آرایش دیدگاه‌ها در اجلاس شرم‌الشیخ

دومین کنفرانس امنیتی عراق در شرم‌الشیخ مصر امروز در حالی برگزار می‌شود که بی‌گمان این اجلاس می‌تواند به عرصه‌ای برای اثبات نقش کلیدی ایران در حل بحران عراق و نیز مانور قدرت نرم ایران در منطقه تبدیل شود.

این اجلاس که به مدت دو روز با حضور همسایگان عراق، پنج عضو دایم شورای امنیت، نمایندگانی از سازمان کنفرانس اسلامی و اتحادیه عرب به همراه هشت کشور صنعتی جهان در مصر برگزار می‌شود، بیانگر اذعان آنان به نقش مهم ایران در ترتیبات امنیتی منطقه است.

از دیگر سو اصرار و اشتیاق ایالات متحده امریکا ـ به عنوان عمده‌ترین عنصر نقش‌آفرین در تحولات عراق ـ برای حضور ایران در کنفرانس شرم‌الشیخ نیز نشان می‌دهد که متجاوزان به عراق پس از چهار سال اشغالگری و فرافکنی درباره عوامل ناآرامی‌های داخلی عراق مجبور به پذیرش این واقعیت شدند که کلید حل این مشکل نه در «متهم کردن» بلکه در «مشارکت دادن» تهران نهفته است. تهرانی که بی‌شک قدرت نرم او در لایه‌های اجتماعی ـ سیاسی عراق انکارناشدنی است.

کنار رفتن پرده‌ها و پا پیش گذاشتن بالاترین مقامات تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر در کاخ سفید برای ترغیب و تشویق ایرانی‌ها جهت شرکت در کنفرانس امنیتی عراق در شرم‌الشیخ گرچه از سوی صاحب‌نظران گام بزرگی به سمت حل بحران عراق ارزیابی می‌شود ولی همین صاحبنظران معتقدند که بها دادن به دیدگاه‌های جمهوری اسلامی ایران در این کنفرانس سرعت و تاثیر این گام را دوچندان خواهد کرد.

ایران که از همان ابتدا ورود نیروهای ائتلاف تحت رهبری آمریکا را به عراق محکوم کرده و خواستار خروج این نیروها و سپردن امور داخلی عراق به خود عراقی‌ها شده است با مطرح کردن برگزاری کنفرانس امنیتی عراق با حضور فقط همسایگان این کشور، خروج از بن‌بست کنونی را نه در افزایش شعاع دایره این بحران بلکه در کاهش این شعاع و محدود کردن گستره آن تنها به کشورهای درگیر در آن امکان‌پذیر می‌داند.

براساس این دیدگاه درگیر کردن کشورها و سازمان‌هایی که ارتباط چندانی با موضوع عراق ندارند و سهیم کردن آنها در این موضوع جز آنکه مسیر رسیدن به هدف را طولانی و مخاطره‌آمیز کند، تاثیر مثبتی بر حل بحران عراق نخواهد داشت.

طبیعی است کشورهای ایران، کویت، عربستان، اردن، سوریه و ترکیه به عنوان همسایگان عراق این اراده و توان را دارا هستند که در جهت حفظ منافع ملی خود و برای برقراری ثبات و امنیت عراق که ثبات و امنیت تک‌تک آنها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد به‌طور مستقل دور هم نشسته و راه‌حلی برای بحران عراق بیندیشند.

کاخ سفید که امروز همه نقشه‌ها و پیش­بینی‌های خود را در عراق نقش بر آب می‌بیند و به‌زعم خود برخی همسایگان عراق را عامل بی‌ثباتی در این کشور می‌داند قاعدتا از این ایده باید استقبال کند و با اعتماد به همسایگان عراق که اتفاقا با اکثریت آنها روابط حسنه نیز دارد، از ایده گسترش دایره این بحران و جهانی‌سازی آن دست بردارد.

از سوی دیگر جرج بوش رییس‌جمهوری آمریکا قطعا برای مقابله با سیل انتقادهای داخلی و خارجی درباره شش سال سیاست میلیتاریستی او به موفقیت کنفرانس شرم‌الشیخ نیاز مبرم دارد.

همچنین ایران با درک شرایط کنونی منطقه و با توجه به اظهارات و مواضع اخیر مقامات کاخ سفید و همچنین با بسته­ای که دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در سفر به بغداد به همراه برده است و همراه با کوله‌باری از تجارب پیشین خود به عنوان کلیدی‌ترین عنصر شرکت‌کننده در کنفرانس شرم‌الشیخ با دست پر قدم به سالن برگزاری این کنفرانس خواهد گذاشت.

