باید زمینه رشد علمی و مدیریتی را برای همه اقشار جامعه فراهم کنیم

بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم

الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا و نبینا محمد و آله الطاهرین و صحبه المنتجبین

خوشحالم که لحظاتی در کنار فرهیختگان، محققان و صاحبنظران حضور دارم.

جشنواره‌های رازی، فارابی و خوارزمی هریک نمادی هستند از پیوند میان زنجیره دانش، پژوهش و فناوری که در نهایت هدفشان توسعه علمی کشور است.

ایران ما از دیرباز در مقاطعی که فرهنگ ایرانی و تمدن ایرانی با اشتیاق، فرهنگ و تمدن اسلامی را در آغوش کشید و این دو در کنار هم افتخارات بزرگی را آفریدند، مخصوصاً در قرن‌های چهارم، پنجم و ششم هجری شاهد تحولات بسیار شگرفی بودیم. خوارزمی‌ها، فارابی‌ها، ابن‌سیناها و بیرونی‌ها و بسیاری از اندیشمندان بزرگ توانستند دروازه علم و دانش را از این کشور بر روی جهانیان باز کنند.

متأسفانه در زمانی علم، دانش و فناوری ایدئولوژیک شد؛ به این معنا که قدرت‌های بزرگ از شرق یا غرب علم و فناوری را ابزاری برای قدرت، تفوق یا سلطه خود تلقی کردند و به دنبال توسعه انحصاری افتادند. چه از زمانی که اردوگاه‌ شرق و غرب درست شد و چه قبل از آن و چه امروز.

اندیشمندان مسلمان ایران بدون منت دانش را در اختیار دیگران می‌گذاشتند

از دیدگاه اسلام، زکات علم، تعلیم و تعلّم است. زکات علم آن است که علم را در اختیار دیگران قرار بدهیم. آن دورانی که ایران اسلامی و اندیشمندان مسلمان این سرزمین، پرچمدار علم و دانش بودند، بدون منّت این دانش را در اختیار دیگران قرار دادند.

دنیای غرب در مقطعی که دوران سیاهی قبل از رنسانس بود، نور علم و دانش را از این سرزمین می‌دید و در دوران رنسانس از این سرزمین بهره جست. اما در آن دورانی که اوضاع دگرگون شد، کشورهای صنعتی همواره برای حفظ سلطه و قدرت، چون علم و فناوری قدرت‌آفرین و توسعه آفرین است، آن را حق انحصاری خود ‌دانستند؛ تا جایی که دستگاه‌های جاسوسی و اطلاعاتی آنها به خود اجازه می‌دهند اندیشمندان و دانشمندان ما را ترور کنند تا توسعه و پیشرفت در این کشور تحقق نیابد.

همه آنها می‌دانستند که علم و فناوری هسته‌ای در این کشور در مسیر صلح آمیز است و در این تردید نداشتند. هزارها ساعت آژانس در این کشور بازرسی و بررسی کرد و اعلام کرد هیچ نوع علامت برای انحراف از مسیر صلح‌آمیز به سمت نظامی و دایورژن تحقق پیدا نکرده است و فعالیت صرفا ً ‌صلح‌آمیز است. پس برای چه دانشمندان ما را ترور کردید و برای چه متخصصان موشکی ما را که این موشک صرفاً برای دفاع از کشور بوده است و خواهد بود از بین بردید.

بنا بود زکات علم ترویج آن باشد و شما در "ان پی تی" امضاء دادید و تعهد کردید که فناوری صلح‌آمیز را در اختیار کشورهایی که دارنده این فناوری نیستند قرار بدهید و امضاء‌ خود را زیر پا گذاشتید.

علم و فناوری بدون مرز است

از دیدگاه اسلام، علم و فناوری بدون مرز است. مقطعی که در این سرزمین دوران تولید و شکوفایی علم و فناوری بود و ایران میراث‌دار این گنجینه بزرگ بود آن را در اختیار دیگران قرار داد، اما از زمانی که ایران افول علمی پیدا کرد سلطه‌گران و دیکتاتورها، بر این کشور مسلط شدند و پیداست که سلطه خارجی و حکومت استبدادی، علم و فناوری رشد نخواهد کرد.

