نباید‌های فرهنگی‌آیت‌الله هاشمی

راضیه عباسی: در زمانی که همه تب و تاب کتاب دارند و در هنگامه‌ای که بزرگ‌ترین نمایشگاه سالانه کتاب برگزار می‌شود در مکانی دیگر از پایتخت از چند جلد کتاب رونمایی می‌شود؛ کتاب‌هایی که به لحاظ تاریخی باارزش هستند.

دیروز در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران گروهی از شخصیت‌های فرهنگی و سیاسی دلسوز کشور جمع شدند تا از کتاب مرد سیاست ایران رونمایی کنند. این مراسم با حضور شخصیت‌های سیاسی و همچنین خانواده آیت الله  هاشمی‌رفسنجانی در محل همایش‌های کتابخانه ملی برگزار شد.

مشکل فرهنگ تنها موی زنان نیست

آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در سخنرانی خود در جلسه دیروز با ابراز شادمانی به دلیل حضور داشتن و سخنرانی در جلسه‌ای که شخصیت‌های فرهنگی و ارزشمندی در آن حضور دارند، گفت: البته اگر من می‌دانستم این جلسه برای رونمایی از کتاب‌های من است نمی‌پذیرفتم اما آنچه در میان این کتاب‌ها گفته نشد کتاب روشنفکری دینی و آزاداندیشی دینی است که حاصل تفکرات و عقاید خودم است. وی در این نشست با اشاره به وضعیت امروز جامعه اظهار کرد: جامعه امروز ما از حالت سنتی عبور کرده و به یمن وجود میلیون‌ها تحصیلکرده؛

ما امروز یک جامعه فرهیخته داریم به همین دلیل باید به سمت عقلانی شدن حر کت کنیم و از دگماتیسم که بعضی از سنت‌ها به ما تحمیل کرده‌‌؛ رها شویم هر چند نباید ارزش‌های اسلام را فراموش کنیم. رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به اینکه توجه به شرایط زمان و مکان در دستورات اسلام است، افزود: امروز عقلانی کردن مدیریت در جامعه از خانواده‌ها گرفته تا مدیران اجرایی بسیار مهم است زیرا خالی بودن جای عقل در بسیاری از جا‌ها دیده می‌شود. هاشمی‌رفسنجانی با اشاره به اینکه براساس دین ما دو پیغمبر داریم؛ یکی پیغمبر ظاهری است که انبیا هستند و دیگری پیغمبری که در درون ماست و آن عقل است، افزود: نمی‌توانیم از عقل درونی پیروی نکنیم زیرا باید شرایط امروز را با عقل بسنجیم.

دینی که ۱۴۰۰ سال پیش آمده بود؛ در آن دنیا شرایطی نداشته که تمام جزییاتی را بگوید که بسیاری از آنها امروز دیده می‌شود بلکه فقط سعی کرده مسائل کلی را بیاموزد. وی رشد عقل را مستلزم آزاداندیشی دانست و تصریح کرد: ما دوگونه آزاداندیشی داریم: آزاداندیشی مطلق و آزاداندیشی که در چارچوب اسلام است. طبعا آزاداندیشی موردنظر ما آزاداندیشی در چارچوب اسلام است. به همین دلیل بحث عقل در این نوع آزاداندیشی بسیار مهم است و حتی فقها نیز آن را حجت می‌دانند. وی با اشاره به نامگذاری امسال به نام فرهنگ و اقتصاد از سوی مقام‌معظم رهبری ادامه داد: باید تلاش کنیم این نامگذاری درست تعریف شود و به نوعی آن را از بدفهمی نجات دهیم زیرا تلقی‌ای که امروز بخش زیادی از جامعه سنتی از فرهنگ دارد؛ این است که فرهنگ را فقط در وضعیت آرایشی زنان، موی زنان، فیلم و موسیقی می‌دانند در حالی که فرهنگ این نیست و این مسائل یکی از هزار مورد مسائل فرهنگی است.

رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به لزوم توجه کاهش رذایل اخلاقی و افزایش مکارم اخلاقی گفت: امروز باید فرهنگ اسلامی را تعریف کنیم و جامعه را با این فرهنگ آشنا کنیم. زیرا اگر جامعه با فرهنگ اسلامی و اخلاقی آشنا شود و اخلاق رشد پیدا کند؛ هیچ‌وقت در جامعه دچار فساد نمی‌شویم و تمام نیاز جامعه سالم در مباحث اخلاقی آمده است. وی به رذایلی چون خیانت، ریا، خودنمایی و دروغ اشاره کرد و افزود: یکی از رذایل اخلاقی که در جامعه به وجود آمده است سوء‌ظن است. سوء‌ظن امروز روح جامعه را می‌خورد درحالی که ما حق نداریم سوءظن داشته باشیم و به زندگی مردم تجسس کنیم و درباره عقاید و افکار و زندگی شخصی آنها تجسس کنیم. چه برسد به اینکه بخواهیم آنها را افشا کنیم.

