بیم اصولگرایان از وحدت اصلاح‌طلبان

کیاوش حافظی ـ آنچه از وضعیت کنونی اصلاح‌طلبان و اصولگرایان در کشور به چشم می‌خورد به مجلس دهم و تبلیغات انتخاباتی آن شکل جدیدی بخشیده است. اصولگرایان سه دوره پیاپی اکثریت کرسی‌های مجلس را برعهده داشته‌اند، از سوی دیگر اصلاح‌طلبان 12 سال است که اگر در مجلس حضور داشته‌اند حضورشان حداقلی بوده است اما پیروزی گفتمان مورد حمایت اصلاح‌طلبان، آنان را به فکر حضور یکپارچه در عرصه رقابت سیاسی انداخته است. در واقع دغدغه دو جناح مانند گذشته نیست که تنها برای کسب کرسی‌های بیشتر تلاش کنند.

اصلاح‌طلبان و جبهه باوری

با قدرت گرفتن افرادی که در دهه اول انقلاب به حلقه دانشگاه علم و صنعت شهرت داشتند اصلاح‌طلبان و اصولگرایان هر دو به حاشیه رفتند. این حلقه از روز اول زاویه خود را با اصلاح‌طلبان نشان می‌داد. اصلاح‌طلبان بین سال‌های 84 تا 88 هنوز به طور کامل به حاشیه هدایت نشده بودند، آنها حزب داشتند و رسانه‌های مختص خود. اما حوادث پس از انتخابات سال 88 باعث شد اصلاح‌طلبان روز به روز از متن دنیای سیاست فاصله بگیرند. احزاب آنان منفعل شدند و خود اصلاح‌طلبان ترجیح دادند سکوت اختیار کنند. با این حال نتیجه انتخابات92 که با تلاش‌ آیت‌ا... هاشمی و سایر بزرگان اعتدال همراه شد توانست فضای روانی اصلاح‌طلبان را برای ادامه فعالیت بهبود بخشد. در این دو سال هرچند برخی احزاب اصلاح‌طلب شکل گرفتند اما اصلاح‌طلبان با توجه به اینکه برخی نیروهای خود را در کنارشان نمی‌دیدند و همچنین در معرفی شخصیت‌های جدید سردرگم بودند بیش از پرداختن به حزب به تشکل‌های جبهه‌محور توجه کردند.

شورای مشورتی اصلاح‌طلبان که نقش مشاور را برای لیدر اصلاحات ایفا می‌کرد در کنار شورای هماهنگی جبهه اصلاحات که متشکل از نماینده احزاب اصلاح‌طلب بود به برگزاری جلسات خود برای رسیدن به انسجام انتخاباتی ادامه داد. همچنین رئیس دولت اصلاحات، شورای راهبردی اصلاح‌طلبان را برای ایجاد وحدت نیروهای اصلاح‌طلب در هراستان پایه گذاری کرد. از سویی دیگر انتظار می‌رود محمدرضا عارف کاندیدای اصلاح‌طلب یازدهمین دوره ریاست جمهوری که به نفع حجت‌الاسلام روحانی از صحنه انتخابات کنار رفته بود سرلیستی اصلاح‌طلبان در انتخابات مجلس را برعهده داشته باشد. برخی معتقدند کنار رفتن عارف از صحنه رقابت انتخابات گذشته نشان از پایبندی اصلاح‌طلبان به خرد جمعی و اولویت منافع اکثریت بر منافع شخصی دارد و همین موضوع باعث تحکیم وحدت در این جناح سیاسی و تقویت باورهای حزبی نزد آنها شده است.

محافظه‌کاران و تشتت!

