مداخله جویی اردن در سوریه و طرح تجزیه/فرزان شهیدی

پایگاه بصیرت؛ گروه بین الملل: شکاف های قومی و مذهبی و بحران امنیتی که از سال ها پیش برخی کشورهای منطقه به ویژه عراق و سوریه را فراگرفته، بستری را فراهم کرده که هر از گاهی طرح های تجزیه طلبانه توسط غرب و رژیم صهیونیستی و متحدان منطقه ای آن ها مطرح می شود. اظهارات اخیر پادشاه اردن درباره لزوم مسلح کردن عشایر سوریه و عراق، بار دیگر مقوله تجزیه و تقسیم را به اذهان متبادر کرده است.

ارزیابی مواضع اردن در قبال سوریه

کشور اردن از ابتدای بحران سوریه، سعی کرد نسبت به همسایه شمالی خود موضعی محتاطانه اتخاذ کند. پادشاه این کشور از یک سو خود را ملزم به پیروی از سیاست های آمریکا و عربستان می دانست و علی القاعده باید به مخالفت با نظام دمشق می پرداخت، اما از طرف دیگر نگران سرایت تبعات بحران سوریه به کشور خود بود.

برای نمونه هنگامی که ملک عبدالله طی اظهاراتی نسنجیده در ابتدای بحران سوریه، خواستار کناره گیری بشار اسد شد، موجی از مخالفت های مردمی در داخل این کشور برخاست که پیامش به حاکم امان احتمال سرنگونی حاکمیت وی بود. پس از آن بود که اردن سعی کرد از دخالت های خود در سوریه بکاهد و تنها از دور دستی بر آتش داشت.

با این حال آن چه در عمل اتفاق افتاد آن بود که اردن تبدیل به پایگاهی برای سازماندهی و آموزش و تسلیح عناصر تروریستی شد، تروریست هایی که قرار بود هم در سوریه و هم در عراق، وارد جنگ نیابتی علیه محور مقاومت شوند. به همین دلیل بود که اردن میزبان نشست بازماندگان بعثی عراق و فرماندهان داعش پیش از حمله به موصل بود.

اظهارات اخیر پادشاه اردن مبنی بر لزوم مسلح کردن عشایر عراق و سوریه نشان داد این کشور به رغم ادعای بی طرفی، تمایل زیادی به مداخله جویی دارد. عشایر اهل سنت عراق از این طرح ملک عبدالله استقبال کردند، اما عشایر سوریه به شدت آن را محکوم کردند.

واکنش عشایر سوریه

عشایر سوریه در پیامی که توسط محمد فارس عبدالرحمان، رئیس یکی از قبایل سوری طی کنفرانس مطبوعاتی در دمشق خطاب به پادشاه اردن خوانده شد، اعلام کردند: عشایر سوریه قاطعانه و صریحا هرگونه دعوت یا طرحی که آن ها را از اصالت ملی، سوری و عربی‌شان جدا سازد، مردود می دانند.

در این کنفرانس مطبوعاتی نمایندگان بیش از 12 قبیله از مناطق مختلف که بیشترشان از اهل تسنن بودند، حضور داشتند. عبدالرحمان در این پیام ضمن اشاره به آگاهی شاه اردن از حجم توطئه علیه سوریه و طرح آمریکا که با تجهیز عشایر اهل سنت عراق قصد تقسیم منطقه را دارد، گفت: پادشاهی اردن به خوبی می‌داند چه کسی پشت تروریسم است و اتاق‌های عملیات و پایگاه‌های آموزشی کجا هستند و این که بودجه حمایتی و تسلیحات از کجا می‌آیند و این که تروریست‌ها چگونه از خاک اردن وارد کشور ما می‌شوند.

شیخ الملحم از سران قبایل استان السویداء نیز در این نشست تاکید کرد عشایر از منطقه السویداء حمایت می کنند، اما برخی تلاش می کنند از طریق رسانه های مغرض و اتاق های عملیاتی خود صبغه طایفه ای و مذهبی به اقدامات عشایر بدهند، در حالی که السویداء و هر بخشی در سوریه، یک سرزمین واحد و یکپارچه و دشمن هم یکی است و همه باید در برابر این توطئه ای که هدف از آن متلاشی کردن میهن و جدا کردن مردم از یکدیگر است، هوشیار باشند.

نکته قابل توجه آن است که سوریه بر خلاف عراق، چندان گرفتار تعصبات قبیله ای و مذهبی نیست و در نتیجه بستر جنگ های داخلی با صبغه قومی و طائفه ای در آنجا کمتر از عراق وجود دارد، به همین دلیل است که بسیاری از تروریست های فعال در سوریه عمدتا وارداتی بوده و از کشورهای مختلف به این کشور سرازیر شده اند.

طرح تجزیه

سؤال مهم آن است که در شرایط فعلی طرح تجزیه سوریه تا چه حد جدی است؟

 از زمانی که آتش بحران در سوریه برافروخته شد، زمزمه های تقسیم سوریه از گوشه و کنار برخاست. بر اساس یک  طرح مشترک آمریکا و انگلیس که فرانسه و آلمان هم با آن موافق بودند،قرار بود سوریه به دو کشور شمالی و جنوبی تقسیم شود؛ بر اساس این طرح حلب پایتخت سوریه شمالی‌ بوده و سوریه جنوبی هم با مرکزیت دمشق شکل می گرفت. این طرح شامل عراق هم بود و قرار بود این کشور به سه بخش شمالی (به مرکزیت موصل)، مرکزی (با مرکزیت بغداد) و جنوبی (با مرکزیت بصره) تقسیم شود.

