استیصال غرب در برابر معمای ایران/فخرالدین اسدی

پایگاه بصیرت؛ گروه سیاست خارجی: ایالات متحده آمریکا، تروئیکای اروپایی و دیگر کشورهای غربی همچنان در حال تجزیه و تحلیل مسائل جاری در کشورمان هستند. قبل از برگزاری یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران، تلاش اصلی دولت های غربی و جریان های ضد انقلاب خارج نشین بر روی تحریم انتخابات و القای ناسالم بودن آن متمرکز شده بود، اما حضور حماسی ملت ایران در انتخابات و اثبات امانتداری نظام جمهوری اسلامی در صیانت از آرای مردم، منجر به برهم ریختن بازی طراحی شده از سوی غرب شد. در چنین شرایطی غرب درصدد تغییر فاز رفتاری خود در قبال رئیس جمهور منتخب و دولت یازدهم برآمده است. نوع رفتار و گفتار مقامات غربی نشان دهنده سردرگمی آن ها در تحلیل فضای پس از انتخابات است.

آمریکا؛ از القاء عدم آزادی در انتخابات تا درخواست مذاکره با دولت منتخب

ایالات متحده آمریکا اصلی ترین کشور القاگر عدم برگزاری انتخابات آزاد در ایران بود. در فاصله دو هفته مانده به انتخابات ریاست جمهوری 25 خرداد ماه، جان کري، وزير امور خارجه آمريکا در سفري به اراضي اشغالي مدعي شد انتخابات ايران مطابق با استانداردهايي که بر اساس آن مردم بيشتر کشورها، انتخاباتي آزاد، منصفانه، شفاف و قابل دسترسي دارند نيست! دخالت هاي وقيحانه آمريکا به اين جا ختم نشد؛ جنيفر پساکي سخنگوي وزارت امور خارجه آمريکا نیز صراحتا در یک کنفرانس مطبوعاتی تصریح کرده بود که  بر اساس استانداردهاي بين المللي انتخابات ايران آزاد، عادلانه يا شفاف نيست!

 مقامات آمریکایی که هنوز تقلب بحث برانگیز آنها در انتخابات ریاست جمهوری سال 2000 میلادی( در رقابت میان بوش و ال گور) زبانزد خاص و عام است، پس از برگزاری انتخابات ایران بلافاصله رویکرد خود را تغییر داده و از امیدواری های خود برای ایجاد ارتباط مؤثر با ایران خبر دادند. کاخ سفيد و وزارت خارجه آمريکا با صدور بيانيه‌ به نتايج انتخابات ايران و پيروزي حسن روحاني واکنش نشان دادند. دولت آمريکا ضمن تبريک به مردم ايران به آنچه شجاعت و مشارکت سياسي آنها خواند، اداي احترام کرد. دنیس مک دنا رئیس دفتر کاخ سفید انتخاب دکتر روحانی را "‌نشانه بالقوه امید بخشی" دانست، مبنی بر این که این کشور تلاش اساسی برای کارکردن با جامعه بین‌المللی خواهد داشت. از همه مهم تر، اوباما که درحاشیه اجلاس هشت کشورصنعتی در یک کنفرانس مطبوعاتی با ولادیمیر پوتین، همتای روس خود، سخن می‌گفت در نخستین واکنش به انتخاب دکتر روحانی به عنوان رئیس جمهور جدید ایران اظهار داشت: "امیدوارم با این انتخاب بتوان گفت‌وگوهایی را آغاز کرد که به حل مسئله هسته‌ای ایران منجرشود."

