق را از بین برده است. با این وجود از ماه مه تا پایان عراق به بیش از 560 میلیون بشکه و میزان درآمدهای نفتی این کشور به بیش از 31 میلیارد دلار رسید. این در حالی است که روزانه 15 میلیون دلار از درآمدهای نفتی عراق طی چهار سال گذشته به سرقت رفته است و صادرات نفتی عراق از مناطق شمالی این کشور عموما به علت حملات تروریستی متوقف بوده است.
امارات؛ روزانه 3/2 میلیون بشکه
اماراتی‌ها روزانه حدود دو میلیون و 300 هزار بشکه نفت صادراتی خود را از تنگۀ هرمز عبور می‌دهند. میانگین صادرات روزانه نفت این کشور در سال 2006 به دو میلیون و 300 هزار بشکه رسید. ارزش صادرات نفت خام امارات عربی متحده در همین سال بیش از 48 میلیارد و 500 میلیون دلار بوده است که 11/3 درصد افزایش نشان می‌دهد، بنابراین افزایش غیرمنتظرۀ قیمت نفت در بازارهای جهانی و ادامه این روند طی چندین ماه متوالی در مقایسه با پنج سال گذشته تاثیر زیادی بر افزایش درآمد نفتی امارات عربی متحده داشته است.
تولید نفت امارات در سال 2006 حدود دو میلیون و 700 هزار بشکه در روز یعنی 13 درصد تولید نفت خاورمیانه بوده است و قرار است تا پایان سال 2007 به 3/5 میلیون بشکه در روز برسد. این کشور طی دو سال گذشته هفت میلیارد دلار در بخش تولید نفت سرمایه‌گذاری کرده تا ظرفیت خود را به 2/7 میلیون بشکه در روز برساند، این کشور همچنین تلاش می‌کند تا سال 2015 تولید نفت خود را به چهار میلیون بشکه در روز برساند.
امارات اکنون با توجه به کاهش تولید نفت نروژ، مقام سومین صادرکنندۀ نفت را در جهان پس از عربستان و روسیه به خود اختصاص داده است. ایران و نروژ دارای رتبۀ چهارم و پنجم هستند.
ایران؛ صادرات 4/2 میلیون بشکه از خارک به سوی تنگه هرمز
ایران روزانه حدود دو میلیون و 415 هزار بشکه نفت صادراتی خود را از تنگه هرمز عبور می‌دهد. ژاپن، اروپای غربی، حوزۀ مدیترانه، آسیا و خاورمیانه، چین و آفریقا از جمله مهم‌ترین کشورهای وارد کنندۀ نفت خام ایران در سال 85 بوده‌اند که در مجموع با دریافت متوسط روزانه دو میلیون و 415 بشکه نفت خام، درآمد ارزی ایران را در سال گذشته به 51 میلیارد و 341 میلیون دلار افزایش دادند. از مجموع نفت خام ایران 3/24 درصد به ژاپن، 7/23 درصد به مدیترانه و اروپا، 5/23 درصد به آسیا و خاورمیانه، 6/11 درصد به چین، 4/10 درصد به اروپای غربی و 5/6 درصد به آفریقا ارسال می‌شود. این در حالی است که متوسط قیمت نفت خام در سال 85 حدود 57 دلار و 40 سنت برآورد شده که نسبت به متوسط قیمت سال 84 با 51 دلار و 5 سنت، 13/11 درصد افزایش قیمت وجود داشته است.
از سوی دیگر، متوسط صادرات نفت خام در سال 84 در روز دو میلیون و 374 هزار بشکه بوده که درآمد حاصل از آن نیز 43 میلیارد و 895 میلیون دلار بوده است. مقایسه متوسط افزایش روزانه 41 هزار بشکه‌ای صادرات نفت خام سال 84 به سال 85 در حالی صورت گرفته است که در سال گذشته با توجه به کاهش تولید اوپک، سهمیه ایران در نتیجه نشست ابوجا و دوحه معادل 249 هزار بشکه در روز کاهش یافته است.
براساس این گزارش، میزان صادرات نفت خام ایران به چین در ماه بهمن سال 85 حدود 9 میلیون و 828 هزار بشکه، ژاپن معادل 20 میلیون و 542 هزار بشکه، سایر نقاط آسیا و خاور دور 19 میلیون و 880 هزار بشکه، اروپای غربی هشت میلیون و 756 هزار بشکه، آفریقا پنج میلیون و 476 هزار بشکه و مدیترانه و سایر مناطق اروپا 20 میلیون و 84 هزار بشکه بوده است.
