سالی پر فراز و نشیب در صحنه سیاسی لبنان (بخش دوم)

پناهندگان سوری یا بمب های ساعتی؟ این پدیده ازحساس ترین پرونده های لبنان در سال 2013 بود. حضور این پناهندگان ثبت نام شده یا نشده،علاوه برافزایش خطرهای امنیتی، بافت جمعیتی این کشور را به خطر انداخته است. اکنون شمار تقریبی آنها از مرز یک و نیم میلیون پناهنده فراتررفته است و با تشدید درگیری ها در مرزهای دو کشور،هر روز بر شمارآنها افزوده می شود.

حضور این پناهندگان، فشار مالی بر دولت موقت این کشور را که با یک اقتصاد راکد مواجه است ، افزایش داده و کمک های مالی وعده داده شده، متناسب با این حجم از پناهندگان نبوده است.نفوذ عناصر تکفیری تروریستی به خاک لبنان تحت عنوان پناهنده هم آسیبی جدی به امنیت لبنان زده و علاوه بر جنایات تروریستی، شهرهای مناطق مرزی لبنان وسوریه شاهدگسترش سرقت های مسلحانه وگروگان گیری هستند.درهمین حال،ناظران از آزادی9 ربوده شده لبنانی درشهر«اعزاز» سوریه به عنوان یکی ازموفقیت های این کشوردرسال 2013 یادکردند.

این 9 شهروند لبنانی بعداز 9 ماه به لبنان بازگشتند.

مداخلات سعودی

سه روزمانده به پایان سال 2013 میلادی،رییس جمهوری لبنان بطورناگهانی ازکمک 3میلیارددلاری پادشاه سعودی به فرانسه برای فروش سلاح و تجهیزات به ارتش لبنان خبردادکه بااستقبال گسترده محور ضد مقاومت،به ویژه برخی سران جریان14مارس مواجه شد. افشای کمک هنگفت شاه سعودی که رژیم صهیونیستی نیزهمصداباجریان14مارس از آن استقبال کردوگفت که ثمره این کمک رادرآینده،اسراییل خواهدبرد،ازمداخلات سعودی درامورلبنان به نفع یک جریان سیاسی وشکل گیری محورصهیونیستی – سعودی باحمایت غرب ازآن علیه محورمقاومت مردم لبنان، پرده برداشت.

میشل سلیمان درنطق تلویزیونی خود در آستانه سال جدید میلادی کمک 3 میلیارد دلاری پادشاه عربستان برای مسلح کردن ارتش لبنان را بزرگترین کمک تاریخ لبنان خواند .تصمیم برای مسلح کردن ارتش لبنان، همواره با مخالفت شدیدبرخی طرف های منطقه ای وبین المللی به بهانه حمایت ازامنیت اسراییل مطرح می شد،اماامروزاین سئوال مطرح است که چه اتفاقی افتاده که دیگربامسلح شدن ارتش لبنان، امنیت اسراییل به خطرنمی افتدو حتی این رژیم اشغالگر از آن استقبال هم می کند.

بسیاری در لبنان،از این گفته رییس جمهوری کشورشان که در سخنرانی خود اظهارداشت: « زنده باد ارتش لبنان،زنده باد عربستان و زنده باد لبنان»،بویژه اینکه عربستان را بر کشورش مقدم دانست، شگفت زده شدند؛ گویی سلیمان، وزیر دولت عربستان و نه رییس جمهوری لبنان است!برخی محافل سیاسی و منابع رسانه ای لبنانی گفتند؛ برای روشن شدن حقیقت این کمک هنگفت 3 میلیارد دلاری، باید درنگ کرد و پرسید که هدف از اعلام این کمک دست و دلبازانه در این دوره حساس تاریخ لبنان چیست؟ آیا هدف آن، کمک به تشکیل دولت یکدست و یکرنگ، بدون حضور حزب الله است؛دولتی که سلیمان باجریان المستقبل وعربستان درباره آن توافق دارند؟

سلیمان گفت:«پس از دهها سال تلاش ومقابله با موانع،توانستم باعربستان وشخص ملک عبدالله تماس بگیرم ویک کمک استثنایی برای تقویت ارتش دریافت کنم وباعث خوشحالی است که این مساله رابه اطلاع ملت لبنان برسانم.» وی افزود:پادشاه عربستان دستورارائه کمک 3 میلیارد دلاری برای حمایت ازارتش لبنان راصادرکرده که این امرشرایط رابرای تهیه سلاح های جدید وپیشرفته برای ارتش فراهم می کند.