پس از چند روز رسانه های غربی از جمله وال استریت ژورنال از تلاش اوباما برای مذاکره مستقیم با روحانی سخن به میان آوردند. در ادامه، نوبت اعضای مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا بود که سیگنال های مثبت خود را به سوی تهران ارسال کنند. دیوید پرایس، دموکرات و چارلزدنت، جمهوری‌خواه، با همراهی یکدیگر نامه‌ای را خطاب به باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا نوشتند و خواستند فرصت بالقوه ایجادشده از طریق انتخابات ریاست جمهوری اخیر ایران را با نیروی دوباره بخشیدن به تلاش‌های آمریکا برای رسیدن به توافق از طریق مذاکره با ایران دنبال کنند. دراین نامه آمده است که باید دید آیا انتخاب حسن روحانی تغییری قابل توجه در رابطه با روابط ایران با جهان خارج ایجادمی‌کند یا خیر؟

در ادامه 29 مقام سابق آمریکا با ارسال نامه ای به اوباما از دولت آمریکا خواستند تا از فرصت انتخاب حسن روحانی برای گشودن دریچه ای به منظور تعامل دو و چند جانبه با ایران استفاده کند. در این نامه با اشاره به اینکه انتخاب حسن روحانی به عنوان یک شخصیت میانه رو فرصتی برای موفقیت رویکرد دیپلماسی برای حل و فصل موضوعات مورد اختلاف با ایران است، به دولت اوباما از هر گونه اقدام تحریک آمیز در این شرایط علیه ایران هشدار داده شده است.
این نامه به امضای مقامات سابق آمریکایی از جمله " توماس پیکرینگ " سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل، "آن ماری اسلاتر"، دستیار ارشد وزارت خارجه در دوره هیلاری کلینتون، و "لری ویکلسون"، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا در دوره وزارت کالین پاول، رسیده است.

این 29 مقام آمریکایی به دولت اوباما توصیه کرده اند که آماده باشد در ازای امتیاز دهی و بده بستان با ایران بر سر برنامه هسته ای، از تحریم ها به عنوان ابزار چانه زنی استفاده کند.

اما ماجرا به این نقطه نیز ختم نشد. بیش از یکصد  نماینده مجلس نمایندگان آمریکا با امضای نامه‌ای از باراک اوباما رئیس جمهوری این کشور خواستند با توجه به پیروزی حسن روحانی تلاش کند فرصت‌های دیپلماتیک بیشتری برای حل مسائل موجود با ایران ایجاد کند. این نامه که به همت «دیوید پرایس» نماینده کارولینای شمالی و «چارلز دنت» نماینده پنسیلوانیا تدوین شده است، بزرگترین نامه در حمایت از راهکار دیپلماسی در مواجهه با ایران از سوی مجلس نمایندگان آمریکا است. این نامه موفق شده است امضای 118 نماینده را به خود اختصاص دهد که 14 نفر از امضاکنندگان جمهوریخواه هستند.

امیدواری تروییکای اروپایی در برابر خشم مقامات صهیونیستی

استقبال سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه از انتخاب دکتر روحانی به عنوان رئیس جمهور منتخب ایران در نوع خود جالب توجه است. وزارت خارجه فرانسه پس از اعلام پیروزی دکتر روحانی، با انتشار بیانیه‌ای ضمن تبریک به وی، خواستار افزایش روابط پاریس و تهران شد. در این بیانیه آمده است: " انتظار جامعه بین الملل از ایران بالاست؛ به ویژه در مورد برنامه هسته ای و موضوع سوریه. فرانسه آماده است در این زمینه‌ها با دولت جدید ایران کار کند. فرانسه به آرمان‌های تزلزل ناپذیر دموکراسی‌خواهی مردم ایران احترام می گذارد."

همچنین فرانسوا اولاند رئیس جمهور فرانسه که قبل از انتخاب رئیس جمهور جدید، از مخالفان حضور ایران در نشست ژنو 2 بود، این بار اعلام کرد که رئیس جمهور منتخب ملت ایران می تواند با لحاظ برخی شرایط(!) در نشست مذکور شرکت کند.

مقامات آلمانی نیز از انتخاب دکتر روحانی به عنوان رئیس جمهور منتخب ایران استقبال کردند. گیدو وستروله  وزیر امور خارجه آلمان در بیانیه‌ای با اشاره به انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور جدید ایران ابراز عقیده کرد که این انتخاب به نفع "انجام اصلاحات در(ایران) و به نفع یک سیاست خارجی سازنده" باشد. وی همچنین ابراز امیدواری کرد که "ر��یس جمهور جدید ایران در این راستا برای ایجاد راه حل‌هایی در خصوص مسایل منطقه‌ای و بین‌المللی همکاری کند."

