شیوه توزیع کرسی‌ها، سهم اقلیت‌ها و زنان

استان سلیمانیه مرکز اصلی فعالیت حزب اتحادیه میهنی کردستان به رهبری جلال طالبانی، رئیس جمهوری عراق است، اما در سال‌های اخیر حزب تغییر و حزب دموکرات کردستان نیز توانسته‌اند کرسی‌هایی را در این استان نصیب خودکنند.

استان «بابل» نیز با یک میلیون و 700هزار نفر جمعیت، 17 کرسی را در پارلمان عراق داراست که علاوه براحزاب شیعه،احزاب سنی عرب نیزدراین استان‌هاتاحدودی حرفی برای گفتن دارند.هفتمین استان عراق براساس جمعیت، استان «الانبار» با یک میلیون و 500 هزار نفر جمعیت است که براساس جمعیت خود،15کرسی پارلمان رابه دست می‌آورد.دراین استان عمدتا سنی نشین، احزاب سنی نزدیک به «اسامه النجیفی»، رئیس پارلمان عراق و دیگر گروه‌های سنی همپیمان با فهرست «العراقیه» بیشترین آراء را به دست می‌آورند، گرچه برخی گروه‌های سنی نزدیک به مالکی نیز در انتخابات پیشین توانستند بخشی از آرای این استان را نصیب خود کنند.

در این استان به دلیل تنش‌ و درگیری میان نیروهای وابسته به القاعده وارتش،روند برگزاری انتخابات همواره با مشکلات زیادی روبرو بوده است و در برخی مواردمانند این دوره، انتخابات دربخش هایی از آن برگزار نمی‌شود. استان «اربیل» با یک میلیون و500هزارنفرجمعیت نیزهشتمین استان عراق است که از لحاظ اداری در منطقه کردستان عراق واقع شده و پایتخت سیاسی این منطقه محسوب می‌شود.استان اربیل محل اصلی فعالیت حزب دموکرات کردستان عراق، بزرگترین حزب کرد این کشور است و بیشترکرسی‌ها نیزبه این حزب می‌رسد، گرچه اخیرا حزب «گوران»توانسته بخشی از رای مردم این استان را به سمت خود بکشد.استان «دیاله» نیزبا یک میلیون و400هزارنفرجمعیت،14 کرسی پارلمان را به خود اختصاص می‌دهد که در این استان تقریبا تمامی گروه‌های سیاسی برای به دست آوردن آرای بیشتر با هم رقابت می‌کنند.

در ادوار گذشته انتخابات عراق، هم گروه‌های سنی،هم شیعیان و هم کردها توانستند در این استان کرسی‌هایی را به دست بیاورند.«کرکوک» دهمین استان بزرگ عراق که یکی از پرتنش‌ترین استان‌های این کشور از لحاظ سیاسی محسوب می‌شود، با یک میلیون و 200 هزار نفر جمعیت، 12 کرسی پارلمان را به خود اختصاص داده است.این استان که بخشی از آن تحت کنترل منطقه کردستان عراق است و بخشی از آن نیز توسط دولت مرکزی این کشور اداره می‌شود، از لحاظ بافت جمعیتی نیز از اعراب سنی، اعراب شیعه و کردها تشکیل شده که هر یک از این طیف‌های جمعیتی عراق،به سوی یک جریان سیاسی خاص کشیده می‌شوند.

براساس آمارانتخابات پیشین عراق،دراین استان، آرابه شکل مساوی میان فهرست العراقیه که ازاحزاب شیعه سکولاروعرب سنی تشکیل شده بود،وائتلاف کردستان تقسیم شد و هر یک از دو طرف توانستند 6 کرسی پارلمان را به خود اختصاص دهند.استان «صلاح الدین» نیز با یک میلیون و200 هزار نفر جمعیت به 12 کرسی پارلمان دست می‌یابد. این استان بیشتر تحت نفوذشیعیان سکولارواحزاب عرب سنی است. برخی گروه‌های مستقل شرکت کننده درانتخابات عراق نیز می‌توانند تا حدودی در این استان، آرایی را به خود اختصاص دهند.

استان «نجف» دوازدهمین استان عراق با یک میلیون و200 هزارجمعیت نیز 12 کرسی پارلمان را به خود اختصاص داده است. در این استان تقریبا تمامی کرسی‌ها میان احزاب شیعه تقسیم می‌شود که جریان صدر و ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری مالکی و ائتلاف المواطن به ریاست سیدعمار حکیم، در انتخابات پیشین توانستند بیشترین کرسی‌ها را در این استان به خود اختصاص دهند.استان «واسط»عراق نیزبراساس قانون انتخابات این کشور با جمعیت یک میلیون و صد هزارنفری خود، 11 کرسی را در پارلمان دارا ست که کرسی‌های این استان نیزعموما میان احزاب شیعه تقسیم می‌شود، گرچه برخی احزاب سنی عرب نیز در این استان می‌توانند رای قابل توجهی از ساکنان آن را به خود اختصاص دهند.