مقایسۀ دو مقطع زمانی میزان صادرات نفت که شهریور 84 با بهمن 85 نشان می‌دهد صادرات به چین در فاصله این 17 ماه 8/5 درصد افزایش، ژاپن 1/6 درصد رشد مثبت، سایر نقاط آسیا و خاور دور 6/3 درصد کاهش، اروپای غربی 7/30 درصد رشد منفی، آفریقا 2/76 درصد افزایش و مدیترانه و سایر مناطق اروپا 5/51 درصد رشد داشته است؛ به این ترتیب در این دو مقطع زمانی صادرات نفت ایران به منطقه اروپای غربی بیشترین کاهش و در مقابل صادرات به آفریقا بیشترین افزایش را داشته است.
در زمینه حجم معاوضۀ نفت خام (SWAP) که با روزانه 10 هزار بشکه آغاز شد، هم‌اکنون در سطح روزانه بیش از 10 هزار بشکه ادامه دارد. ظرفیت انتقال و فرآورش نفت خام مورد اشاره بین 370 تا 500 هزار بشکه در کوتاه مدت قابل افزایش است و در بلند مدت نیز، مذاکرات با کشورهای منطقه و شرکت‌های بین‌المللی نفتی برای احداث خط لولۀ انتقال نفت خام قراقستان، ترکمنستان ـ ایران (KTI) در دست اجراست.
کارشناسان بین‌المللی اعتقاد دارند ایران می‌تواند در آینده مرکز پالایش نفت خام منطقه و مرکز تبدیل گاز طبیعی تولیدی در آسیای مرکزی به فرآورده‌های پتروشیمی وLNG باشد.
قطر؛ صادرات متکی بر تنگۀ هرمز
درآمدهای حاصل از صدور نفت خام 30 درصد از تولید ناخالص داخلی و 85 درصد از هزینه‌های دولتی را پوشش می‌دهد. سهمیه تولید نفت قطر در سازمان کشورهای صادر کنندۀ نفت (اوپک) روزانه 658 هزار بشکه است، اما قطر با تولید نزدیک به یک میلیون بشکه در روز، چهار درصد نفت تولیدی خاورمیانه را تولید می‌کند. منبع درآمد ارزی کشور، صادرات نفت و گاز است. قطر سومین کشور دارندۀ ذخایر گاز پس از روسیه و ایران است و ذخیرۀ گازی‌اش، برای 200 سال آینده کافی تخمین زده شده است. قطر عضو سازمان اوپک نیز است. قطر دارای اقتصاد تک‌محصولی متکی به صادرات نفتاست، اما این کشور دارای جایگاه ژئواکونومیک (نفت و گاز) است. براساس منابع آژانس بین‌المللی انرژی، قطر با 11 تریلیون متر مکعب ذخایر اثبات شده گاز طبیعی، پس از ایران و روسیه در ردیف سوم دارندگان ذخایر گاز جهان قرار دارد. بخش اصلی گاز قطر در میدان شمالی این کشور و به صورت مشترک بین ایران و قطر است که بخش ایرانی آن پارس جنوبی نامیده شد و دارای 5/8 تریلیون متر مکعب گاز است که 8/6 متر مکعب ذخایر آن قابل بازیافت است.
قطر برای تامین گاز مورد نیاز جهان در 20 سال آینده، راهکاری در قالب یک برنامه بلند مدت ارایه کرده است.
مقامات قطری معتقدند بزرگ‌ترین کارخانۀ تولید گاز مایع جهان را ساخته و به بهره‌برداری رسانده‌اند و ظرفیت تولید این کارخانه، به قطر این امکان را خواهد داد که گاز مایع خود را در بازارهای دور حتی در ایالات متحده در مقیاس بسیار بالا ذخیره کند و بدون واسطه در اختیار مصرف کننده‌ها قرار دهد. قطر از نظر حمل گاز مایع نیز جزو برترین کشورهای جهان است. این کشور صاحب بزرگ‌ترین کشتی‌های حمل گاز مایع است که ظرفیت حمل برخی از آن‌ها به 7/4 میلیون تن در سال می‌رسد. قطر ساخت شش کشتی بزرگ دیگر را در دست اجرا دارد که ظرفیت حمل هر کدام به 8/7 میلیون تن در سال بالغ می‌شود. از دیگر فعالیت‌های قطر جهت بهره‌برداری بهینه از گاز طبیعی، تبدیل از گاز طبیعی نامناسب و ترش به کودهای حاصل‌خیز کننده و مواد پتروشیمی پر کاربرد است.