هاشمی‌رفسنجانی تاکید کرد: اینکه به بهانه امنیت در خانه و زندگی مردم دستگاه شنود بگذاریم درست نیست و نباید به سمتی حرکت کنیم که در نان مردم خرده شیشه بریزیم. وی ادامه داد: مقام معظم رهبری به هیچ عنوان راضی نیستند که ایشان سالی را به نام فرهنگ نامگذاری کنند و بعد گروهی به مسائلی همچون نشان ندادن تصاویر زنان یا از میدان به در کردن خوانندگان خوش صدا توجه کنند. عضو مجلس خبرگان با ذکر خاطره‌ای افزود: زمانی که ایشان چند سال قبل بحث تهاجم فرهنگی را مطرح کردند؛ گروهی در نماز جمعه و جاهای دیگر فقط به روسری و بحث موی زنان توجه کردند.

خود ایشان به من فرمودند که ما از بحث تهاجم فرهنگی به دنبال مسائلی دیگری بودیم اما اینها حرف‌های دیگری می‌زنند. رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به جایگاه مکان‌های فرهنگی مانند کتابخانه ملی و سازمان اسناد گفت: عمر این کتابخانه هم‌سن عمر من است و از پیش از انقلاب ساخت آن آغاز شده است. بعد از انقلاب و زمانی که من در دولت بودم تلاش بسیاری شد تا این کتابخانه تشکیل شود و شکل بگیرد. من تصور می‌کردم که تا امروز باید کاملا آماده شده باشد. وی با اشاره به لزوم حفظ اسناد و مدارک خاطرنشان کرد: ما هزاران سال سابقه تمدن داریم به همین دلیل اسناد و مدارک زیادی داریم.

یکی از جاهایی که به آن باید توجه کرد موزه‌ها و مکان‌هایی است که اسناد و مدارک تاریخی را نگهداری و حفظ می‌کنند. وی افزود: باید کتابخانه ملی گسترش پیدا کند و حتی به کتابخانه‌های خارجی و بین‌المللی همچون کتابخانه کنگره آمریکا متصل شود همچنین باید به سمتی حرکت کنیم که اینجا به عنوان یک مکان توریستی، محلی برای حضور خارجیان شود. هاشمی با اشاره به لزوم توجه به تاریخ تمدن فرهنگ اسلامی و ایرانی اضافه کرد: افرادی همچون ابوعلی سینا و فارابی تلاش‌های زیادی برای ارتقای دانش کردند و امروز اگر اروپایی‌ها رشد کردند به خاطر ثروتی است که در جنگ‌های صلیبی از ما ربودند زیرا زمانی که اسلام شکوفا بود؛ آنها در دوران جاهلیت بودند.

دغدغه‌هایی که مطرح شد

پیش از سخنرانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام چند تن از اصحاب فرهنگ و دانشگاه کشور درباره دغدغه‌های ذهنی خود و مسائل و مشکلاتی که به نوعی وجود آن را برای جامعه مضر می‌داستند، سخن گفتند. صالحی رئیس کتابخانه ملی ایران در سخنان خود به سختی‌های 8 ساله اشاره کرد و خطاب به آیت الله  هاشمی از درد دل‌های خود گفت. وی اذعان کرد: آنچه امروز بیش از هر چیز دیگری به آن نیاز داریم فرهنگ است. پس از سخنرانی صالحی رئیس کتابخانه دکتر تقی آزاد ارمکی جامعه‌شناس و استاد دانشگاه تهران به نگرانی‌های خود درباره مشکلات خانواده در جامعه پرداخت.

وی اذعان کرد: مردم ایران از قدیم با تمام مسائل و مشکلات خود توانسته‌اند زندگی خود را در بحران‌ها و فوج مشکلات ادامه دهند و از این نظر از شایسته‌ترین مردمان بوده‌اند. وی ادامه داد: متاسفانه با مداخله‌هایی که در خانواده‌ها صورت گرفت و با وارد کردن بایدها و نباید‌های متعدد به خانواده‌ها عملا قدرت تصمیم‌گیری از آنها گرفته شده است و در واقع خانواده‌ها از تصمیم‌گیری واداشته شده‌اند. آزاد ارمکی در پایان خاطرنشان کرد: بهتر است در سیاست‌گذاری‌ها به جای وارد کردن بایدها و نبایدها که کار فرهنگ است خانواده‌ها را به سمت آشنایی با مهارت‌های زندگی هدایت کنیم. ناصر مهدوی نیز در این جلسه سخنانی را ایراد کرد. وی بر این مساله تاکید کرد که امروز ما هیچ چاره‌ای جز رویکرد به عقل نداریم.

مهدوی حضور آیت الله  هاشمی را در جلسه نماد این دانست که اهل نظر باید نظر دهند و اهل قلم باید از واهمه بیرون بیایند و تا زمانی که برای حرف زدن‌هایمان تاوان ندهیم همچنان باید در معماهای خود باقی بمانیم. دستیار و مشاور رئیس‌جمهور در امور اقوام و اقلیت‌های دینی با بیان اینکه فرهنگ اقوام ایرانی بخش زنده میراث ایرانیان است که کمتر دچار تحریف شده است، تصریح کرد: ما می‌توانیم با مطالعه فرهنگ اقوام ایرانی و ارزش‌ها به آداب و سنن ایران زمین دست پیدا کنیم.