«تمام سلام» هم که حدود 10 ماه است نتوانسته دولت خود را تشکیل دهد، با ستودن سخنان میشل سلیمان و استقبال از کمک عربستان سعودی به ارتش لبنان، ابراز امیدواری کرد که به زودی دولت جدید تشکیل شود.نخست وزیر مکلف لبنان افزود:«تفاهم بین فرانسه،عربستان سعودی ولبنان،نتیجه تلاش های پنهانی میشل سلیمان به همراه مسئولان دو کشور دیگر بوده و مرهمی برای این روزهای سخت لبنان خواهد بود.»

سال سخت لبنان

این گونه بودکه هرج ومرج سیاسی وبحران امنیتی برفضای لبنان درسال 2013سایه افکندوموج جنایات تکفیری های تروریستی،امان راازمردم لبنان گرفت.این هرج ومرج وآشفتگی،فضارابردموکراسی لبنان تنگ کردومدعیان دروغین دموکراسی موردحمایت محورسعودی- صهیونیستی، بامباح دانستن خون بیگناهان وتوسل به خشونت،ترورو پول های خارجی،درصدد هستند دولت خودساخته ای را برمردم لبنان تحمیل کنند که تنها نتیجه آن پیچیده ترشدن سرنوشت لبنان خواهد بود.

اماهمه جریان هاوگروه های سیاسی لبنانی، حتی مستقل ها، متفق القولند که لبنان سالی توفانی را شروع خواهد کرد و پرونده هایی مانند بحران سوریه،تشکیل دولت جدید،انتخابات مجلس،برگزیدن رییس جمهورجدید و ادامه وتشدیدجنایات تروریستی، حتی ممکن است این کشوررادرآستانه فروپاشی قراردهد،مگراینکه جریان هاوگروه هابه عقلانیت واعتدال بازگردندوباانتخاب دولتی جامع وفراگیرورییس جمهوری توافقی،نورامیدرابرکشورشان بتابانند.قبل ازهمه اینها،اگرچه برقراری امنیت دراولویت خواهد بود،اما نگرانی ازسناریوهای ناشناخته هم باقی می ماندکه برخی معتقدند لبنان نه در حاشیه،که درمرکز آنها و قرار دارد.

اقتصاد لبنان در لبه پرتگاه

اقتصاد هم در سال 2013 روی خوشی به مردم لبنان نشان نداد و متاثر از بحران سوریه و چالش های امنیتی و سیاسی،تقریبا قفل شده بودوازگردشگران خبر چندانی نبود .فروشگاه هاومغازه های لبنانی باوجود تخفیف های تحریک کننده،از مشتری ها خالی هستند و دررستوران ها شمار مشتری ها از کارکنان کمتر شده است. این وضعیت نگران کننده با این سئوال کامل می شود:چه برسر اقتصاد لبنان آمده است؟شماهر روزدرلبنان از طریق تلفن های همراه، تبلیغاتی را دریافت می کنید که از تخفیف های 85 تا 90 درصدی حکایت دارند.حتی هدایای رایگان هم مشوقی برای رفتن به فروشگاه ها نمی شود.

اینها بخشی ازواقعیت کنونی اقتصاد لبنان وبرآیندی ازاوضاع نابسامان سیاسی وبحران امنیتی دراین کشوروهمسایه آن است و لبنان رابه درون تونلی تاریک که پایان آن مشخص نیست،سوق می دهد.احساس ناامیدی و ناامنی مردم لبنان، برفعالیت های اقتصادی آنها هم تاثیر مستقیمی گذاشته واقتصاد این کشور را وارد دایره ای تنگ و بسته کرده است.ادامه این وضعیت، هم جلوی توسعه و پیشرفت را گرفته و هم موجب کاهش شدید نرخ رشد لبنان شده است.بانک مرکزی لبنان اعلام کردکه اوضاع سیاسی و بحران امنیتی،برشرایط اقتصادی تاثیر منفی گذاشته وهیچ ابتکار عملی برای خروج از رکود اقتصادی در نبود دولت، میسر نیست.

بانک مرکزی لبنان برای ثبات بخشیدن به بازارمالی این کشور، تلاش کرد همچنان ارزش لیره،را ثابت نگه دارد،هرچند برخی این ثبات را نتیجه تصمیمات سیاسی خارج از اراده داخلی می دانند.دولت موقت لبنان برای جلوگیری از فروپاشی اقتصادی این کشور، تدابیری ازجمله خلق فضاهای جدید اقتصادی و بازگشت به اقتصادی سنتی اندیشید وبانک مرکزی لبنان،یک بسته انگیزشی به ارزش800میلیون دلاربرای اجرای طرح های جدید دربخش های مسکن،انرژی،محیط زیست وآموزش آماده کرد، اما هنوزدرباره اثربخشی این ابتکارها حرف وحدیث زیاد است. بانک مرکزی لبنان به شهروندان این کشور تعهد سپرد که بازار و اقتصاد لبنان را تحرک می بخشد، اما در اواخر سال اعلام شد که رتبه بین المللی اقتصادی و تجاری لبنان به دلیل شرایط داخلی و تاثیر بحران سوریه، کاهش یافته است.