استان «قادسیه» نیز با یک میلیون و صدهزار نفر جمعیت،11 کرسی پارلمان را به خود اختصاص داده که آرای مردم در این استان نیزهمانند استان واسط، بیشتر به احزاب شیعه و تا حدودی به اعراب سنی تمایل دارد.استان «دهوک» با یک میلیون و صدهزار نفر جمعیت، پانزدهمین استان بزرگ عراق محسوب می‌شود که این استان نیز یکی از سه استان منطقه خودمختار کردستان عراق است.

تمامی آرای دهوک بین سه حزب کرد شرکت کننده در انتخابات تقسیم می‌شود. گرچه احزاب اسلام‌گرای کرد نیز در سه استان کردنشین سلیمانیه، اربیل و دهوک در ادوار گذشته توانستند آرایی را به خود اختصاص دهند.

استان «کربلا» شانزدهمین استان بزرگ عراق نیز با یک میلیون و صد هزار نفر جمعیت 11 کرسی پارلمان را به خود اختصاص داده که با توجه به بافت جمعیتی این استان که از شیعیان عراق تشکیل شده، کرسی های پارلمان نیز میان احزاب شیعی به ویژه احزاب نزدیک به جریان صدروائتلاف دولت قانون تقسیم می‌شود.استان «میسان»با یک میلیون جمعیت،هفدهمین استان عراق است و 10 کرسی پارلمان را داراست. در این استان نیز همانند استان قادسیه با توجه به بافت جمعیتی آن، بیشتراحزاب شیعی و تا حدودی احزاب سنی عرب، می‌توانند آرای مردم را به خود اختصاص دهند. آخرین استان عراق استان «المثنی» با 700 هزار نفر جمعیت است و هفت کرسی پارلمان را به خود اختصاص داده است. بافت جمعیتی این استان نیز همانند استان میسان و توزیع کرسی‌های پارلمان میان احزاب موجود در آن نیز تقریبا مشابه میسان است.

سهم اقلیت‌ها

18استان یاد شده،درمجموع 320 کرسی پارلمان رابه خود اختصاص می‌دهند وبراساس قانون انتخابات، هشت کرسی باقیمانده به اقلیت مسیحی، ایزدی‌های عراق، صابئی‌های مندایی‌ و شبکی‌ها اختصاص داده شده که با توجه به جمعیت این گروه‌ها، پنج کرسی پارلمان به اقلیت مسیحی و در استان‌های بغداد، نینوا، کرکوک، دهوک و اربیل اختصاص داده شده است.رقابت میان جریان‌های سیاسی مختلف برای به دست آوردن کرسی مسیحیان به ویژه در استان‌های کرکوک، دهوک و اربیل بسیار زیاد است.

ایزدی‌ها و شبکی‌های عراق نیز براساس قانون، هر کدام یک کرسی پارلمان را در استان نینوا به خود اختصاص می‌دهند و صابئی‌ها نیز یک کرسی در حوزه انتخابی بغداد دارند که برای به دست آوردن آن نامزدهای خود را معرفی می‌کنند‌. هر یک از ائتلاف‌ها و گرو‌ه‌های عراق براساس قانون انتخابات‌، می‌توانند بیش از کرسی‌های اختصاص یافته شده به استان‌ها(حوزه‌های انتخابی) یا اقلیت‌ها، نامزدهایی را معرفی کنند که هر یک از این نامزدها که بیشترین آرا را به دست آورد، راهی پارلمان خواهند شد.

