- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
الناز خمامی‌زاده
بالاخره دوره اخیر مذاکرات هسته‌ای سر زمان مقررش به پایان رسید اما به مدت 7 ماه دیگر تمدید شد؛ این بستر سیاسی از زمان آغازش تاکنون در عین حال که محل تقاطع ایده‌ها و عقاید سیاسی 7 کشور مختلف بوده است محلی برای بروز رسوم رفتاری و فرهنگی بوده و یکی از رسم‌هایی که در این مذاکرات مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته، تعارف ایرانی است. کارشناسان و مقامات سیاسی مختلف در ماه‌ها نشست و برخاست با مقامات کشورمان بدون شک با شمایلی از این رسم ایرانی مواجه شده‌اند. برخی چهره‌های سیاسی امریکا در برداشتی نژادپرستانه از این رسم فرهنگی و رفتاری، ایرانی‌ها را انسان‌های متقلب و آب زیر کاهی توصیف کردند که هرگز قابل اعتماد نیستند. نگاهی که از نگاه رسانه‌های دیگر بیشتر به یک جنگ تبلیغاتی شباهت دارد تا رویکردی اکتشافی و علمی.
نگاه از مد افتاده شرمن به DNA ایرانی‌ها
در تمام مدتی که ما از همه چیز بی‌خبر بودیم، مفسران خارجی در حال پیگیری رد رسم ایرانی تعارف و در تلاش برای ربط دادن آن به چند قرن حاکمیت اعراب بر فلات ایران یا اصل اسلامی و شیعی تقیه و حتی ذهنیت بازاری بودند که ایرانی‌ها را به کاسبان زبده در خرید و فروش و بازار تبدیل کرده است.
بدیهی است که این نگرش‌ها همراستا با تلاش برای اهریمنی جلوه دادن ایرانیان و توجیه تحریم‌های غرب یا تجاوز نظامی بوده است. وقتی درست همین موقع در سال گذشته کنگره امریکا برای از خط خارج کردن تلاش‌های دیپلماتیک دولت اوباما در مذاکرات هسته‌ای ایران، کشورمان را تهدید به وضع تحریم‌های جدید کرد، وندی شرمن، معاون وزیر امور خارجه این کشور اطمینان خاطر داد که هیچ کس در معامله و برخورد با ایرانی‌ها ساده لوح نیست. او گفت: «ما می‌دانیم که فریب و دسیسه بخشی از DNA ایرانی‌هاست.»
شرمن آن زمان با انتقاد برخی رسانه‌های امریکایی مواجه شد و توصیف ایرانیان به عنوان انسان‌های ذاتاً فریبکار نزد جناح‌هایی به غیر از جناح راست اقتدارگرای امریکا کاملاً از مد افتاده است. این توهین شرمن درست در ایامی که بسیاری از کشورهای دنیا موافق موفقیت مذاکرات نبودند تهدید برای تضعیف مذاکرات اتمی ایران و غرب محسوب می‌شد اما در سطح رسانه‌های میانه‌رو و حتی اندکی چپگرای امریکایی گفتمان جدیدی در حال شکل‌گیری بود که می‌خواست پدیده اجتماعی زبانی در ایران تحت عنوان «تعارف» را ریشه‌یابی کند.
رسانه‌های جناح راست امریکا درباره تعارف ایرانی چه گفتند؟!
مجله آتلانتیک امریکا در سال 2012 و نیز یکی از برنامه‌های رادیو ملی این کشور (PRI) که اوایل این ماه پخش شد به قول خودشان پدیده «تعارف» را موشکافی کردند. کریستوفر دو بلیگ، نویسنده مقاله مجله آتلانتیک با تیتر «مثل یک ایرانی صحبت کنید» - که از عنوان کتاب «مثل یک مصری راه بروید»گرفته شده است – می‌نویسد: «تعارف روشی کاملاً ایرانی برای مدیریت روابط اجتماعی با برخی رفتارهای شایسته و کاملاً تزئینی است. روشی که ممکن است جذاب و زمینه‌ساز حسن نیت متقابل باشد. تعارف همچنین به عنوان سلاحی سیاسی یا اجتماعی که طرف مقابل را سردرگم می‌کند می‌تواند زیانبار نیز باشد.»