یک ارزیابی دیگر حاکی است که تحرکات بانک مرکزی لبنان،سبب رشدنسبی اقتصاد درسال 2013 شد،درحالی که پیش ازاین زیرصفربودواکنون احساس می شوددر سال2014،لبنان به حمایت های بیشتری برای عبورازرکوداقتصادی نیاز دارد. برای لبنان مانند دیگرکشورها،نیروی انسانی مهمترین منبع به شمار می آید،اماسئوال این است که آیادولت به منظورایجادفرصت کار برای جوانان وتشویق آنهابه باقی ماندن درکشوروعدم مهاجرت، که می تواند نقش مهمی درپیشرفت اقتصادی لبنان داشته باشد،تلاش کرده است؟

اولین جواب به این پرسش،بحران سوریه و پناهندگان است.گفته می شود ورود حدود 5/1 میلیون پناهجوی سوری در پی تشدید بحران در کشورشان به لبنان،بویژه به شمال ومنطقه «بقاع»،فشاری سنگین براقتصاد لبنان واردکرده است.با ورود خیل عظیم نیروی کار سوری به لبنان،بازارکاراین کشوربا بحران روبرو شده است. به گفته کارشناسان، سال 2013،بدترین سال برای کارگران لبنانی بود،چرا که علاوه بر مساله کارگران سوری،تعطیل شدن جلسات مجلس نمایندگان و عدم تصویب قوانین مربوط به کار، مشکلات آنها رادر این سال دو چندان کرد.پناهندگان سوری در حالی برای این کشور مشکل آفرین شده اندکه فلسطینی های رانده شده از کشورشان توسط اشغالگران صهونیست نیزسالهاست در لبنان حضور دارند و بخشی از بازار کار این کشور را به خود اختصاص داده اند.

تنها به عنوان نمونه می توان گفت که دولت لبنان، حتی توانایی تهیه 300 هزار صندلی برای دانش آموزان پناهنده سوری راکه می خواهند درمدارس لبنان تحصیل کنند،ندارد. امادرمقابل، برخی صاحبنظران معتقدندبحران سوریه تنهاعامل مشکلات اقتصادی لبنان نیست. بحران های منطقه ای وشرایط نابسامان سیاسی وامنیتی داخلی،اقتصادلبنان رابرلبه پرتگاه سقوط قرارداده است واین مشکل در بخش گردشگری،بیشترخودنمایی می کند.

رستوران هاوهتل های لبنان درشرایطی که وضعیت گردشگری کشورمناسب باشد،یکی ازمهم ترین منابع ارزآورکشور به شمارمی روند،امادرسال2013بارکودی90 درصدی روبروشدند.تحولات وناآرامی های منطقه ای درسال 2013،سبب رکودشدید دربخش گردشگری لبنان شده است؛بخشی که ازمهم ترین منابع ارزآوربه شمارمی رودوبراقتصادکشوراثرمستقیم دارد .نیامدن گردشگران غربی وآسیایی وتحریم سفراتباع کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به لبنان، به صنعت توریسم کشورضربه شدیدی زده است.

کسری بودجه،کاهش صادرات، افزایش واردات

گزارش منابع نزدیک به بانک مرکزی لبنان حاکی است که این کشور در سال 2013 میلادی با کسری بودجه شدیدروبرو،و براساس آمارها، از جمله عوامل این کسری بودجه هنگفت، افزایش گسترش واردات تا پایان ماه نوامبر گذشته بوده است.ارزش واردات لبنان در سال گذشته، 4/19میلیارد دلار و صادرات، 8/3 میلیارد دلاراعلام شده که اختلاف هنگفتی برای اقتصاداین کشورکوچک است. براساس این گزارش، واردات لبنان در سال 2013 درمقایسه با سال قبل ازآن، 11/0 درصد افزایش و صادرات درمدت مشابه، 9/14 درصد کاهش داشته است و این امرنشانه خوبی برای اقتصاد لبنان به شمار نمی رود.

براین اساس، در سال 2012 واردات لبنان 41/19میلیارد دلارودرسال 2013،معادل43/19میلیارددلار بوده و صادرات نیز در این مدت مشابه از 48/4میلیارد دلار،به 81/3میلیارد دلار کاهش پیدا کرده است.بااین حال،رییس کل بانک مرکزی لبنان مدعی شد که وضعیت پابرجا ست،زیرا لبنان ازمعدودکشورهایی است که همچنان بر توان های ذاتی خود متکی بوده و تلاش ها به منظور حفظ این وضع، ادامه دارد.لبنان درسال2013،با کسری بودجه12درصدی مواجه بود که در شرایط عادی،نباید این عدد از5 درصد تجاوز می کرد.یکی از مشکلات اقتصاد لبنان که کارشناسان اقتصادی از آن سخن می گویند، نبود رویکردی آینده نگروروشن در لبنان است وهمه چیزخبراز آینده سیاه ترمی دهد.

