نهم اوت، سالروز کناره‌گیری نیکسون از مقام ریاست جمهوری آمریکا در پی رسوایی واترگیت

تهیه و تنظیم گزارش: حسین آقایی

"واترگیت یک رسوایی بی‌اندازه پیچیده با مجموعه شخصیت‌هایی به گستردگی یک رمان تولستوی است."

"باب وودوارد"

واشنگتن پست، روزنامه‌ی پرتیراژ آمریکایی بخش اعظمی از اعتبار و شهرت خود را مدیون دو خبر‌نگار برجسته‌ی خود با نام‌های "باب وودوارد " و" کارل برنشتاین" به خاطر تحقیقات‌شان درخصوص رسوایی واترگیت در سال 1974 است؛ بحرانی که ریچارد نیکسون، رییس جمهور وقت آمریکا را ناگزیر به کناره‌گیری کرد. 33 سال پیش در تاریخ 9 اوت با کناره‌گیری نیکسون از مسند قدرت آنچه که جرالد فورد جانشین وی "کابوس ملی طولانی ایالات متحده" خوانده بود، پایان پذیرفت.

به گزارش دفتر مطالعات بین‌الملل خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) مجموعه‌ی واترگیت (Watergate Complex) به یکسری ساختمان‌های پیشرفته و مدرن- با بالکن‌هایی به شکل آرواره‌ی کوسه اطلاق می‌شود که در کنار رودخانه‌ی پوتوماک در واشنگتن دی سی واقع شده است. در این مجموعه‌ی بزرگ هتل‌ها و دفاتر و ادارات بسیار زیادی به چشم می‌خورد. آنچه که در صبح روز 17 ژوین 1972 به وقوع پیوست به رویداد تاریخی بزرگی در عرصه سیاسی آمریکا تبدیل شد که دیگرهیچ گاه از اذهان مردم جهان پاک نشد. رسوایی واترگیت و بحران قانون اساسی که پیامد آن بود در تاریخ 17 ژوین 1972 با دستگیری 5 عامل نفوذی که به طور غیر قانونی به مقر کمیته‌ی ملی دموکراتیک آمریکا (‌DMC) واقع در ساختمان واترگیت وارد شده بودند، آغاز شد و با استعفای ریچارد نیکسون از مقام ریاست جمهوری در تاریخ 9 اوت 1974 به پایان رسید.

ماجرای شب‌روهای ساختمان واترگیت

این 5 عامل نفوذی در حدود ساعت دو و سی دقیقه با مداد 17 ژوین 1972 در مجموعه واترگیت شناسایی ودستگیر شدند. پلیس فدرال آمریکا در تحقیقات خود توانست یک دستگاه بی‌سیم، 40 حلقه فیلم منتشر نشده، دو دستگاه دوربین فیلم برداری 35 میلیمتری، چند قفل شکسته شده به همراه چند قبضه اسلحه‌ی مخصوص شلیک گاز اشک آور و تعدادی دستگاه شنود و ضبط صدا را از سارقین کشف و ضبط کند. 5 سارق واترگیت و دو تن ازهمدستانشان در سپتامبر 1972 با اتهاماتی از قبیل سرقت، توطئه چینی و استراق سمع روبرو و چهار ماه بعد از سوی جان سرکیا قاضی دادستان منطقه‌یی فدرال آمریکا به حبس محکوم شدند.

قاضی سرکیا در رابطه با پرونده‌ی واترگیت متقاعد شده بود که برخی جزییات در جریان جلسات دادرسی متهمان برملا نشده بود مضاف براینکه چون دیگر برهمگان محرز شده بود که عوامل نفوذی واترگیت با آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا‌(سیا) و کمیته‌ی مسوول در انتخاب مجدد رییس جمهور(CRP) ارتباط بسیار نزدیکی داشته‌اند لذا قاضی پرونده در ازای دریافت یکسری اطلاعات محرمانه و تکمیلی با متهمان به نرمی و تساهل برخورد کرد.

چهار تن از متهمان که در تاریخ 17 ژوین 1972 دستگیر شدند از اهالی شهر میامی در ایالت فلوریدا بودند. اسامی این افراد عبارتند از برنارد بارکر،‌ فرانک استرجیس، ویرجیلیو گونزالس و یرجیلیو مارتینز. دیگر متهم پرونده واترگیت که ساکن شهرراکویل از ایالت مریلند بود "جیمز مک کورد" نام داشت و گوردون لیدی وهاوارد هانت دو هم دست دیگر متهمان پرونده مذکور بودند.