ما دست نیازمان را در آن دوران به سمت دیگران دراز کردیم و دیگران آن مقدار که به مصلحت منافع خود می‌دیدند در اختیار ما گذاشتند. این دوران، دوران توقف و ایستادگی بود که چند قرن به طول انجامید اما خوشبختانه مردم ما با انقلاب اسلامی، دوران احیاء و بالندگی را در زمینه علم و فناوری و پژوهش در این کشور به وجود آوردند و این نشانگر آن است که علم و دانش زمانی رشد می‌یابد که استقلال باشد و استعمار برود، حکومت مردم‌سالار و ملی باشد و استبداد برود. آزادی باشد و اختناق در جامعه و به ویژه از جامعه علمی رخت بر بندد؛ آنجاست که کشور شاهد حرکت به سمت جلو خواهد بود. امروز نیاز به تحرک ویژه داریم.

امروز در وضعیتی هستیم که باید فضای ارتباط علمی با جهان برقرار شود. یکی از پیام‌های این ارتباط علمی و فناورانه بین ایران و دیگران است.

زمینه رشد علمی و مدیریتی برای همه فراهم شود

جشنواره خوارزمی به معنای آن است که در یک فضایی مثبت می‌توانیم سرعت ارتباط جهانی و بین‌المللی‌مان را در مسیر علم و دانش بیشتر و بیشتر کنیم. ما که توانستیم در اوضاع فشار و تحریم به فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای دست یابیم و خودمان رادیو داروها را تولید کنیم، ما که در وضعیت فشار بین‌المللی، توانستیم در زمینه نانو، بیوتکنولوژی، فناوری در فضا و ‌آی‌سی‌تی، حرکت خوب و دستاوردهای خوبی داشته باشیم، در اوضاعی بازتر می‌توانیم این حرکت را سرعت ببخشیم.

البته تأکید می‌کنم که جشنواره خوارزمی و همه جشنواره‌ها عدالت علمی را مد نظر قرار دهند؛ عدالت علمی بین تهران، استان‌ها و بین استان‌ها و شهرستان‌ها و بین مرد و زن و بین اقوام مختلف. ما نیاز به عدالت علمی داریم.

البته حتماً برگزارکنندگان چنین جشنواره‌ای به این نکات توجه دارند. اما می‌خواهم تأکید کنم که بگذارید زمینه برای رشد علمی و مدیریتی و رشد حضور در جامعه برای همه اقوام، اقلیت‌ها، زنان جامعه ما که فرهیختگان ما هستند، دختران دانش پژوه فراهم شود، این جشنواره‌ها می‌تواند در این زمینه ما را کمک کند. دنیای علم و دانش و دنیای فناوری دنیای بسیار وسیعی است. البته حلقه‌ها را باید به هم متصل کنیم.

اگر حلقه علم و دانش حلقه پژوهش و فناوری و نظام اجرا به هم متصل نباشد آن مقاله تبدیل به ثروت نخواهد شد. مقاله می‌ماند؛ البته مقاله و تحقیق همواره زیباست، اما گلی است که پشت شیشه می‌ماند و کسی از عطر آن استفاده نمی‌کند. نمی‌گویم که کم کم آن گل پژمرده می‌شود اما مقاله باید تبدیل به محصول تجاری شود.

بیاییم در فضای گمنامی به فکر نام‌آوری ایران و ایرانی باشیم

باید حلقه‌های مفقوده را ترمیم و فضای لازم را ایجاد کنیم. در این شش ماه در دولت جدید مسئولان علمی و فناوری هم می‌دانند که من چه مقدار بر فناوری تأکید دارم. در این مدت هم در فضای علمی و دانشگاهی بوده‌ام، بخاطر عشق من به این فضا و به این دلیل که می‌دانم توسعه کشور بدون علم و فناوری امکان‌ناپذیر نیست. اگر می‌خواهیم رشد کنیم و حرکت رو به جلو داشته باشیم، در سایه فناوری امکان‌پذیر است اما حلقه‌ها را به هم متصل کنیم.