مقاله دوبلیگ در رادیو ملی امریکا تعارف را از جنبه دیگری نیز بررسی می‌کند. بیشتر مثال‌های دوبلیگ از تعارف، این رسم گفتاری ایرانی را استفاده گیج‌کننده، هدفمند و فریبنده از زبان آن هم با هدف سودجویی از دیگران معرفی می‌کند! در تعریف دوبلیگ ایرانی‌ها نه تنها از حقه تعارف برای به دست آوردن امتیاز بیشتر استفاده می‌کنند بلکه ممکن است از این روش در مذاکرات هسته‌ای نیز بهره بجویند. تعارفی که دوبلیگ آن را معرفی می‌کند چیزی است که خواننده فکر می‌کند می‌تواند به واسطه آن فریب بخورد؛ روشی شیطنت‌آمیز که دیپلمات‌های ایرانی هم از آن استفاده می‌کنند. جای تعجب نیست که غربی‌ها تصور می‌کنند تعارف نشانه‌ای از تمایل زیاد ایرانی‌ها برای پیچیدن مسائل در ابهام و زمان خریدن و صرف مدت زیاد برای انجام یک کار است.
چیزهایی که دوبلیگ درباره تعارف نگفت!
مقاله دوبلیگ درباره «تعارف» که از رادیو ملی امریکا پخش شد همچون اکثر مقاله‌ها و گزارش‌هایی که در این باره نوشته شده و به عنوان ابزاری در جهت نمایش چهره‌ای منفی از فرهنگ ایرانی مورد استفاده قرار گرفته است تکرار مکرراتی چون نادرستی، عدم خلوص، نیت بد و ابهام بود. این مقاله‌ها و گزارش‌ها بیشتر روی جنبه‌هایی از تعارف تمرکز می‌کنند که برای مخاطب غربی می‌تواند گیج کننده، عجیب و غریب و نیز متضاد با ارزش‌ها و هنجارهای ارتباطی آنها باشد.
دوبلیگ یا رادیو ملی امریکا از نگاه ژرف به این پدیده فرهنگی و بیان موقعیت‌های بیشمار اجتماعی که تعارف در آن کمتر برای غربی‌ها شرم‌آور وقیحانه به نظر می‌رسد خودداری می‌کند. دوبلیگ ظاهراً علاقه‌ای ندارد که اصل ماجرا را نشان دهد و بگوید که تعارف، وجهی از رفتارهای اجتماعی روزمره از سر بخشندگی و سخاوت ایرانیان است که بروز آن اقتضائات خاص خود را داشته و نقش مهمی در انسجام اجتماعی دارد.
نگاه مثبت گاردین به تعارف ایرانی
هر جامعه‌ای قوانین اختیاری و قراردادی خود را دارد؛ مردم در هر کشوری برای نشان دادن ادب خود هنجارها و معیارهای خود را دارند. هزار و یک راه وجود دارد که به واسطه آن بتوان نشان داد که تعارف هیچ رابطه‌ای با تظاهر، فریبکاری و سودجویی ندارد.
روزنامه «گاردین»چاپ امریکا از جمله رسانه‌هایی است که با نگاهی نسبتاً عاری از غرض به پدیده فرهنگی تعارف ایرانی نگریسته و نگرش رسانه‌های غربی ضد ایرانی درباره تعارف را همراستا با تلاش برای اهریمنی جلوه دادن ایرانیان و توجیه تحریم‌های غرب یا تجاوز نظامی علیه ایران قلمداد کرده است. گاردین می‌نویسد: «بسیاری از تعارفات ایرانیان مثل رفتارهایی است که ما امریکایی‌ها هم نمونه آن را در آداب و معاشرت خود داریم. تا به حال پیش نیامده به دوست یا آشنای قدیمی‌تان پیشنهاد دهید که پول ناهار را شما پرداخت می‌کنید آن هم در حالی که می‌دانید مبلغ هر چقدر که باشد آنها آن را برای شما پرداخت خواهند کرد؟
شما تعارف کرده‌اید! تا به حال نشده به کسی بگویید که چقدر لباسش به او می‌آید آن هم در حالی که فی الواقع در دل نظر دیگری درباره لباس او دارید؟ شما تعارف کرده‌اید! تا به حال نشده که یک آشنا را در خیابان ببینید و بی‌آنکه واقعاً منظورتان این باشد به او بگویید باید به زودی یک وقتی بگذاریم و همدیگر را ببینیم؟ اینجا هم شما تعارف کرده‌اید!»
