کراکر و پترائوس در بازى انتخابات

سلیمان دعویسرا

بحران عراق به شکل باور نکردنى در کانون رقابت انتخابات ریاست جمهورى آمریکا نشسته است. گزارش دیوید پترائوس، فرمانده ارشد آمریکا و رایان کراکرسفیر این کشور در عراق، به نشستى که در صدرآن سه نامزد انتخاباتى ریاست جمهورى قرار دارند مفهومش این است که این بار هم مانند انتخابات هفتم نوامبر، برگ عراق نقشى تعیین کننده در بازى سرنوشت ساز دوجناح جمهوریخواه دموکرات خواهد داشت. و درست به همین دلیل است که نامزدان دو جناح در این نیمه پایانى ماراتن جلب افکارعمومى نگاه عمیق به سوى این نقطه خاورمیانه دوخته اند. جان مک کین نامزد جمهوریخواهان و افسر کهنه کارى که اشبه الناس به جورج بوش خوانده شده نه تنها از راهبرد امروز پنتاگون و پترائوس دفاع مى کند بلکه با عزیمت مستقیم به جبهه جنگ عراق آحاد شهروندان آمریکایى را به این باور رسانده که در صورت راهیابى به کاخ سفید همچنان از ارتش و بازوى قدرت نظامى عراق براى پیشبرد این بحران بهره خواهد جست اما درنقطه مقابل او باراک اوباما که پرچم مبارزه انتخاباتى اش را به واژه زیباى تغییر زینت داده نخستین مصداق این تغییر را در خروج آمریکایى ها از عراق مى جوید. او برخلاف هیلارى کلینتون که از ابتدا نگاهى دوگانه به بحران عراق داشته از ابتدا با پنتاگون اتمام حجت کرده است که پرونده حضور نظامى آمریکا در جلگه خونین بین النهرین را خواهد بست.

در این کش و قوس مى توان حدس زد که گزارش ژنرال پترائوس که جمهوریخواهان او را فرمانده فاتح نام داده اند و کراکر که رایس وى را سرآمد دیپلمات ها خوانده، چه سمت وسویى خواهد یافت. همه امید همقطاران بوش که امروز در اردوى انتخاباتى مک کین جمع شده این است که با دادن تصویرى از موفقیت در بزرگترین منازعه خونین خاورمیانه، نگذارند کرسى طلایى ریاست جمهورى به یکى از دو مدعى جناح رقیب برسد و با حضور مک کین این بازمانده جنگ ویتنام در کاخ سفید، هم راه و رسم نومحافظه کاران استمرار یابد هم این که خاطره تلخ شکست هفتم نوامبر وسقوط حاکمیت ۱۲ ساله جمهوریخواهان برکنگره از ذهن آمریکایى ها پاک شود.

بنابراین اگر گزارش پیشین کراکر- پترائوس برآن شد تا دولت بوش را از تله مخالفت کنگره نشینان که عزم خود را براى کاستن از بودجه جنگ جزم کرده بودند نجات دهد این بار این دو رسالت آن دارند که از بازى خونین عراق، سوخت ماشین انتخاباتى مک کین را فراهم آورند.

با همین نگاه اکنون باید در سطور گزارش پرسروصداى کراکر و پترائوس نظر افکند.

بنابراین همه پرسش ها در بحبوحه گزارش جدید تیم رهبرى ارتش و دیپلماسى آمریکا در عراق حول این مسأله مى چرخد که آیا وضع عراق امروز به گونه اى هست که جمهوریخواهان در چند ماه باقیمانده از آن بهره اى براى تغییر آراى شهروندان آمریکا ببرند، آمریکاییانى که در طول این جنگ پنج ساله بیشترین فریاد اعتراض را از بابت مخدوش شدن وجهه جهانى خویش و نیز تلف شدن جان فرزندانشان سرداده اند؟

بنابراین مرور دوباره پرونده بحران عراق در پنجمین سال اشغال این کشور این روزها از دو حیث حائز اهمیت فراوان است؛ اول از این نظر که جنگ عراق همچنان میزان الحراره ثبات در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه است و دوم این که آینده موقعیت جهانى آمریکا به سرنوشت این بحران دوخته شده است. در توصیف گزارش جنگ عراق از این نکته نباید به آسانى عبور کرد که در اتاق فرماندهى این بحران، سیاست و جنگ پیوندى پنهان دارند. تجربه مدیریت جنگ عراق بویژه در برهه فرماندهى پترائوس در ارتباط مستقیم با تسویه هاى سیاسى داخل آمریکا سپرى شده است.

افسران سیاست‌پیشه

دوره فرماندهى پترائوس در عراق با اتخاذ تصمیم تازه آمریکا براى جنگ گسترده همزمان شد که مهم ترین این تصمیم ها، راهبرد افزایش نیرو بوده است. راهکار این افسر کهنه کار براى ایجاد ثبات در عراق با اعزام نزدیک به سى هزار سرباز کمکى به این کشور از سال ۲۰۰۷ تاکنون، به کار گیرى مبارزان سنى سابق براى مبارزه با القاعده و ترک مخاصمه بزرگترین گروه چریکى عراق عملى شد.

