بانک‌ها زیر حمله مسئولان دولتی و خصوصی

گروه اقتصادی / حمیدرضا نصیری‌نژاد: بیست ودومین همایش سالانه سیاست های پولی و ارزی با عنوان نظارت بانکی و سیاست های احتیاطی امسال خیلی پرحاشیه بود. در این همایش وزیر اقتصاد و رییس کل بانک مرکزی به افشای برخی مسائل پشت پرده سیستم بانکی پرداختند، از موضوع برداشت شبانه از حساب بانک ها پرده برداشتند و درباره نوسان های نرخ ارز و سکه سخن گفتند. به گزارش «اعتماد» این همایش در حالی برگزار شد که قائم مقام بانک مرکزی، برخلاف هر سال در آن حضور نداشت.
از سوی دیگر اصغر ابوالحسنی، معاون بانک و بیمه وزیر اقتصاد که به دلیل استعفاکردن از سمتش در انظار عمومی حاضر نمی شد، ترجیح داد با اینکه به سر کارش برگشته، اما در این همایش حضور پیدا نکند و به جای آن به جمع فعالان حوزه صنعت و بازرگانی در وزارت صنعت ، معدن و تجارت برود.
رییس بانک مرکزی در این همایش به تشریح علت برداشت شبانه از حساب بانک ها در اسفند ماه سال گذشته پرداخت و آن را به دلیل انحراف برخی بانک ها در فروش ارز در بازار آزاد یا ذخیره آن عنوان کرد. محمود بهمنی با اعلام اینکه «ما بر اساس مصوبه یی که از هیات دولت داشتیم، باید 87 هزار و 625 میلیارد ریال از حساب بانک ها به دلیل تخلفی که در فروش ارز انجام شده بود، برداشت می کردیم»، گفت: اما از آنجا که فکر می کردیم بانک ها ممکن است این مبلغ را نداشته باشند، یک سوم آن را معادل 30 هزار میلیارد ریال از حساب بانک ها برداشتیم.
وی افزود: ما حدود 60 الی 70 بازرس را برای رسیدگی به این انحراف در کل کشور قرار دادیم و اگر از این مبلغ بیشتر بود، انحراف ها را خواهیم گرفت و اگر انحراف بانک ها کمتر بود، این مبلغ را به آنها پس می دهیم. برخی از بانک ها ارزی را از بانک مرکزی دریافت کرده بودند و قرار بود با آنها ال سی باز کنند، اما این کار را نکردند. حال آیا ما باید آن ارز را به قیمت هزار و 226 تومان با آنها محاسبه کنیم یا به قیمت مصوب در بودجه 90 ؟رییس بانک مرکزی تاکید کرد: بانک ها حتما مابه التفاوت این نرخ ارز را که در اختیارشان قرار گرفته به جای آنکه برای صادرات در نظر بگیرند یا ال سی باز کنند، آن را در بازار ها تزریق کرده یا ذخیره کرده اند، لذا باید مابه التفاوت ارز را به ما بپردازند.
طبق نتیجه بازرسی در کل کشور، انحرافات قابل توجهی در مصرف ارز از سوی بانک ها داشته ایم، بنابراین اینکه به صورت مخفیانه ارز به بازار تزریق شد، قابل پذیرش برای ما نیست و قطعا آن را مورد رسیدگی قرار می دهیم. رییس کل بانک مرکزی تاکید کرد: ما نمی گذاریم این رانت ها و فاصله نصیب عده یی خاص شود و باید تکلیف میلیارد ها دلار مشخص شود.
وزیر امور اقتصادی و دارایی هم همین موضوع را نشانه گرفت و با بیان اینکه تا سال 88 ارزی که بانک مرکزی عرضه کرد، کمتر از مصارف ارزی کشور بود و با این وجود نیاز موجود از جمله ارزهای صادراتی و نفتی تامین شد، گفت: در سال 89 عرضه ارز با مصرف ارزی تقریبا برابر و نزدیک بود، اما در سال 90 توزیع ارز بیشتر از مصارف ارزی کشور بود.