نویسنده این روزنامه ادامه می‌دهد:«همه این مسائل به شکلی منظم هم در امریکا و هم در ایران رخ می‌دهند و قوانینی که روش مدیریت رفتارتان را به شما دیکته می‌کنند در این دو کشور کاملاً شبیه هم هستند. چه تعداد از مردم غرب معتقد هستند که صداقت کامل، همیشه ایده‌آل‌ترین راه برای بروز رفتاری خیرخواهانه در رابطه با دیگران است؟ در واقع اگر فیلم «دروغگو دروغگو»جیم کری به ما چیزی یاد داده باشد آن چیز این است که گاهی سیاست صداقت و صراحت کلام سریع‌ترین مسیر برای رقم زدن تباهی اجتماعی است.» روزنامه گاردین چاپ امریکا نوشته است:«تعارف یک پدیده اجتماعی – زبانی است. استفاده ماهرانه از آن برای ایرانی‌ها مهم است چراکه جامعه آنها اهمیت زیادی به زبان و سبک استفاده از آن می‌دهد.»
تعارف ریشه در احترام فرهنگ ایرانی به زبان دارد
برای این توصیف روزنامه گاردین می‌توان مصادیقی را در فرهنگ زبان فارسی کشف کرد. «فارسی شکر است» یکی از مشهورترین داستان‌های کوتاه ایرانی است که محمدعلی جمالزاده آن را نوشته است؛ یعنی زبان آنقدر در فرهنگ اجتماعی کشورمان اهمیت دارد که مشهورترین داستان‌های کوتاه با محوریت آن نوشته می‌شود. از طرفی دیگر همه می‌دانیم که شماری از مشهورترین قهرمانان فرهنگ ایرانی شاعران هستند و بسیاری از مردم ما آنها را می‌شناسند و اشعارشان را حفظ می‌کنند؛ خبری از این دست کارها در کشورهای دیگر نیست.
گاردین در ادامه گزارش بیطرفانه‌اش درباره رسم ایرانی تعارف نوشته است:«بنابراین تعارف هنر استراتژیک ابراز و به دست آوردن آنچه می‌خواهید یا رد کردن پیشنهادی است که میلی به انجام آن ندارید. بیشتر باید آن را استفاده هنرمندانه از زبان برای احترام گذاشتن به قوانین جامعه‌ای دانست که زبان خود را گرامی می‌دارد و استفاده خلاقانه و مودبانه از آن را تحسین می‌کند. طبیعی است که این پدیده برای غربی‌های ناآگاه مبهم به نظر می‌رسد؛ آنها از قوانین بی‌خبر هستند اما برای ایرانی‌هایی که این قوانین را می‌دانند، تعارف بیشتر از آنکه بخواهد مسائل را مبهم کند ابهام‌ها را کاهش می‌دهد.»
تلاش شماری از رسانه‌های غربی برای ارتباط دادن تعارف به مذاکرات هسته‌ای و آن را مصداق عدم خلوص ایرانی‌ها دانستن بدون شک دردرجه اول زیان را متوجه جامعه غرب می‌کند و می‌تواند منجر به یک جنگ تبلیغاتی شود که دو سر باخت خواهد بود. در پایان مقاله روزنامه گاردین چاپ امریکا نیز به این زیان‌ها اشاره شده است:«تعارف می‌تواند جذاب، خسته‌کننده و نیز موضوعی باشد که ارزش صرف ساعت‌ها بحث پای آن را داشته باشد. با این حال اگر رسانه‌های غربی در مقاله‌هایی اکتشافی می‌خواهند خیلی در این پدیده فرهنگی – اجتماعی – زبانی دقیق شوند نباید تنها بر تفاوت‌های فرهنگی متمرکز شوند بلکه باید شباهت‌ها را هم ببینند.
مقاله‌هایی که به شکل منفی تعارف را توصیف می‌کنند و سعی دارند آن را به مذاکرات هسته‌ای بچسبانند زیان بزرگی را پدید می‌آورند چراکه پیامدهای آن می‌تواند شکست در دیپلماسی را در پی داشته باشد. معرفی تعارف به عنوان یک خصیصه کاملاً ایرانی که نشانه عدم خلوص ایرانی‌هاست نه تنها گفتمان نفرت‌انگیزی چون فریبکار بودن ایرانیان یا تلاش آنها برای حقه زدن به غربی‌ها را احیا می‌کند بلکه می‌تواند در راستای جنگ تبلیغاتی قرار بگیرد!»