 یوشکا فیشر وزیر خارجه پیشین آلمان نیز  درباره فرصت ناشی از پیروزی روحانی در پروژکت سیندیکیت نوشت: "تجربه شخصی من نشان می دهد که روحانی مردی مؤدت و با شخصیتی باز است. بر خلاف محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور کنونی ایران که تا یک ماه دیگر ساختمان ریاست جمهوری را ترک می کند، روحانی اطراف خود را با دیپلمات های ماهر و کارآزموده و با تجربه پر کرده است. البته جای تردیدی وجود ندارد که این مرد وابسته به حکومت ایران که یکی از چهرههای واقع گرا و میانه رو در بین نخبگان سیاسی شناخته می شود، نمایندگی مخالفان را بر عهده ندارد و البته او از برنامه های هسته ای ایران نیز حمایت می کند."

در این میان موضع گیری دولت انگلیس بیش از همه جلب توجه می کند. وزارت امور خارجه انگلیس در بیانیه کوتاهی که در پی پیروزی حسن روحانی منتشر کرد، اعلام نمود که این کشور «از او (روحانی) می‌خواهد از این فرصت برای قرار دادن ایران در یک مسیر متفاوت برای آینده استفاده کند».  انگلیس افزود: رئیس‌ جمهو�� جدید باید به آن‌چه «نگرانی‌های بین‌المللی درباره برنامه هسته‌یی ایران» خوانده شده بپردازد، «رابطه‌ای سازنده را با جامعه بین المللی به پیش ببرد و وضعیت سیاسی و حقوق بشر برای ملت ایران را بهبود ببخشد».

ویلیام هیگ وزیر خارجه انگلیس نیز در پارلمان این کشور اعلام کرد: "ما برای بهبود تدریجی روابط با ایران آماده هستیم اما هیچ کس نباید به عزم راسخ ما برای جلوگیری از گسترش سلاح های هسته ای شک داشته باشد. ما از دولت جدید ایران می خواهیم که پاسخی جامع به پیشنهاد پنج بعلاوه یک برای ایجاد اعتماد دهد. ما نسبت به اقدامات مثبت ایران با حسن نیت برخورد خواهیم کرد."

همچنین جک استراو وزیر امور خارجه اسبق انگلیس از جمله مقاماتی  است که نسبت به انتخاب آقای روحانی به عنوان رئیس جمهور ایران ابراز خرسندی کرد. او حتی از آمادگی خود برای سفر به ایران جهت بهبود روابط میان تهران و لندن خبر داد. وزیر خارجه اسبق انگلیس در خصوص روحانی می گوید: "او هیچ نرمشی به‌خرج نمی‌داد ولی راه چانه‌زنی را به‌خوبی بلد بود.... ما می‌توانستیم با او کار کنیم و به او اعتماد داشتیم. او هم به ما اعتماد داشت. به همین خاطر هم توانستیم به پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای برسیم."

در مقابل، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی نتوانسته است خشم خود را از شرایط موجود پنهان کند. نخست وزیر رژیم صهیونیستی طي گفتگويي با شبکه «سي بي اس» آمريکا اظهار کرده است:« ايراني ها در لبه خط قرمز هستند اما هنوز از آن عبور نکرده اند! آنها به بمب اتمي نزديک و نزديک تر هستند و بايد به آنها گفته شود، بدون شک اجازه وقوع چنين امري داده نمي شود! اسرائيل از جدول زماني محدودتري نسبت به واشنگتن برخوردار است. ما نسبت به آمريکا آسيب پذيرتر هستيم، بنابراين بايد مسئله چگونگي توقف ايران را پيش از آمريکا حل کنيم! بعيد است که سياست هاي هسته اي ايران در زمان روحاني تغيير پيدا کند. راهبرد رئيس جمهور جديد ايران «لبخند زدن  و بمب ساختن» است. آمريکا  بايد  به روحاني بفهماند، به ايران اجازه ساخت سلاح هسته اي را نمي دهد و گزينه نظامي، همچنان بر روي ميز است....."