زنان و انتخابات

براساس قانون انتخابات عراق، هر فهرستی باید دست کم یک چهارم از اعضای پیشنهادی خود را از میان زنان انتخاب کند و 25 درصد کرسی های پارلمان عراق باید به زنان اختصاص یابد.بنا براعلام کمیته مسئول برگزاری انتخابات عراق، برای انتخابات پارلمانی 2014 ، 9032 نامزد ثبت نام کردند که در این بین 2607 تن زن و6425 تن دیگر مرد هستند.به گفته مسئولان این کمیته ، بیش از 20 میلیون و 400 هزار عراقی برای شرکت در انتخابات امسال واجد شرایط بودند و یک میلیون و 23 هزار تن نیز می توانستند در انتخابات ویژه که مخصوص نیروهای امنیتی و پلیس عراق بودشرکت کنند.حدود26هزار عراقی نیز در خارج از کشور در انتخابات شرکت کردند.انتخابات پارلمانی عراق در خارج ، در 13 کشور یعنی آمریکا، انگلیس، آلمان، سوئد، هلند، کانادا، استرالیا، دانمارک، ترکیه، ایران، اردن، امارات و لبنان به شکل حوزه‌های ثابت برگزار شد و مراکز فرعی نیز در فرانسه، اسپانیا و اتریش دایر شد و عراقی‌های مقیم خارج ،دراین حوزه‌ها ‌آرای خود را به صندوق هاریختند.

پارلمان انتخابات در ادوار گذشته

پارلمان عراق از زمان تأسیس خود در سال 1925 تا سال 2010 که آخرین انتخاب آن برگزار شد، شاهد فراز و نشیب‌های زیادی بوده ، اما همواره سعی کرده‌است نقش نظارتی خود را ایفا کند،گرچه دربسیاری از ادوار به ویژه در دوره حاکمیت حزب بعث، تنها وظیفه آن این بود که فقط بر تصمیمات رئیس حزب مهر تایید بزند.پارلمان عراق در سال 1925 و در دوران پادشاهی مشروطه این کشور تاسیس شد که بر حکومت این کشور نظارت داشت و این روند تا سال 1958 که با کودتای «افسران آزاد عراق» به ریاست عبدالکریم قاسم، نظام پادشاهی برکنار شد،‌ پابرجا بود. در این دوره نزدیک به 10 انتخابات پارلمانی برگزار شد که همواره نفوذ پادشاه و اطرافیان وی در انتخاب نمایندگان مجلس مشهود بود .با وجود کودتای 1958 نیز که نظامیان روی کار آمدند، پارلمان تا حدودی به فعالیت‌های خود ادامه داد تا اینکه در سال 1963 حزب بعث عراق در کودتایی توانست نظام حاکم را سرنگون کند.

در سال 1970 و در زمان حکمرانی حزب بعث، قانونی تصویب شد که براساس آن کشور باید به شکل جمهوری اداره شود، اما این قانون تا 1980 و در زمان ریاست جمهوری صدام اجرایی نشد.پس از این تاریخ، صدام پارلمان عراق را دوباره احیا کرد، گرچه ورود نمایندگان پارلمان به مجلس کاملا تحت کنترل دولت و زیر نظر حزب بعث انجام می‌شد، از سال 1989 تا سال 2003 که رژیم صدام در حمله آمریکا سرنگون شد، چندین انتخابات پارلمانی برگزار شد که هیچیک ازآنها به شکل شفاف نبود و نظارت‌های بین‌المللی برآنها وجود نداشت .با حمله‌ آمریکا به عراق درسال 2003 ،رژیم صدام سرنگون شد وتمام نهادهای دولتی وحکومتی این کشور از جمله پارلمان نیز از بین رفت.یک سال پس از حمله آمریکا و در مارس 2004 شورای حکومتی عراق که توسط نیروهای ائتلاف در این کشور تشکیل شده بود، قانون موقتی را تصویب کرد که براساس آن، انتخابات پارلمانی عراق باید برگزار می‌شد.

در سال 2005 این قانون به همه پرسی گذاشته وتصویب شد. در همان سال نیز اولین انتخابات پارلمانی آزاد در عراق برگزار شد که «ائتلاف متحد عراق» متشکل از احزاب شیعه این کشور توانست با کسب 48درصد آرا،140 کرسی پارلمان را به دست آوردودر مجموع، 85 کرسی‌ پارلمان نیز به زنان تعلق گرفت.ائتلاف متحد عراق، با حمایت مراجع تقلید، بزرگ‌ترین نهاد سیاسی در این کشور بود که معروف‌ترین احزاب و چهره‌های شیعه عراقی از جمله جریان صدر، حزب الدعوه به ریاست نوری مالکی، جریان وابسته به «ابراهیم جعفری» نخست‌وزیر پیشین این کشور و بسیاری از گروه‌های شیعی در آن عضویت داشتند.