شمس الدین حسینی با طرح این پرسش که ارزهای توزیع شده در سال 90 چه شد، گفت: پس از بررسی مشخص شد که بخش قابل توجهی از منابع ارزی کشور در بازار فرعی عرضه شده است. حال این سوال مطرح است که آیا با توجه به مابه التفاوت نیازمند بررسی بود؟وزیر امور اقتصادی و دارایی افزود: بانک مرکزی موظف شد حساب و کتاب بانک ها را کنترل و با صرافی های متخلف برخورد کند. الان هم بانک مرکزی همین کار را دنبال می کند و اگر بانکی اطلاعات خود را عرضه کند و انحراف داشته باشد باید پاسخگو باشد. اگر کسی ارز گرفته و متناسب با مقررات رفتار کرده بدهی ندارد، اما در غیر این صورت به صورت علی الحساب بدهکار می شود تا رسیدگی صورت گیرد.
به ثابت ماندن قیمت‌ها اعتقادی نداریم
حسینی در ادامه این همایش به موضوع نقدینگی و تورم پرداخت و با طرح این سوال که وقتی نرخ رشد نقدینگی در چند دهه 27 درصد است، آیا غیر از این نیست که هر چند سال یک بار نقدینگی سه برابر می شود، گفت: رشد نقدینگی پدیده خوبی نیست، اما جدید هم نیست. در همه این سال ها همه هم گفته اند که رشد نقدینگی باید کنترل شود، اما هیچ کس موفق نبوده است. وی ادامه داد: هنوز همکاری لازم بین بازار پول و بازار سرمایه وجود ندارد. این حرف به معنای اختلاف نظر من و بهمنی نیست بلکه همکاری بین بازار پول و سرمایه در هیچ دورانی نبوده است. وی با بیان اینکه باید بحث شود تا ببینیم که سرکوب قیمت ها صورت گرفته یا خیر گفت: تورم حاصل از متوسط گیری قیمت هاست.
نظارت بر بازار کالاو خدمات باید وجود داشته باشد، اما اصلااعتقاد نداشتیم که قیمت ها باید ثابت بماند. حتی قرار بود در بورس محصولات پتروشیمی قیمت گذاری شوند اما تلاش کردیم که این کار صورت نگیرد. سخنگوی اقتصادی دولت همچنین اعلام کرد که دولت برای پرداخت اولیه در اجرای طرح هدفمندی یارانه ها 9 هزار میلیارد تومان از بانک مرکزی دریافت کرده بود که تاکنون سه هزار میلیارد تومان آن پرداخت شده و شش هزار میلیارد تومان آن مانده است. وزیر امور اقتصادی و دارایی با بیان اینکه باید تقویت نظارت را به طور عام و در بخش بانکی به طور خاص دنبال کرد، گفت: اتفاق ناگواری که در سال گذشته روی داد این بود که رویداد نشان دهنده لزوم تسریع در مدیریت نظارت است.
تورم 52 درصدی را کنترل کردیم
رییس کل بانک مرکزی همچنین در میزگرد تحلیل سیاست های پولی سال 90 و چشم انداز اقتصادی در سال 91 که در حاشیه این همایش برگزار شد، با طرح این سوال که چرا می خواهیم دلار همان قیمت هزار و 50 یا هزار و 100 تومان باقی بماند، گفت: یک کالای پست قیمتش در طی این سال ها ثابت نمانده و چندین برابر شده است، بنابراین نباید انتظار داشته باشیم که قیمت دلار ثابت بماند. محمود بهمنی با بیان اینکه در این سال ها قیمت نفت ما 20 درصد افزایش داشته و به همین میزان 5/1 برابر جی.دی .پی دنیا را پایین آورده است، افزود: بنابراین اگر قیمت نفت ما به 150 دلار برسد، اقتصاد دنیا به هم خواهد ریخت، لذا با این حساب نباید انتظار داشته باشیم که آنها ماشین آلات خود را با قیمت قبلی به ما بدهند.
مجلس هم در این زمینه بحث هایی را مطرح کرده که ما به آنها پاسخ خواهیم گفت، لذا به صورت علی الحساب سه هزار میلیارد تومان معادل 30 هزار میلیارد ریال از حساب بانک ها برداشته ایم. وی با اشاره به تحریم هایی که به کشور ما صورت گرفته، گفت: وقتی پول ارز و درآمد نفتی ما از واردات بیشتر است و وقتی در نقل و انتقالات پول مشکل داریم و تمام کشور ها نیز ما را تحریم کرده اند، آیا نباید قیمت ها افزایش یابد؟ بر همین اساس بانک مرکزی بین بد، بدتر و بدترین گزینه بد را انتخاب کرد، زیرا شرایط ما بسیار خاص است.