در حال حاضر 15 دکل حفاری در حال فعالیت در میادین نفت و گاز قطر است و 177 حلقه چاه جدید برای توسعه طرح‌های نفت و گاز حفاری شده است. در نتیجه قطر، فعال‌ترین منطقه جهان در زمینۀ حفاری محسوب می‌شود.
کویت؛ تولیدکنندۀ 10 درصد نفت خاورمیانه
کویت دارای 10 درصد ذخایر نفت جهان است. ذخایر نفتی این کشور 70 میلیارد بشکه تخمین زده می‌شود که بیش از سه برابر ذخایر نفتی ایالات متحده آمریکاست. کویت با وجود وسعت کم یکی از بزرگت‌ترین کشورهای تولید کنندۀ نفت جهان است. عایدات نفتی مهم‌ترین مولفه درآمدهای دولت کویت به شمار می‌رود. کویت به عنوان عضوی از سازمان اوپک روزانه حدود 3/2 میلیون بشکه یعنی 10 درصد نفت خاورمیانه را تولید می‌کند در حالی که ظرفیت تولید نفت کویت هم‌اکنون 8/2 میلیون بشکه است. درآمدهای حاصل از صادرات نفت هم‌اکنون بیش از 95 درصد درآمدهای دولت کویت را تشکیل می‌دهد همچنین هم‌اکنون روزانه 900 هزار بشکه فرآورده‌های نفتی تولید می‌کند. پالایشگاه شعیبه یکی از سه پالایشگاه بزرگ نفت کویت به شمار می‌رود که در 80 کیلومتری شهر کویت قرار گرفته است. ظرفیت عادی این پالایشگاه بیش از 200 هزار بکشه در روز برآورد شده است. کویت قصد دارد میزان تولید نفت را روزانه به بیش از چهار میلیون بشکه افزایش دهد. وزیر نفت کویت پیش‌بینی کرده، ظرفیت تولید نفت این کشور 2012 میلادی به بیش از چهار میلیون بشکه در روز خواهد رسید. کویت پیش از این قصد داشت ظرفیت تولید نفت خود را تا سال 2020 به بیش از چهار میلیون بشکه در روز افزایش دهد ولی دستیابی به این میزان تولید تا سال 2012 میلادی امکان پذیر است. دستیابی به این هدف، نیازمند سرمایه‌گذاری 26 میلیارد دلاری تا سال 2020 میلادی خواهد بود.
بحرین؛ صادرکنندۀ کوچک
بحرین، اولین کشور عرب خاورمیانه است که نفت تولید کرد. این کشور از سال 1932 تولید نفت را آغاز کرد، اما ذخایر نفت این کشور خشک شده‌اند به طوری که میزان تولید نفت بحرین در حال حاضر، طبق آمار رسمی، فقط 38 هزار بشکه در روز است. بحرین و عربستان سعودی به طور مشترک از یک میدان برون ساحلی روزانه حدود 300 هزار بشکۀ نفت استخراج می‌کنند. بحرین فقط فرآورده‌های پالایشی تولید شده در پالایشگاهش را که 250 هزار بشکه در روز ظرفیت دارد، به خارج صادر می‌کند. ثروت بحرین ناشی از صادرات نفت است، اما با کاهش ذخایر در دهۀ 1970؛ دولت به تشویق و ایجاد تنوع اقتصادی پرداخت، با این نتیجه که بحرین اکنون یکی از عمده‌‌ترین مراکز بانکی و ارتباطات خلیج فارس است.
عمان، همسایه تنگۀ هرمز
میانگین تولید روزانۀ نفت عمان حدود 758 هزار بشکه است. صادرات نفتی بیش از 80 درصد درآمد صادراتی و 40 درصد کل تولید ناخالص داخلی عمان را تشکیل می‌دهد.
عمان چهار درصد نفت تولیدی خاورمیانه را تولیدی می‌کند، اما احتمال دارد که تولید نفت عمان در سال 2007 کاهش یابد و به 730 تا 740 هزار بشکه در روز برسد. عمان قرار است طی پنج سال آینده چهار تا پنج میلیارد دلار در بخش صنعت نفت خود سرمایه‌گذاری کند تا در سال 2012 تولید نفت خام را به 900 هزار بشکه در روز افزایش دهد.
این کشور عضو اوپک نیست ولی در نظر دارد در طول پنج سال آینده برای افزایش ظرفیت تولید نفت تا سطح 900 هزار بشکه در روز و تولید گاز در سطح 70 تا 80 میلیون متر مکعب در روز، 10 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کند. چین با خرید 6/24 میلیون بشکه بزرگ‌ترین وارد کنندۀ نفت از عمان به شمار می‌رود و تایلند و ژاپن نیز به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