تحقیقات سنا و دست‌های پشت پرده کاخ سفید در رسوایی واترگیت

سنای آمریکا پس از افشای رسوایی واترگیت کمیته‌ی ویژه‌ای را به ریاست سم اروین جونیور مامور انجام تحقیقات درخصوص این رسوایی کرد. اعضای کمیته‌ی ویژه سنا در راستای تحقیقات خود اعلام داشتند که واقعیت ماجرای نصب دستگاههای شنود در واترگیت فراتراز آنچیزی بوده که دیگران تصور می‌کردند. دست داشتن کاخ سفید در این رسوایی زمانی فاش شد که جیمز مک کورد طی نامه‌ای به قاضی سرکیا توضیح داد که می‌خواهد از یکسری جزییات رسوایی واترگیت پرده بردارد. وی درعین حال بیان کرد که قصد ندارد با یک مقام وزارت دادگستری آمریکا درخصوص یک مامور اف.بی.آی که ظاهرا دراین توطئه دست داشته، صحبت کند. مک کورد در نامه‌ی خود صراحتا تشریح کرد که اعمال "یکسری فشارهای سیاسی" سبب شده بود بسیاری از متهمان پرونده از روی اجبار اعتراف کرده و یا حقیقت ماجرا را بیان نکنند.

وی هم چنین مدعی شده بود که حتی برخی شاهدین در جلسات رسیدگی به پرونده‌ی واترگیت به بیان شهادت کذب پرداختند تا عاملان اصلی توطئه‌ در ساختمان واترگیت از خطر محاکمه شدن در امان بمانند. مک کورد اعلام کرد در صورتی که در خصوص این پرونده با افشای یکسری حقایق بپردازد جان وی و اعضای خانواده و حتی دوستانش در معرض خطر قرار خواهد گرفت.

در این میان کمیته‌ی ویژه سنا فرصت را مغتنم دید تا از راز رسوایی واترگیت پرده بردارد به همین دلیل به مک کورد پیشنهاد داد که به طورعلنی به بیان اظهارات خود بپردازد. مک کورد در نخستین جلسه‌ی گفتگو‌یش با اعضای کمیته‌ی ویژه سنا نام دو فردی را فاش کرد که به گفته وی در سرقت از واترگیت و سرپوش گذاشتن بر حقیقت ماجرا دست داشتند.

این دو تن "جان دین" و "جب مارگرودر" نام داشتند. مارگرودر در آن مقطع زمانی فرد شماره دو CRP و دین از مشاوران ارشد کاخ سفید بود. کمیته ویژه سنای آمریکا پس از برگزاری یکسری جلسات دادرسی در مورد اتهامات وارده، بی‌درنگ جان دین و جب مارگرودر را جهت ارایه‌ی برخی توضیحات احضار کرد.

این در حالیست که به برخی متهمان وعده داده شده بود که چنانچه به جرایم فاش شده اعتراف کنند مورد عفو قرار خواهند گرفت اما از آنجایی که تنها رییس جمهور آمریکا (نیکسون) به موجب قانون از حق بخشودگی متهمان برخوردار است چنین وعده‌ و وعید‌هایی موجب تقویت گمانه‌زنی‌ها در خصوص احتمال دست داشتن کاخ سفید در این رسوایی شد. جب مارگرودر در دادگاه رسیدگی به این پرونده در جایگاه شهود حاضر شد و به دادن شهادت دروغ به هیات منصفه‌ی دادگاه اذعان کرد. وی هم چنین نام "جان میچل" را به فهرست مظنونان این پرونده اضافه کرد.

فهرست دشمنان نیکسون

دین فرد دیگری بود که در جایگاه شهود قرار گرفت و گفت که توطئه در واترگیت تنها بخشی از ابعاد بزرگتر سو استفاده از قدرت در کاخ سفید بوده است دین افزود که کاخ سفید به مدت چهار سال با سوء استفاده از قدرت واختیارات رییس جمهور آمریکا یعنی نیکسون به مبارزه با دشمنان سیاسی خود می‌پرداخت. بر این اساس کاخ سفید با استفاده از ماموران و جاسوسان خود هر فردی که به مخالفت با سیاست‌های نیکسون می پرداخت تحت فشار و محدودیت قرار می‌داد. کاخ سفید هم چنین "فهرستی از دشمنان" نیکسون را که گفته می‌شد مردان رییس جمهور درصدد انتقام از آنان بودند تهیه و تنظیم کرده بود.

دین هم چنین مدعی شد که در نخستین جلسه گفتگواش با ریچارد نیکسون در سپتامبر 1972 رییس جمهور را در جریان روند سرپوش گذاشتن بر این رسوایی قرار داد. وی افزود که در جلسه مهم دیگری در 21 مارس 1973 ریچارد نیکسون با تخصیص مبلغ 1 میلیارد دلار برای بستن دهان متهمان پرونده واترگیت موافقت کرد.