جان بولتون نماینده سابق ایالات متحده آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل متحد و از افراد سرشناس نومحافظه کار در دولت بوش نیز مواضع نتانیاهو در قبال ایران را مورد تایید قرار داد.

ثوابت و متغیراتی که غرب را سردرگم کرده است

واقعیت امر این است که غرب هنوز متوجه ثوابت و متغیرات در حوزه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نشده است. دکتر حسن روحانی در نخستین کنفرانس خبری رسمی خود در جمع خبرنگاران به نکاتی اشاره کرد که نشان دهنده ثابت بودن راهبردهای کلان جمهوری اسلامی ایران در مناسبات خود با غرب است. وی به قرارداد الجزایر میان ایران و ایالات متحده آمریکا و مسئله "لزوم عدم دخالت ایالات متحده در امور داخلی ایران" اشاره کرد. همچنین دکتر روحانی به برخی توافقات هسته ای جمهوری اسلامی ایران با ژاک شیراک، رئیس جمهور اسبق فرانسه، اشاره کرد وعملا از آن توافقات و مذاکرات به عنوان یک مبنا و الگو یاد کرد.

در عین حال تأکید دکتر روحانی مبنی بر اینکه "ایران از مرحله توقف غنی سازی عبور کرده است" نشان دهنده حفظ ثوابت موجود در عرصه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. به عبارت بهتر، دستیابی به انرژی صلح آمیز هسته ای و عدم توقف غنی سازی از حالت "متغیر" خارج شده و به مؤلفه ای "ثابت " تبدیل شده است. مواضع رئیس جمهور منتخب ایران تا کنون پیام روشنی را برای غرب ارسال کرده است: این که سیاست ها و استراتژی های کلان در عرصه سیاست خارجی، با تغییر دولت ثابت خواهد ماند. در این میان تنها ممکن است یک سری تغییرهای رفتاری و تاکتیکی در مذاکرات هسته ای صورت گیرد.

مسئله بعدی که غرب همچنان در قبال آن سردرگم است، به حمایت جمهوری اسلامی ایران از محور مقاومت باز می گردد. موضع گیری رئیس جمهور منتخب ایران در حمایت از مقاومت در سوریه و لبنان و فلسطین به خوبی نشان می دهد که خوش بینی کاذب برخی محافل غربی نسبت به تغییر سیاست های خاورمیانه ای جمهوری اسلامی ایران نیز بنیانی سست دارد!

دكتر روحاني در پاسخ به پيام هاي تبريك رئيس‌جمهور سوريه و دبيركل حزب‌الله لبنان بر تداوم حمايت ايران از مقاومت ملت هاي سوريه، فلسطين و لبنان تأكيد كرد. رئيس جمهور منتخب در پاسخ به پيام تبريك رئيس‌جمهور سوريه نوشت: ملت سوريه مرحله كنوني را پشت سر نهاده و تماميت ارضي خود را به طور كامل حفظ مي‌كند.

رئيس جمهور منتخب ملت همچنين در پاسخ به پيام سيدحسن نصرالله، بر حمايت ايران از ملت‌هاي مقاوم لبنان و فلسطين تأكيد كرد.

در پیامهای دکتر روحانی اساسا نشانه ای از تغییر سیاست های خاورمیانه ای ایران و حتی قابل مذاکره بودن این سیاست ها مشاهده نمی شود. بنابراین غرب خود نیز به این نتیجه رسیده است که رویکرد  و راهبرد تهران در قبال غرب تغییر نکرده است. به عبارت بهتر، اگر مناسبات ایران و غرب را به یک معادله دو طرفه تشبیه کنیم، در یک سوی معادله یعنی "راهبرد جمهوری اسلامی ایران" عملا تغییری ایجاد نشده است. اما هنوز یک سوی دیگر معادله باقی مانده است ....