می‌خواهم جمله‌ای را بگویم و امیدوارم کسی تلقی توهین نکند. بیاییم در فضای گمنامی به فکر نام‌آوری ایران و ایرانی باشیم.

البته نام‌آوری فرد هم اشکالی ندارد، اما باید از خود بگذریم و به فکر ایرانمان، سرزمینمان، وطنمان و ملتمان باشیم. اگر ایران سرافرازتر شد، همه ما سرافراز شده‌ایم. اما اگر یک نفر سرافراز شد، فقط یک نفر سرافراز شده است. بگذاریم ۷۷ میلیون نفر احساس سربلندی و سرافرازی بیشتر در این ایران عزیز داشته باشند. برای توسعه و سربلندی نیاز به پژوهش‌، فناوری، ابتکار و اختراع داریم. در این زمینه باید شرکت‌های دانش‌بنیان تکیه‌گاه ما باشند. این دولت همه امکان و توان خود را در این زمینه صرف خواهد کرد. امیدوارم بعد از یک سال بتوانیم آمار خوشحال‌کننده‌ای را به مردم عزیزمان ارائه کنیم.

این دولت معتقد است که باید اداره کنندگان واقعی کشور عالمان و فرهیختگان باشند

در اینجا می‌خواهم بر این نکته تأکید کنم که علم و فناوری دنیای وسیعی دارد، اولویت‌بندی آن امروز برای کشور ما ضرورت است. کدام علم، دانش و فناوری؟ برای چه هدفی؟ علم و فناوری را نباید فضیلت ببینیم. نه اینکه فضیلت نیست، هست. اما علم و فناوری را باید ضرورت ببینیم؛ ضرورت برای نیازهای فوری جامعه ایران. ما کشوری هستیم در وضعیت خاص اقلیمی که نیاز ما به آب در این کشور یک ضرورت است. تحقیق و توسعه را در این مسیر قرار دهیم.

محیط زیست امروز یک معضل، مخصوصاً برای کلان‌شهر‌هاست. تحقیق و توسعه را در این مسیر قرار دهیم. دریابیم که آلودگی‌ها و عواملش چیست و از کجاست و چگونه باید رفع شود.

شما اندیشمندان، فرهیختگان و محققان هستید که باید راه پیش پای دولت بگذارید. این دولت معتقد است که باید اداره‌کنندگان واقعی کشور عالمان و فرهیختگان باشند.

سیاست و سیاستمداران در خدمت فرهنگ و فناوری باشند

اقتصاد و سیاست باید در مسیری قرار بگیرد که صاحبنظران بر او توصیه می‌کنند. دولت فقط بسترساز برای نخبگان و اندیشمندان جامعه است تا مسیر توسعه را فراهم کنند.

اگر بنا باشد، علم، پژوهش و فناوری در خدمت سیاست و سیاستمداران قرار بگیرد، آن وقت نتیجه شومی خواهد داشت. باید سیاست و سیاستمداران در خدمت علم، فرهنگ و فناوری قرار بگیرند.

متأسفانه در کشور ما تحقیقات، فناوری و علم هم در انحصار دولت است. بخش خصوصی و بخش‌های مردم‌نهاد به صحنه بیایند. آنها می‌توانند علم و دانش و فناوری را شکوفا کنند. باید علم و تحقیق و پژوهش در اختیار انجمن‌های علمی، استادان و بزرگان علم و فناوری باشد نه در اختیار یک کارمند دولت.

بدون عقلانیت، علم و اندیشه نمی‌توان کشور را در مسیر تعالی قرار داد

کارمند دولت نمی‌تواند هدایتگر مسیر فرهنگ و علم و دانش در این کشور باشد. آنها باید در این جامعه هدایتگر باشند و دولت باید در خدمت اصحاب علم، فرهنگ، دانش و پژوهش باشد.