به گفته این کارشناسان، در سال های جنگ داخلی لبنان (دهه 70 و 80 میلادی) افق های بهتری نسبت به سال های اخیر دیده می شد، چرا که مردم امید داشتند با پایان جنگ، اوضاع معیشتی آنها بهتر می شود، اما هم اکنون نمی دانیم که چه سرنوشتی در انتظار لبنان است، چرا که راه حلی وجود ندارد و مردم لبنان نمی توانند اقدامی در خصوص بحران سوریه انجام دهند.آنچه که قطعی به نظر می رسد این است که مشکل لبنان اقتصادی نبوده، بلکه کاملا سیاسی است و تا وقتی که اوضاع سیاسی و امنیتی این کشور بهبود نیابد، نمی توان منتظر بهبود وضعیت اقتصادی بود.

به گفته صاحبنظران،رشداندکی که اقتصادلبنان درسال گذشته با آن روبرو بود،ازدو بخش صنعت وکشاورزی حاصل شد،چراکه این دوبخش باوجودبحران های موجود،به فعالیت خودادامه دادندودرشرایط غیربحرانی، وضعیت بهتری نیزپیداخواهندکرد،اما بزرگترین ضربه راحوزه گردشگری به اقتصادلبنان واردکرد. در ماه های آغازین سال 2013، این امید وجود داشت که با تشکیل دولت جدید و برگزاری انتخابات پارلمانی، خونی جدید در رگ اقتصادی لبنان به جریان افتد، اما هیچیک از این دوامرمهم اتفاق نیفتاد و در نتیجه با به وجودآمدن خلأ سیاسی،وضعیت اقتصادبدترهم شد.

دراین سال وضعیت تجارت وخرید وفروش املاک هم اسفناک بودوبدهی های این کشوربیش از10درصدافزایش یافت وتنهابخش کشاورزی توانست تاحدودی روی پای خودبایستدکه آن هم مرهون صادرات تولیدات زراعی به سوریه بود.کارشناسان اقتصادی در رابطه با سال 2014 پیش بینی کرده اند که با ادامه وضعیت نابسامان امنیتی و سیاسی،رشداقتصادی لبنان منفی خواهد بود،البته برخی صاحبنظران پیش بینی می کننددرصورت بهبودشرایط امنیتی درسال2014، اقتصاد لبنان با رشدی 1.2 درصدی همراه باشد.

یکی ازمهم ترین گزینه هایی که می تواندبه کمک اقتصاد بحران زده لبنان بیاید،نفت وگازاست،امابهره برداری ازمنابع نفت وگازلبنان درآب های بین المللی درشرق مدیترانه،نیازمندبرخی توافقات سیاسی است؛درحالی که رژیم صهیونیستی درصدد است باسوء استفاده از شرایطی که لبنان درآن به سرمی برد،منابع نفتی این کشوردردریای مدیترانه راباترسیم مرزهای دریایی به طوریکجانبه،تصرف کندو یک طرح جنجال برانگیزراکه سال ها مسکوت گذاشته بود،برای تصویب به کنیست(پارلمان)برده است.

اما کمیته هماهنگی برای دیداراحزاب،نیروهاوشخصیت های ملی لبنان،رهبران 14 مارس را متهم کرده که با وتوی طرح تشکیل جلسه فوق العاده و اضطراری دولت مستعفی لبنان برای تصویب قانون اعطای امتیاز حفاری واستخراج نفت وگازدرآب های بین المللی لبنان، که پیامدهای مهمی برای مردم واقتصاد این کشوردارد،ضربه شدیدی به نفع رژیم صهیونیستی،به منافع ملی لبنان واردکرده است.

یکی ازمهم ترین آسیب شناسی های صورت گرفته ازاقتصاد لبنان نشان داده است که بانک های این کشور،بیشترسرمایه گذاری خودرادربازارهای مالی،از قبیل پرداخت وام انجام می دهند واین فعالیت ها حدود40درصدموجودی بانک هارادربرمی گیرد که درنتیجه،کمکی به پیشرفت اقتصادملی نکرده است.گفته می شود بانک «اسکان» لبنان که در زمینه ساخت و ساز در داخل کشور فعالیت می کرد، به مرحله رکود رسیده است.اکنون مردم لبنان چشم به آینده دوخته اند که آیابابهبودشرایط امنیتی وسیاسی،اقتصادکشورشان ازسقوط نجات می یابدوبازارکاروتجارت رونق می گیرد یاخیر؟ باید منتظر ماند و دید.          ادامه دارد...