علی یونسی افزود: من این محققان را دعوت می‌کنم که فرهنگ زنده اقوام ایرانی را مطالعه کنند زیرا صداقت، شجاعت و انسانیت به بهترین وجه در میان این اقوام وجود دارد. وی ادامه داد: ما یک ملت ایران داریم و نه یک ملت فارس، لر یا ترک. همه تنوع فرهنگی و قومی در ذیل ملت بزرگ ایران زندگی می‌کنند و پاسدار ارزش‌های دینی و ملی هستند.

بازخوانی خاطرات

حجت‌الاسلام محمود دعایی نیز با ابراز شادمانی به دلیل حضور در این جلسه عنوان کرد: زمانی که به این جلسه دعوت شدم ذهنم رفت به خاطرات دور که بد نیست آن را عنوان کنم. ما در قم زمانی که جوان بودیم و علیه رژیم شاهنشاهی مبارزه می‌کردیم مشعل‌دار و راهنمای ما آقای هاشمی بودند. یادم می‌آید در آن زمان برای آنکه بتوانم ماهنامه بعثت را چاپ کنم به منزل آیت الله  می‌رفتم و در حیاط منزل ایشان اتاق کوچکی بود که در آنجا ماهنامه بعثت را تایپ می‌کردم و یک شب در حالی که کلاه نمدی قمی به سر داشتم بچه‌ها در حیاط مشغول بازی بودند یک مرتبه آقا محسن پسر آیت الله  که آن زمان فکر می‌کنم حدود 4 سال داشت و همبازی فاطمه خانم بودند یک مرتبه گذارشان به جلوی اتاق من افتاد که لحظه‌ای ایستاد و به من نگاه کرد و بعد گفت فاطی فاطی بیا ببین چه مردی.

وی در پایان از حمایت‌های آیت الله  رفسنجانی از ایشان و روزنامه اطلاعات گفت: به همت حمایت‌های شما امروز ما روزنامه اطلاعات را در کشورهای آمریکا و اروپا هم داریم و بخش اطلاعات بین‌المللی هم به راه افتاده است.

خاطره در برابر خاطره

رئیس مجمع تشخیص مصلت نظام نیز در سخنرانی خود در جواب خاطره‌ای که حجت‌الاسلام دعایی از ایشان تعریف کردند خاطره‌ای را بیان کرد. وی گفت: ما در مبارزاتی که انجام می‌دادیم علیه رژیم شاه هر کدام نام مستعاری داشتیم که تحت آن نام فعالیت‌های خود را انجام می‌دادیم که یکی از آنها همان ماهنامه بعثت بود.

در این ماهنامه من مقاله‌ای در جواب جشنی که شاه گرفته بود نوشتم و چاپ کردیم که ساواک با دستگیری دیگران و شکنجه آنها رسیدند به من و من را دستگیر کرد و برای آنکه آقای دعایی را دستگیر کنند چند شب پشت شیشه من را نگه می‌داشتند تا اینکه طلبه‌ها را ببینم و آقای دعایی را تشخیص دهم و از آنجایی که آقای دعایی دست به فرار کردنش خوب بود او را نتوانستند دستگیر کنند تا اینکه پیغام دادم به عراق فرار کند و ایشان به آنجا رفت و من یک روز نشسته بودم و صدای اورا از رادیو عراق شنیدم که درباره نهضت اعتراضی روحانیت ایران سخن می‌گفت.

ایشان از آنجایی که مادر پیری در ایران داشتند و بالطبع دلتنگ مادر بودند و هم مادر نگران پسر؛ من از طریق یکی از اقوام برگه رفت و آمد به عراق را برای مادرشان تهیه کردم و خودم با وجود فشارها با ماشین خودم ایشان را بردم به یک گاراژ و همراه با یک قالیچه و یک کتاب همراه با اعلامیه‌ها و نامه‌ها و... سوار ماشین و راهی عراق کردم و ایشان نیز غافل از اینکه چه چیزی همراه دارد رفت و به پسرش رسید.

رونمایی از چندین سال مقاومت

در پایان این جلسه از کتاب‌های «روزهای پایداری» که مربوط به دوران دفاع مقدس و «سازندگی و شکوفایی» که مربوط به سال‌های دهه70 است رونمایی شد. پیش از رونمایی از این کتاب‌ها محسن هاشمی مسئول دفتر نشر معارف انقلاب با بیان اینکه این دفتر در سال69 با پیشنهاد وی و آیت الله  هاشمی‌رفسنجانی تاسیس شده است اظهار کرد: موضوع فعالیت این دفتر جمع‌آوری اسناد و نشر معارف انقلاب با تمرکز بر آثار و اسناد مربوط به آیت الله  هاشمی است. وی افزود: برای تهیه کتاب‌های خاطرات آیت‌الله‌ هاشمی از آثار ساواک هم استفاده شده است. در این اسناد سندهایی مربوط به 24سالگی آیت الله  هاشمی نیز وجود داشته است.