پارلمان عراق با ترکیب جدید خود که غالباً‌ در دست شیعیان بود، دوره 5 ساله خود را سال 2010 به پایان رساند و طی این دوره، مأموریت‌های مختلفی از جمله تعیین رئیس جمهور، تعیین رئیس پارلمان و بازسازی بسیاری از نهادهای دولتی این کشور را بر عهده داشت؛گرچه به مرور زمان، اختلاف‌های شدیدی میان احزاب مختلف موجود در پارلمان، به ویژه احزاب شیعه به وجودآمدکه این امرباعث ازهم پاشیدن ائتلاف متحدعراق درانتخابات پارلمانی2010شد.در سال2010دومین انتخابات عراق پس ازسقوط صدام برگزارشدونزدیک به6300نامزددرقالب12ائتلاف و نهادسیاسی برای به دست آوردن325کرسی پارلمان به رقابت پرداختند.

دراین زمان که گروه‌های شیعی به چنددسته تقسیم شده بودند،آرای آنهانیزشکسته ودرپایان رأی‌گیری مشخص شدکه فهرست العراقیه که از ائتلاف متحد عراق جدا شده بود، توانسته 91 کرسی‌ پارلمان رابه خود اختصاص وبزرگ ترین فراکسیون پارلمان عراق راتشکیل دهد.دراین بین،اختلافات میان جریان ایادعلاوی ونوری مالکی برسرنخست وزیری پیش آمد و باعث شد تاعراق وارد یک بحران سیاسی گسترده شود که بیش از7ماه به طول انجامید.

سرانجام مالکی بامیانجی‌گری‌های خارجی وبراساس طرحی ازجانب کردها،به نخست وزیری انتخاب شد، گرچه فراکسیون وی در پارلمان، اکثریت کرسی‌ها را در اختیار نداشت.فهرست العراقیه به ریاست ایاد علاوی، نخست‌وزیر اسبق عراق، متشکل از احزاب شیعه سکولار، احزاب‌ سنی و گروه‌های نزدیک به حزب بعث بود که با توجه به بافت چند‌گانه خود،توانست اکثریت پارلمان را از آن خود کند.این انتخابات با اما و اگرهای بسیارزیادی رو‌برو شد واختلافات فراوانی میان احزاب مختلف برسرچگونگی برگزاری ونتایج آن به وجود آمد،اما در نهایت درآوریل2010،نتایج انتخابات تایید ودرژوئن همان سال، اولین جلسه پارلمان برگزارشد.پس ازفهرست العراقیه،ائتلاف دولت قانون که رهبری آن رانوری مالکی برعهده دارد، توانست اکثریت آرا را به خود اختصاص دهد.

ائتلاف دولت قانون که بیشتر اعضای آن از حزب الدعوه مالکی هستند، بنابر اساسنامه خود، یک جریان سکولار چند حزبی است،اما در واقع بیشترگروه‌های شیعه با گرایش‌های مذهبی از این جریان پیروی می‌کنند.در انتخابات سال 2010 ،ابراهیم جعفری، نخست‌وزیر پیشین عراق و از چهره‌های سیاسی شیعه این کشور نیز با فهرستی جداگانه وارد رقابت‌های انتخاباتی شد که ائتلاف وی تحت عنوان «ائتلاف ملی عراق» توانست تأیید و همراهی سیدعمار حکیم، رئیس مجلس اعلای شیعیان عراق، مقتدا صدر، رئیس جریان صدر، «کنگره‌ ملی عراق» به ریاست «احمد چلبی» را که همگی ازگروه‌های شیعه عراق بودند،به دست بیاورد.

در این انتخابات همچنین ائتلاف کردستان،متشکل از دو حزب اصلی کرد یعنی اتحادیه میهنی کردستان و حزب دموکرات کردستان نیزتوانست در مناطق کردنشین بیشترین آرا را به دست آورد و درمجموع، 43 کرسی پارلمان را به خود اختصاص دهد .در انتخابات سال 2010 ،گروه‌های دیگری از جمله جبهه توافق عراق،حزب تغییر کردستان،فهرست آزادگان و فهرست اتحاد مردمی که یک جریان کمونیستی در این کشور است نیز شرکت داشتند و هر یک توانستند کرسی‌هایی را در پارلمان به دست بیاورند.با نگاهی به ائتلاف‌های کنونی و جریان‌هایی که در انتخابات پارلمانی 2014 شرکت کردند، می‌بینیم که در سازمان این ائتلاف‌ها تغییرات زیادی به وجود آمده که این امر در میان ائتلاف‌های شیعی بسیار مشهودتر است؛ گرچه برخی گروه‌های سنی نیز که در انتخابات پیشین به فهرست العراقیه به رهبری ایاد علاوی پیوسته بودند، در انتخابات اخیر،درقالب احزابی جداگانه پا به عرصه رقابت‌ها گذاشتند.          ادامه دارد...