ایالات متحده نیز قطعا آگاه است که ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای در این کنفرانس اجازه نخواهد داد آمریکا با جداسازی مسایل از این قدرت تنها برای حل مشکلات خود در عراق استفاده نماید.

در همین حال با توجه به موارد گفته شده برخی از صاحبنظران سیاسی نیز بر این باورند که نوع اتخاذ رویکرد ایران در اجلاس شرم‌الشیخ خود می‌تواند موضع بالادستی‌ای را برای ایران در قبال استراتژی‌های احتمالی امریکا فراهم سازد.

این موارد به طور خلاصه عبارتند از: الف- بهره‌گیری از عناصر گفتمانی جبهه مقابل: بسیاری از کارشناسان بر این باورند که مهم‌ترین گفتمان غالب در شرایط کنونی گفتمان‌هایی است که تحت عنوان «مبارزه با تروریسم» سازماندهی شود.

کارشناسان در همین زمینه بر این باورند که ایران باید پیشنهاد ابتکاری قانون جامع مبارزه با کلیه اشکال تروریسم منطقه‌ای را در این اجلاس مطرح نماید تا علاوه بر خنثی‌سازی حجم وسیعی از جنگ روانی غرب باعث افزایش پرستیژ بین‌المللی ایران نیز گردد.

ب) تاکید بر انعقاد «منشور امنیت منطقه‌ای مشترک» با کشورهای همسایه: کشورهای منطقه هنگامی می‌توانند خواستار خروج نیروهای آمریکایی از منطقه گردند که بسترهای آن را مهیا نمایند که مهم‌ترین آن دستیابی به یک انسجام فکری ـ رویه‌ای میان کشورهای منطقه در زمینه گسترش همگرایی‌های امنیتی، منطقه‌ای است.

ج) تاکید بر محوریت دولت «نوری المالکی» و اعلام آمادگی ایران برای انعقاد توافق‌های امنیتی دوجانبه.

د) جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس تاکید کند با وجودی که پنج دیپلمات ایرانی در اسارت اشغالگران عراق می‌باشند ولی به دلیل توجه ویژه‌ای که به عنوان یک عضو مسوول جامعه بین‌المللی به مولفه‌های حقوق بشر و تامین امنیت ملت مسلمان عراق دارد در این اجلاس شرکت کرده است و این حضور دلیلی بر تایید اقدام‌های امریکا در عراق نخواهد بود و ایران با این حضور ثابت می‌کند که عراق مکانی برای تسویه حساب بین دو کشور نخواهد بود.

در کل می‌توان نتیجه گرفت در محیط بی‌ثبات امنیت منطقه‌ای کنونی اگر ایران در این اجلاس با برنامه هدفمند و استراتژیک شرکت نماید می‌تواند فرصت‌های نوینی را در بعد امنیت ملی و همگرایی منطقه‌ای بوجود آورد.

در همین خصوص برای بررسی استراتژی آمریکا در این اجلاس و نحوه مقابله ایران با این استراتژی نظرات دو تن از کارشناسان را در این زمینه جویا شدیم که با هم می‌خوانیم.  

آمریکا می‌خواهد بحران عراق را سرشکن کند

یک عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با اشاره به برگزاری اجلاش شرم‌الشیخ گفت که دولت آمریکا می‌کوشد تا در این اجلاس عراق را در دوست‌یابی‌های خود ناکام بگذارد.

احمد پیش‌بین در گفت‌وگو با خبرنگار جوان با اشاره به ناکامی‌های آمریکا در عراق تصریح کرد: آمریکایی‌ها با توجه به بحرانی که پس از اشغال عراق بوجود آمده است بیشترین تلاش را دارند که علاوه بر کاهش تاثیرگذاری ایران برای حل مشکلات این کشور شعاع تصمیم‌گیری در این خصوص را افزایش داده و با تزریق بازیگران جدید هم نقش ایران را در حل بحران کم‌رنگ جلوه دهند و هم هزینه‌های بحرانی را که خود ایجاد کرده‌اند میان سایر کشورها سرشکن کنند.

این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اتخاذ دیپلماسی فعال و مدبرانه از سوی تهران در این اجلاس گفت: ایران باید در این اجلاس با قدرت و جسارت حاضر شده و با قاطعیت از حقوق ضایع شده مردم عراق دفاع کرده و مظلومیت عراق و زورگویی آمریکا و انگلیس را به نمایش بگذارد.