اصولگرایان که روزی خود از حامیان و مقربان حلقه علم و صنعت بودند امروزه وضعیتی بهتر از اصلاح‌طلبان ندارند. آنها که روزگاری با محوریت افرادی چون آیت‌ا... مهدوی‌کنی و حبیب‌ا... عسگراولادی برای رسیدن به وحدت تلاش می‌کردند امروز با از دست دادن این دو شخصیت انقلابی رفته‌رفته شاهد تشتت و چنددستگی بین خود هستند. هرچند نشانه‌های تکروی در بین اصولگرایان از سال‌ها پیش دیده می‌شد. در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم ائتلافی به نام 2+1 شکل گرفت که غلامعلی حداد عادل، محمدباقر قالیباف و علی‌اکبر ولایتی سه نامزد اصولگرا آن را تشکیل داده و اعلام کردند از بین خود یک کاندیدا را با اجماع معرفی کرده و دو نفر دیگر به نفع او کنار خواهند کشید. البته حداد عادل از انتخابات کنار رفت تا به سهم خود بتواند کمکی به پیروزی جریان اصولگرا کند. اما قالیباف که از مدت‌ها قبل چشم به این انتخابات دوخته بود و ولایتی که در اولین سخنان انتخاباتی خود اعلام کرد به نفع هیچ کس عقب‌نشینی نخواهد کرد، حاضر نشدند به نفع دیگری کنار بروند تا در نهایت ائتلاف 2+1 ناکارآمد بماند.

در کنار این دو نفر گزینه سومی به عنوان کاندیدای اصولگرایان وارد صحنه انتخابات ریاست جمهوری شد. سعید جلیلی که منتخب گروه‌های نزدیک به تفکر آیت‌ا... مصباح یزدی بود. با اعلام کاندیداتوری وی و معرفی حامیانش، فعالان سیاسی یاد احمدی‌نژاد افتادند که حضورش در صحنه سیاست تعاریف جناح اصولگرا را دچار تغییراتی کرده بود. رئیس دولت‌های نهم و دهم در مدت ریاست‌جمهوری‌اش نشان داده بود که با برخی شخصیت‌های اصولگرا همچون علی‌اکبر ناطق نوری و علی لاریجانی سر سازگاری ندارد. در نهایت رویکردها و عملکرد اصولگرایان مشخص کرد اصولگرایان محوریت وحدت خود را تنها جامعتین می‌دانند. از سویی با توجه به اینکه احمدی‌نژاد در گذشته به جای روی خوش نشان دادن به تحزب در معنای مرسوم خود، مردم را پایگاه خود دانسته و صراحتا اعلام می‌کرد تعلقی به هیچ حزب و جناحی ندارد می‌توان از هم اکنون پیش‌بینی کرد احزاب موسوم به جبهه‌های پایداری و یکتا تمام توان خود را به کار گیرند تا جداگانه وارد انتخابات مجلس شوند و این یعنی اصولگرایان راه درازی برای رسیدن به وحدت در پیش دارند.

در نهایت ...

در مجموع می‌توان از وضعیت آرایش سیاسی دو جناح این‌طور استنباط کرد که برخلاف اصلاح‌طلبان که در ظاهر به وحدت رسیده‌اند و نشانگان رفتاری سیاسیون این جناح حاکی از همفکری و همرأیی است، اصولگرایان در کلیت خود هنوز به یک سخن واحد نرسیده‌اند. جریان اصولگرا اکنون دارای جمعیت و تشکل‌های گوناگونی است که باعث شده بزرگان این جناح هر روز به فکر تازه‌ای برای جمع کردن اعضای این جناح به دور همدیگر بیندیشند. هرچند برخی دلیل این موضوع را به خاطر انزوای چند سال گذشته تشکل‌های اصلاح‌طلب می‌دانند که موجب شده تازه‌نفس‌‌تر از رقیب وارد عرصه رقابت شده و بیشتر به فکر پیروزی باشند، تا اصولگرایان که پس از دو دولت یکدست و سال‌ها حضور در قدرت دچار اختلاف‌نظراتی شده‌اند که سبب شده نتوانند به راحتی به اجماع دست یابند. حتی برخی فعالان این جناح دست به ابتکار تازه‌ای زده‌‌اند و سعی دارند با بزرگ جلوه دادن خطر حضور رقیب، نیروهای خودی را به تکاپو انداخته و آنها را زیر یک چتر واحد جمع کنند.