این دولت همه توان خود را در این راستا به کار خواهد گرفت. بدانید که بدون عقلانیت، علم و اندیشه نمی‌توانیم کشور را در مسیر تعالی واقعی قرار بدهیم.

دولت باید زمینه را برای این کار فراهم کند. دولت باید بستر لازم را در این زمینه آماده کند؛ ایرانیان، غیرایرانیان و همه آنهایی که علاقمندند در این کشور با سرمایه‌شان، تخصصشان و فناوری‌شان حضور پیدا کنند؛ دولت باید این زمینه را آماده و مهیا کند.

باید بتوانیم نیازهای ضروری جامعه را رفع کنیم. همانی که به آن می‌گوییم اقتصاد دانش‌بنیان. امروز صنعت و کشاورزی ما نیاز به بهره‌وری دارد. برای بهره‌وری بیشتر باید اندیشمندان و نخبگان و پژوهشگران تلاش کنند.

بخش سلامت جامعه ما نیاز به علم و تحقیق و پژوهش دارد. در زمینه بهداشت‌ و درمان، باید صاحبنظران به صحنه بیایند. ما امروز ضرورت‌های فراوانی در این کشور داریم.

شدت انرژی در این کشور قابل قبول نیست؛ به کاهش شدت انرژی نیاز داریم. علم و دانش است که باید به کمک ما بیاید. چند روز اخیر در استان هرمزگان بودم. اساس سفر من برای این بود که توسعه دریا محور را در آن منطقه احیاء کنم؛ دنیایی از ظرفیت و امکانات در ساحل جنوب کشور وجود دارد؛ به ویژه از خلیج فارس که خارج می‌شوی تا مرز همسایه‌مان پاکستان، سواحل دریای عمان و سواحل مکران آن همه امکانات وجود دارد. این دانش و پژوهش و فناوری است که باید به کشور ما کمک کند.

برای جامعه ما تنها محققان، پژوهشکده‌ها و دانشگاه‌ها کافی نیستند. باید جامعه ما در کل علم‌پرور، عالم‌پرور و محقق‌پرور باشد.

خودمان را نه با سال‌های گذشته، که با دنیای پیشرفته مقایسه کنیم

باید خودمان را برای یک حرکت جدید در این کشور آماده کنیم. البته در بخش تحقیقات کمبود منابع داریم، که باید آن را جبران کنیم. می‌دانم درصد اختصاصی از جی‌دی‌پی برای تحقیقات کم و قابل ملاحظه نیست و باید این نسبت‌ها تغییر کند.

باید خودمان را نه با سال‌های گذشته‌مان که با دنیای پیشرفته مقایسه کنیم. قدم‌های بسیار خوبی برداشته‌ایم اما در این مقایسه، کمبودهای فراوانی هم احساس می‌کنیم.

دانشگاه، مراکز پژوهشی، صنعتی و تولیدی ما همه باید در کنار هم قرار بگیرند. باید فضایی به‌وجود بیاید که صنعتگر، کشاورز و تولیدگر ما احساس کند اگر با مراکز تحقیقی در ارتباط نباشد، عقب‌می‌ماند. او باید تقاضاکننده تحقیقات جدید و نو باشد. یا از این طرف شما از آنها بخواهید تا این ارتباط بین تولید، دانشگاه و مراکز تحقیقاتی به وجود بیاید.

بی تردید به آینده امید فراوان دارم. تدبیر، علم، عقلانیت و مهارت کشور ما را به سمت تعالی و شکوفایی خواهد برد؛ بیش از آنچه در گذشته بوده است.

به امید حرکت جدید همه پژوهشگران و محققان و به امید شکوفایی و سربلندی بیشتر ایران بزرگ و عزیز ما.

والسلام علیکم و رحمه‌الله و برکاته