پناهگاه مظلومان

عملکرد دستگاه قضا تا چه میزان با انتظارات امام(ره) مطابقت داشته و چقدر توانسته است منویات ایشان را دنبال کند؟

وقتی ما درباره یک ساختار رسمی به نام قوه قضائیه صحبت می‌کنیم، با توجه به وظایف بسیار و مأموریت‌های بالایی که متوجه آن بوده و همچنین کثرت مخاطبانی که دارد، این ارزیابی دشوار و سخت است و نمی‌توان ملاکی به شکل دقیق، مبنای این تحلیل قرار دهیم؛ اما به هر حال قوه قضائیه برخی مشکلات ساختاری دارد و اساساً تأسیس آن مانند نهادهای مدرن در ایران،‌ همچون دانشگاه‌ها، نهاد دولت و حوزه آموزش، پدیده‌ای وارداتی بود. نهاد قضا در ایران، جهان اسلام و کشور ما یک روال تاریخی داشت که یک مرتبه انقطاعی در آن اتفاق افتاد و یک ساختار بروکراتی جدید تأسیس شد. طبیعی است همانطور که امروز نهادها و سازمان‌ها به آن حد الگوی مطلوب نرسیده‌اند، دستگاه قضا نیز از این مسئله مستثنا نیست. بنابراین، دستگاه قضا هم دچار همان مشکلات ساختاری و کارکردی است که به صورت مزمن به آن مبتلا بوده و طی دهه‌های طی شده پس از پیروزی انقلاب و با وجود تلاش‌های انجام شده، همچنان با نقطه مطلوب فاصله دارد.

در نگاه امام عزیز و اندیشه سیاسی امام(ره)، قضا از حوزه اختصاصی ولی فقیه است که به قضات و سیستم قضا تنفیذ می‌شود. آنچه از نگاه امام(ره) برداشت می‌کنیم، یک نگاه متعالی است که دستگاه قضا را در جایگاه ناظر بر اجرای قوانین در کشور، مدافع حقوق عامه، مدافع آزادی‌های مشروع و یک دستگاه مأمن و ملجأ و پناهگاه افرادی می‌دانند که دچار ظلم شده‌اند؛ از این‌رو هر فردی که می‌خواهد اقامه عدل کند، به این دستگاه مراجعه می‌کند. به هر حال، پس از افت و خیزهای دستگاه قضا، رهبر معظم انقلاب یک فرد تحصیلکرده دینی، فقیه و تحصیلکرده دانشگاهی را‌ـ که از متن و بطن دستگاه قضا برآمده است‌ـ برای ریاست این قوه انتخاب کرده‌اند که به دلیل حضور در فضاهای اجتماعی به مطالبات عموم مردم در این حوزه واقف است؛ بنابراین می‌توان گفت حرکت جدیدی در دستگاه قضا شروع شده است. برداشت بنده از ارکان عمومی آن است که امیدواری مضاعفی به وجود آمده و ان‌شاءالله در مرحله سوم از مراحل پنج‌گانه انقلاب اسلامی، با حرکت‌های امیدوارانه‌ای که شروع شده، یکی از نهادهایی که زودتر می‌تواند به آن تراز مطلوب برسد، دستگاه قضا خواهد بود.\

به نظر شما دستگاه قضا چقدر توانسته است مطالبات نظام اسلامی را برآورده کند؟

به نظر بنده، بازخوانی حکم رهبر معظم انقلاب به رئیس جدید قوه قضائیه، نشان‌دهنده آن این است که مطالبات بسیار جدی است؛ اما قطع به یقین با آن فضا وجایگاهی که باید باشد، بسیار فاصله دارد و هنوز برخی رویکردهای دینی و نگاه‌های اسلامی مورد توجه جدی در دستگاه قضا قرار نگرفته است. برای نمونه، درباره موضوع حبس، این میزان حبس و نگاه حبس‌محور باید زدوده شود که رئیس محترم جدید آن را شروع کرده است. بحث بعدی درباره قضازدایی است. این نگاه وجود دارد که در دعاوی حتماً باید به محاکم مراجعه شود، در حالی که باید به نهادهای داوری و نهادهای میانجی‌گری و آن چیزی که در فرهنگ دینی ما بوده، دقت شود و آن چیزی که در غرب اتخاذ شده، بدون توجه به زیرساخت‌های فرهنگی‌ای بوده که در متن تعالیم دینی و سنتی ما بوده است که بنابراین باید به مزیت‌های خودمان برگردیم و از آنها برای اداره امور حقوقی و قضایی مردم استفاده کنیم که اگر به این نقطه برسیم، به آن جایگاه مطلوب خواهیم رسید.قطعاً در حال حاضر با همه بررسی‌های انجام شده و بحث‌هایی که وجود دارد، فاصله جدی داریم؛ ولی امیدوار هستیم که به آن حد مطلوب برسیم، حتی بیشتر از نهاد دولت و نهاد قانونگذاری، به این حوزه امیدوار هستیم.