بهمنی با اشاره به اینکه نقدینگی عظیمی در کشور به وجود آمده بود و حتما در یک جایی و یک منطقه یی ضربه وارد می کرد، بنابراین ما تصمیم به کنترل آن گرفتیم، گفت: ما حدود چهار سال قبل پیش بینی افزایش قیمت طلارا داشتیم. براساس افزایشی که انجام شد، ما تصمیم گرفتیم فروش سکه را داشته باشیم به گونه یی که سکه را با قیمت 630 هزار تومان و با احتساب ارزش افزوده 660 هزار تومان در نظر گرفتیم. اگر این سکه را به بازار نمی ریختیم وضع ما غیر از وضعیت فعلی بود.
او با تاکید بر اینکه هنوز به قیمت واقعی سکه نرسیده ایم و باید قیمت ها کاهش پیدا کند، ادامه داد: 9 میلیون و 600 هزار سکه پیش فروش شده حدود هزار و700 میلیارد تومان نقدینگی را جذب کرد و این سیاست بالاخره منجر به این شد که نقدینگی و تورم را که می توانست به 52 درصد برسد تا 4/19 درصد تقلیل دهیم. وی افزود اما برخی اوقات یکسری مسائل سیاسی یا سخنرانی 30 تا 50 هزار تومان قیمت سکه را افزایش می دهد، در حالی که قیمت ذاتی یک کالانباید با یک صحبت بالابرود، بنابراین با تمهیداتی تلاش می کنیم این قیمت ها به حالت های اولیه خود برگردد.
آغاز انتشار ایران چک
رییس کل بانک مرکزی همچنین از آغاز انتشار مجدد ایران چک های 50 هزار تومانی خبر داد. محمود بهمنی در گفت وگو با خبرنگار ایسنا، با اعلام آغاز انتشار ایران چک عنوان کرد: ما برای انتشار ایران چک دلایلی داریم چرا که 60 درصد حجم اسکناس های در جریان را ایران چک ها تشکیل می دهند و حذف شدن آن جایگزین می خواهد. انتشار ایران چک شروع شده است و این کار ادامه دارد.
این درحالی است که پیش از این دبیرکل بانک مرکزی عنوان کرده بود که پس از دریافت نامه رییس مجلس شورای اسلامی مبنی بر قانونی نبودن انتشار ایران چک این اقدام متوقف شده بود و بانک مرکزی منتظر دریافت نامه یی مبنی بر ادامه انتشار ایران چک از سوی مجلس بود. رییس کل بانک مرکزی همچنین درباره حذف صفر ها از پول ملی گفت: در صورتی که مجلس در نیمه اول سال 91 به تایید برساند، از ابتدای سال 93 صفرها حذف خواهد شد.
انتقادهای بخش خصوصی از بانک ها
دیروز اما این فقط مقامات دولتی نبودند که بانک ها را مورد هجمه قرار دادند، بلکه در نشستی دیگر که جمع حاضر در آن بیشتر نمایندگان بخش خصوصی بودند هم انتقادهای شدید نسبت به عملکرد بانک ها مطرح شد. در این نشست که با عنوان «هم اندیشی ارتقای فضای کسب و کار با محوریت تامین مالی» در وزارت صنعت، معدن و تجارت با حضور مسوولان این وزارتخانه و چند تن از مدیران وزارت اقتصاد به همراه تعدادی از فعالان حوزه بازرگانی و صنعت، برگزار شد، بیشتر جنبه انتقادی از فعالیت بانک ها و حمایت های محدود آنها از تولید مطرح شد.
وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز نسبت به روش های محدود تامین مالی تولید انتقاد کرد و از مسوولان وزارت اقتصاد خواست هرچه سریع تر روش های جدید تامین مالی را معرفی کند. در ابتدای این نشست مسعود موحدی ، قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت با تاکید بر اینکه مدیران بنگاه ها و دستگاه های دولتی به همراه وزارت اقتصاد و مجلس باید مشکل سرمایه در گردش تولید را حل کنند، گفت: برای این موضوع چاره یی وجود ندارد، جز اینکه روش های تامین مالی تهیه شود.