غرب بر سر دو انتخاب

بسیاری از نظریه پردازان غربی بر این باورند که ایالات متحده آمریکا و تروئیکای اروپایی باید قدر فرصت به وجود آمده را دانسته و خود را برای اعطای امتیازات بزرگ به نظام و ملت ایران آماده کنند. امتناع از وضع تحریم های بیشتر، لغو تحریم های صورت گرفته قبلی، شناسایی ایران قدرتمند هسته ای، عدم دخالت در امور داخلی ایران و ... از جمله این موارد محسوب می شود.

به عبارت بهتر، بسیاری از استراتژیست های آمریکایی و اروپایی بر این باورند که غرب باید از شرایط به وجود آمده به عنوان بهانه ای برای بازگشت از رفتارهای نادرست خود در قبال ایران استفاده کند.  طی سال های اخیر بارها افرادی نظیر "جیمی کارتر"، "برژینسکی"، "مادلین آلبرایت" و.... نسبت به ادامه رویکرد ناصحیح و سلبی غرب نسبت به تهران هشدار داده بودند. با این حال سیاستمداران آمریکایی و اروپایی چنین هشدارهایی را نادیده انگاشتند. هم اکنون غرب ناچار است خود را برای دادن امتیازات بزرگ به ایران آماده کند. در صورتی که غرب همچنان مسیر تقابل با جمهوری اسلامی ایران را انتخاب کند، عواقب و تبعات سختی در انتظار آن خواهد بود. در این میان مقامات اروپایی ناچارند رفتار و گفتار نخست وزیر رژیم صهیونیستی را نیز مهار کنند. یکی از اصلی ترین دلایل خشم و عصبانیت نتانیاهو و آویگدور لیبرمن( وزیر امور خارجه رژیم صهیونیستی) نگرانی از بازگشت غرب از مسیر نادرست تقابل با ایران است. به عبارت بهتر، رژیم اشغالگر قدس امروز بیش از هر زمان دیگری نسبت به موقعیت خود در خاورمیانه و نظام بین الملل احساس خطر می کند.

نتیجه گیری

دولت آقای دکتر روحانی به عنوان دولت منتخب ملت ایران باید مواضع غرب در قبال تهران را به درستی تجزیه و تحلیل کند. مهم ترین و کلیدی ترین نکته در این خصوص، احساس استیصال واشنگتن و تروئیکای اروپایی در برابر ایران است. از این رو تغییر لحن و ادبیات و گفتار مقامات غربی ناشی از همین احساس استیصال است. هم اکنون واشنگتن و متحدانش در سوریه، عراق، افغانستان، مصر، ترکیه و ... با معضلات و بحران های مزمنی دست و پنجه نرم می کنند. انباشته شدن این معضلات منجر به از بین رفتن قدرت مانور غرب در منطقه شده است. در چنین شرایطی باید تغییر رفتار غرب را به صورتی دقیق و به دور از هرگونه ایده آل گرایی کاذب مدنظر قرار داد. در واقع غرب ناچار است ضمن جبران خساراتی که بابت تحریم ها و رفتارهای غیر عقلانی خود به ملت ایران وارد ساخته است، خود را برای دادن امتیازات بزرگ آماده کند. به عبارت بهتر، بر خلاف آنچه مقامات غربی سعی در ��لقای آن دارند، هم اکنون جمهوری اسلامی ایران منتظر رفتار غرب است نه بالعکس!

 از سوی دیگر، عرصه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران طی چهار سال آتی، عرصه ای برای ایجاد گفتمان های تازه متناسب با آرمان ها و اهداف انقلاب اسلامی است. واقعیت امر این است که "گفتمان سازی" در عرصه سیاست خارجی کشورمان پویایی ما را در این عرصه رقم خواهد زد. به عنوان مثال جمهوری اسلامی ایران باید سردمدار گفتمان "تمدن اسلامی جدید" در منطقه و جهان اسلام باشد. بدون شک ظرفیت بسیاری از ملت های مسلمان به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در خدمت این گفتمان خواهد بود. تأکید مداوم رهبر معظم انقلاب اسلامی بر لزوم همگرایی مسلمانان و پرهیز از اختلافات مذهبی نشان دهنده وجود ظرفیت های مناسب در نظام جمهوری اسلامی جهت تحقق این گفتمان فراگیر است.