یک تحلیل‌گر مسایل سیاسی نیز گفت: امروز آمریکا پس از 4 سال در حالی که در اداره امور عراق به بن‌بست رسیده می‌خواهد با برگزاری اجلاس شرم‌الشیخ راه‌حلی برای نجات خود از باتلاق عراق پیدا کند.

محمدعلی رامین در خصوص استراتژی امریکا در این اجلاس به خبرنگار «جوان» گفت: استراتژی امریکا مشارکت دادن سایر کشورهای جهان در بحرانی است که خود عامل ایجاد آن بوده، امریکا می‌خواهد با درگیر کردن سایر کشورها در مساله عراق به نوعی سیاست اشغال‌گری‌اش را توجیه کرده و سلطه سیاسی، اقتصادی خود را استمرار بخشد.

وی ادامه داد: هدف اصلی امریکا جلوگیری از نفوذ انکارناپذیر ایران در حکومت فعلی عراق است، همه می‌دانند تمام شخصیت‌هایی که امروز می‌توانند عراق را اداره کنند در سخت‌ترین دوران استبداد صدام حسین به جمهوری اسلامی ایران پناه آورده و چیزی جز صداقت و انسان‌دوستی ندیدند، بنابراین امریکا ناگزیر است در اداره عراق کسانی را تحمل کند که وابستگی عقیدتی، سیاسی و عاطفی با ایران دارند. لذا یکی از اهداف امریکا کاستن از نفوذ گسترده ایران است و اینکه دیگر کشورها را در کنترل نفوذ ایران در عراق سهیم سازد.

این مدرس دانشگاه در خصوص استراتژی اتخاذ شده توسط ایران گفت: ایران باید با صراحتی بیش از گذشته از مظلومیت ملت عراق حمایت کرده و پرچمدار استقلال، آزادگی و حکومت مستقل عراق باشد. مسوولین سیاست خارجی که در این اجلاس شرکت می‌کنند باید با شفافیت جنایات آمریکا و انگلیس علیه عراق، ایران و سایر کشورهای منطقه را ابراز کنند.

وی افزود: ایران باید به شدت از اینکه به نوعی با آمریکا سخن بگوید که شائبه معامله با اشغالگران عراق احساس شود پرهیز کند، آمریکا ممکن است در مورد موضوع هسته‌ای یا حتی آزادی گروگان‌های ایرانی و نظایر آن به کشورها امتیاز بدهد، اما ما باید بدانیم که این توطئه است، آمریکایی‌ها به افکار جهان این طور القا می‌کنند که ایران برای تحقق منافع خود در اجلاس شرم‌الشیخ با امریکا معامله کرد. ایران باید به اطلاع کشورها برساند که موضوع پرونده هسته‌ای ایران، وجود خارجی ندارد و این پرونده‌سازی تنها به دلیل باز ماندن ایران از پرداختن به موضوع عراق بوده است. این مساله باید مطرح شود به این دلیل که کشورها حضور ایران در این اجلاس در کنار امریکا و انگلیس را به منزله معامله ایران با این دو کشور بر سر موضوع هسته‌ای تلقی نکنند.

رامین ادامه داد: هر چند در این زمینه درخواست مکرر مسوولین عراق برای شرکت ایران جلوی این توطئه را گرفته اما شیطنت آمریکا و انگلیس را نباید نادیده گرفت. بنابراین هر چه مسوولین سیاست خارجی ما در برخورد با اشغالگران عراق قاطعانه‌تر سخن بگویند و در موضع حمایت جدی از مردم عراق پیش بروند جایگاه جمهوری اسلامی ایران نزد مسلمانان و به ویژه دولت و مردم عراق ارتقا خواهد یافت.

وی در خصوص نرم شدن مواضع امریکا نسبت به ایران و اظهارات اخیر بوش مبنی بر اینکه ایران به دنبال دست‌یابی به سلاح هسته‌ای نیست گفت: آمریکا و انگلیس دولت‌هایی دروغ‌گو هستند و هرگز حقیقت را باور نداشته و عدالت را نمی‌پذیرند.

امروز هم این نرم شدن موضع برای فریب دولت ایران به منظور کسب همراهی یا حداقل سکوت کشورمان جهت استمرار اشغالگری در عراق است.

وی در انتها بیان کرد: گروگانگیری دیپلمات‌های ایرانی و حرکات تبلیغاتی رسانه‌ای، صدور قطعنامه‌های مکرر شورای امنیت و پرونده‌سازی در موضوع هسته‌ای ایران در جهت وادار کردن ما از دست برداشتن از حمایت ملت و دولت عراق است. پس نباید فریب آمریکایی‌ها را خورد و با یک نرمش ظاهری آمریکا احیانا نرمش نشان داد.