نگاه طراحان تجزیه آن است که طولانی شدن جنگ در سوریه (و نیز عراق) موجب می شود تا طوایف و قومیت‌های مختلف، هر کدام گوشه‌ای از کشور را تصاحب کرده و گسترش نفرت عمومی باعث می شود دیگر چیزی به نام ملیت و همزیستی مسالمت‌آمیز میان آن ها باقی نماند و در نتیجه بستر مناسبی برای نوعی تجزیه یا فدرالیسم ایجاد شود.

در شرایط فعلی پیشروی های گروه تکفیری ـ تروریستی داعش در سوریه و عراق، بار دیگر ایده تجزیه را تقویت کرده است. موفقیت های نظامی اخیر داعش در شرق سوریه و سیطره بر شهر تاریخی تدمر در استان حمص و همچنین تسلط بر گذرگاه مرزی ولید در مرز سوریه و عراق و نیز تصرف الرمادی در عراق وضعیتی ایجاد کرده که شرق سوریه و غرب عراق تبدیل به حیات خلوت داعش شده است. 

طبق طرحی که پس از تشکیل ائتلاف به اصطلاح ضد داعش توسط آمریکایی ها ارائه شد، بنا بر آن شده بود که معارضان معتدل جایگزین داعش شوند. این طرح مقدمه ای برای تجزیه عراق و سوریه بود، اما در عمل به نتیجه ای نرسید و داعش همچنان در این مناطق یکه تازی می کند.

از سوی دیگر در پائیز سال گذشته طرحی از سوی اروپا برای سوریه اعلام شد که هدف نهایی آن، تجزیه سوریه بود. در این طرح آمده است که بشار اسد همچنان در قدرت بماند، ولی در ازای آن، خودمختاری مناطقی که در دست مخالفان حکومت سوریه است، به رسمیت شناخته شود. جزئیات زیادی از این طرح ارائه نشد، اما ظاهرا قرار بود سوریه به سه بخش کردنشین، سنی نشین و علوی نشین تقسیم شود.

اقدامات اخیر آمریکا و متحدانش نیز حاکی از مقدمه سازی برای اجرای طرح تقسیم در سوریه و عراق است. برای مثال آمریکایی ها آموزش و تسلیح عشایر سنی عراق را به رغم مخالفت ها و ملاحظات دولت مرکزی بغداد، آغاز کرده اند.

در سوریه هزاران نیروی تروریستی تازه‌ نفس که در ترکیه آموزش دیده اند، وارد ادلب شده و پس از مدتی منطقه مهم جسرالشغور را اشغال کردند. این منطقه شاهراه راهبردی سوریه محسوب می‌شود. هدف گروه‌های مخالف دولت سوریه، اشغال ادلب و تشکیل دولت انتقالی در این شهر است. مرحله بعدی گروه‌های تروریستی خیز برداشتن به سمت دمشق و سرنگونی دولت مرکزی سوریه و عملیاتی کردن تقسیم سوریه است.

نظام سوریه به رغم برخی شکست هایی که طی یک دو ماه اخیر متحمل شده، اما در حفظ مناطق حیاتی و راهبردی مانند پایتخت و یا ساحل تلاش زیادی به خرج داده و به هیچ قیمتی نخواهد گذاشت دمشق تصرف شود، زیرا کاملا معلوم است که دستیابی معارضان به دمشق زنگ خطر پایان کار نظام را به صدا درخواهد آورد.

طرح دخالت رژیم صهیونیستی برای جداسازی مناطق جغرافیایی سوریه در نزدیکی مرزهای فلسطین اشغالی نیز از دیگر پروژه های تجزیه سوریه است. رژیم اسرائیل با گماردن باندهای تروریستی در جنوب غربی، در طول مرز بین سوریه و منطقه اشغالی جولان قصد دارد طرح «ارتش جنوب لبنان»را به اجرا درآورد که با ایجاد ارتشی مزدور، منطقه جنوب لبنان را تحت سیطره خود در آورده بود. نکته قابل توجه آن است که آمریکا، ترکیه، قطر و عربستان از این طرح رژیم صهیونیستی در جهت تضعیف نظام سوریه و تکه کردن این کشور حمایت می کنند. عملیات اخیر در جنوب سوریه در استان قنیطره که توسط ائتلافی از شورشیان صورت گرفت، در همین چهارچوب انجام شد که البته با مقاومت ارتش سوریه مواجه شد.

سخن پایانی

طرح تقسیم و تجزیه منطقه با اولویت کشورهای بحرانی مانند عراق و سوریه، از مدت ها پیش در دستور کار غرب و اسرائیل قرار گرفته و هر از گاهی به شکل رسمی و غیر رسمی مطرح می شود که نمونه اخیر آن اظهارات مداخله جویانه پادشاه اردن بود. با این حال تحقق این گونه طرح ها ضمن آن که موانع جدی زیادی (از جمله مخالفت متحدان عراق و سوریه خصوصا جمهوری اسلامی ایران) دارد، تا حد زیادی متوقف بر شرایط میدانی است.

شرایط میدانی چه در عراق و چه سوریه به گونه ای نیست که تجزیه این کشورها به آسانی انجام شود. نظام عراق و سوریه به رغم از دست دادن بخش های نسبتا وسیعی از جغرافیای خود، اما حاکمیت خود را بر مناطق حیایی و راهبردی و نیز اکثریت جمعیتی از دست نداده اند. ضمن آن که عملیات های آزادسازی مناطق تحت اشغال تروریست ها همچنان ادامه داشته و تمامیت و یکپارچگی به عراق و سوریه بازگشته و با قاطعیت می توان پیش بینی کرد رؤیای تقسیم و تجزیه هرگز تحقق نخواهد یافت./