خداحافظ نیکسون

این برای نخستین بار بود که ریچارد نیکسون در رابطه با بحران پیش آمده متهم می‌شد. بر اساس شواهد و مدارک پرزیدنت نیکسون و اعضای دفترش تنها 6 روز پس از افشای رسوایی واترگیت درصدد مخفی کردن آن برآمدند. با گذشت دو سال تلاش پیگیر جهت جمع آوری اطلاعات و مدارک مستدل سرانجام مشخص شد که در دفاتر کاری نیکسون یک سیستم ضبط صدا تعبیه شده بود چنانکه وی بسیاری از مکالمات صورت گرفته در دفتر کاری‌اش را ثبت و ضبط می‌کرد. این نوارهای صوتی بعدها به عنوان شواهد قطعی و مسلم (Smoking Gun) مشهور شد. دادگاه عالی فدرال ایالات متحده پس از یکسری منازعات حقوقی سرانجام به اتفاق آرا حکمی را صادر کرد که به موجب آن نیکسون موظف شد نوارهای صوتی مربوط به استراق سمع‌های صورت گرفته را تحویل مقامات قضایی آمریکا دهد که البته وی به این حکم تن در داد و پذیرفت.

این در حالی بود که نیکسون پیشتر درخواست کمیته‌ی ویژه سنا را برای تحویل این نوارها رد کرده بود.

نیکسون که در کنگره‌ی آمریکا وجهه‌اش را از دست داده بود و در میان مردم کشورش نیزدیگر هیچ اعتبار و جایگاهی نداشت سرانجام در تاریخ 8 اوت 1974 برای آخرین بار به عنوان رییس جمهور آمریکا به ایراد سخنرانی پرداخت اما این بار ضمن اذعان به از دست دادن حمایت اعضای کنگره صراحتا اعلام داشت که رسما از مقام خود کناره‌گیری می کند. وی در این سخنرانی اظهار داشت: هیچ گاه فردی نبوده‌ام که زیر کار زده باشم؛ ترک کاخ سفید پیش از اتمام دوره تصدی‌ام تنفر و انزجار مرا تا اعماق وجودم برمی‌انگیزد اما به عنوان رییس جمهور باید منافع آمریکا را در اولویت قرار دهم. آمریکا به یک رییس جمهور تمام وقت و کنگره‌ای تمام وقت نیازمند است از این رو فردا بعد از ظهر (9اوت) استعفای خود را رسما تقدیم می‌کنم.

ریچارد نیکسون صبح 9 اوت در جمع کارکنان گریان دفتر ریاست جمهوری آمریکا به ایراد سخنرانی کوتاه پرداخت و با آنان وداع گفت. وی سپس سوار بر هلی کوپتری به زادگاهش سن کلمنت در ایالت کالیفرنیا عزیمت کرد و بعد از ظهر همان روز معاون نیکسون یعنی جرالد فورد کار خود را به عنوان رییس جمهور جدید آمریکا آغاز کرد.

فورد در نخستین نطق رسمی‌اش خطاب به مردم آمریکا گفت: کابوس طولانی کشورمان به پایان رسید.

درباره ی فورد

در پی استعفای اسپیرو آگنیو، معاون ریچارد نیکسون در دهم اکتبر 1973 نیکسون جرالد فورد را به عنوان کاندیدای جانشینی معاونش معرفی کرد. هر دو مجلس قانونگذاری‌ آمریکا با اکثریت قاطع آرا فورد را در مقام معاونت ریاست جمهوری منصوب کردند.

سنای آمریکا با 92 رای موافق در مقابل سه رای مخالف و مجلس نمایندگان نیز با 387 رای موافق در مقابل 35 رای مخالف نیکسون را تائید کردند.

فورد از دیرباز یکی از صریح‌ترین حامیان ریچارد نیکسون بود. وی با سفرهای مختلف و ایراد سخنرانی در پشتیبانی از نیکسون به دفاع از سیاست‌های او پرداخت. فورد در جریان سفرهای خود به دستاوردهای بیشمار رییس جمهورمستعفی آمریکا اشاره کرد و رسوایی واترگیت را تبلیغات رسانه‌ها و موضوعی کم اهمیت خواند.

جرالد فورد به عنوان سی و هشتمین رییس جمهور آمریکا در حضور وارن برگر رییس دیوان عالی وقت مراسم تحلیف خود را به جای آورد.

هنگامی که نیکسون در ادامه تشدید بحران ناشی از رسوایی واترگیت در نهم اوت 1974 استعفا کرد فورد زمام امور را عهده‌دار شد و به موازات این انتصاب نلسون راکفلر، فرماندار سابق نیویورک از جانب وی به عنوان معاون رییس جمهور انتخاب شد. فورد در دسامبر 2005 بنا به نظر پزشکانش بعلت سرماخوردگی برای مدت بسیار کوتاهی در بیمارستان بستری و یکسری آزمایشات بر روی وی انجام شد.

در 16 ژانویه 2006 نیز به علت ابتلا به ذات‌الریه بستری شد به دلیل عارضه قلبی دوبار تحت مداوا قرار گرفت. وی در تاریخ 27 دسامبر2006 در سن 93 سالگی در گذشت.