او صادرات کالاو بهینه سازی و اصلاح خط تولید را چاره کنونی مشکلات تولید دانست و افزود: کارگروه مشترکی از وزارت اقتصاد و وزارت صنعت، معدن و تجارت به دنبال پیدا کردن راه حل های ممکن برای حل مشکل تولید است. در ادامه اصغر ابوالحسنی، معاون بانک و بیمه وزیر اقتصاد با انتقاد از اینکه اقتصاد کشور ما بانک محور است، گفت: توان نظام بانکی برای تامین اعتبار مشخص است و ضمن اینکه تامین مالی فقط به بانک و بورس محدود نیست، بلکه بیمه، سرمایه گذاری خارجی و بودجه نیز باید به این عرصه وارد شوند.
وی همچنین با بیان اینکه طی دو سه سال اخیر کسری های بودجه دولت از طریق فروش سهام و اوراق مشارکت تامین شده است، گفت: این روند به یک آسیب شناسی نیاز دارد. پس از اظهار نظرهای مقام های دولتی، در این نشست نمایندگان بخش خصوصی به طرح دیدگاه های خود درباره مشکلات بخش تولید پرداختند.
بازار سرمایه در خدمت تولید نیست
اسدالله عسگر اولادی، عضو اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه رتبه ایران در فضای کسب و کار نامناسب است، گفت: در دنیا هر واحد تولیدی اولیه سرمایه خودش را تامین می کند، بعد به سیستم بانکی می رود، در حالی که این روند در کشور ما معکوس است. او با اشاره به اینکه بازار سرمایه در خدمت تولید نیست و به اصلاح نیاز دارد، گفت: متاسفانه بانک ها طلب قبلی خود را مرتب تکرار می کنند و واحد های تولیدی را برای وصول آن در فشار می گذارند.
او همچنین با انتقاد از اینکه هم اکنون اوراق مشارکت فقط در محدوده طرح های دولتی استفاده می شود، افزود: بخش خصوصی باید بتواند از اوراق مشارکت برای تامین مالی استفاده کند. هندویی، نایب رییس خانه صنعت، معدن و تجارت نیز در این نشست با بیان اینکه بانک، بنگاه اقتصادی نیست، بلکه باید کار آن فقط تامین امنیت پول باشد، گفت: در کنار بانک ها باید شرکت های مشاوره یی وجود داشته باشند که مردم را به سرمایه گذاری تشویق کنند. جابر انصاری، تولید کننده، نیز با بیان اینکه واحد های تولیدی هم اکنون ریسک بالایی را تحمل می کنند، گفت: قانون نوسازی صنایع، قانون خوبی بود که متاسفانه به فراموشی سپرده شده و باید احیا شود. او همچنین خواستار این شد که امکان فروش ارز صادراتی به نرخ آزاد در خارج از کشور عملیاتی شود.
هادی غنی فرد، رییس خانه صنعت، معدن و تجارت، نیز با انتقاد از اظهار نظرهای غیرکارشناسی درباره حجم پول موجود در کشور تاکید کرد که نرخ تورم در کشور متعادل است. او همچنین افزایش قیمت های حوزه ارز و سکه را ناشی از دست های پشت پرده دانست و پیشنهاد کرد: امسال حسابی در بانک ها برای سهیم شدن مردم در ارتقای تولید ملی افتتاح شود.
تولید داخلی سودده نیست
یحیی آل اسحاق، رییس اتاق بازرگانی تهران نیز در این نشست با انتقاد از اینکه هزینه تولید در کشورمان بسیار بیشتر از تولید کالاهای مشابه در خارج از کشور است، گفت: متاسفانه تولید هم اکنون در کشور سود ده نیست و بنابراین باید راه حلی برای این مشکل پیدا شود. وی با بیان اینکه هزینه های تولید در کشور بالاست، گفت: بین 15 تا 20 درصد هزینه های تولید مربوط به عوامل غیرتولیدی است. آل اسحاق همچنین بر ضرورت استفاده از ظرفیت بین المللی و منطقه یی برای بهبود وضعیت تولید تاکید و خاطرنشان کرد: کمیته ویژه یی برای بررسی چگونگی کم کردن هزینه و افزایش منابع بانکی برای کمک به تولید باید داشته باشیم.