پترائوس درجایگاه تصمیم گیرنده اصلى جنگ از حمایت رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا و مایکل مولن فرمانده ستاد مشترک ارتش آمریکا برخوردار است. گفته مى شود گیتس یکى از شروط ریاست پنتاگون را همین قرار داده بود که اجراى راهبرد افزایش نیروهاى نظامى در عراق به ژنرال پترائوس فرمانده نیروهاى آمریکایى در عراق سپرده شود.

با این همه پترائوس چنان که تجربه یک سال اخیر مى گوید در عین داشتن تجربه فراوان در امور نظامى، در تبلیغات و توجیه جنگ نیز مهارت زیاد از خود نشان داده است. همین که او توانست کنگره دموکرات ها را به افزایش بودجه جنگ راضى کند یا دستاوردهاى نظامى دولت مالکى را به نام خویش ثبت کند گویاى مهارت هاى سیاسى این شریک نظامى گیتس است.

نکته حائز اهمیت این است که آنچه به عنوان تحول در میدان هاى جنگ دیدیم فقط حاصل اندیشه هاى پترائوس یا کراکر نبوده است. عوامل مهم دیگرى در کاهش قابل توجه میزان خشونت و ناآرامى ها در عراق نقش داشته است که از جمله آنها مى توان به طرح موفق دولت مالکى با عنوان کمربندامنیتى در مناطق القاعده نشین و نیز روى آوردن برخى از اعراب سنى به دولت در مقابله با القاعده اشاره کرد.

ژنرال ریک لینچ فرمانده نیروهاى آمریکایى در مرکز عراق در این خصوص اقرار مى کند که درکنار اعزام نیروهاى بیشتر به عراق همکارى طیف داوطلبان عرب در جنگ با القاعده مؤثر واقع شده است.

با این همه، امروز شیرازه آن موفقیت نسبى در مهار خشونت که ریک لینچ و پترائوس به رخ همگان مى کشیدند نیز از هم گسسته است.

بنابراین اگر پترائوس و کراکر این گزارش را در میانه دو فصل پائیز و زمستان عراق ارائه مى کردند، بوش و مک کین مى توانستند امیدوار شوند که ادعاى موفقیت نسبى در این جنگ را افکار عمومى این کشور پذیرفته اند. آن روزها با سقوط مهم ترین پایگاه تروریست ها در الانبار، کاهش چشمگیرى در روند خشونت هاى لجام گسیخته عراق بوجود آمد.

اما اوضاع جبهه جنگ عراق از این تاریخ یعنى نیمه دوم سال ۸۶ تاکنون تحول معکوسى را تجربه کرده است. این تحول همان است که خیابان هاى بغداد دوباره به خون شمار کثیرى از مردم بى گناه آغشته شده و بیمارستان ها پر از مجروحانى شده است که محصول و میوه عملیات هاى اسفند و فروردین است.

با قیاس آمارهاى تلفات جبهه جنگ به روشنى مى توان تفاوت گزارش دیروز و امروز پترائوس را دریافت.

آمارها حاکى از این است که در مقطع ارائه گزارش قبلى میزان این حملات از ۲۵ بار در روز به کمتر از دو بار در روز در ماههاى ژانویه، فوریه و اوایل ماه مارس رسید.

و طى این مدت حدود پنج هزار نفر از مهاجمان مسلح کشته یا دستگیر شدند. تاحدى که به گفته مقامات عراقى و فرماندهان آمریکایى میزان حملات در سراسر کشور عراق به میزان ۶۲ درصد کاهش یافت.

علاوه بر استان الانبار در این مدت بسیارى از کانون هاى نزاع فروکش کرد این درحالى است در یک ماه و نیم اخیر تشنج و خشونت بر اغلب استان هاى کلیدى عراق از جمله نینوا و بصره حکمفرما شده است. مخالفان مسلح در مرحله جدید حملات خویش ضربه هاى کارساز بر ارتش آمریکا وارد کرده اند بویژه در نزاع بصره که دو هفته ناآرامى و درگیرى خشونت آمیز دستاوردهاى امنیتى آمریکا را بشدت زیر سؤال برد و بدنبال آن موج تظاهرات ضد آمریکایى در این شهر و بسیارى از مناطق عراق به راه افتاد.

رایان کراکر سفیر آمریکا در عراق که به همراه ژنرال دیوید پترائوس فرمانده ارشد نیروهاى آمریکایى در عراق از مشاهده اوضاع و خیم بصره کلافه به نظر مى رسید دراولین واکنش خود، در گفت و گو با خبرنگاران گفت: خشونت هاى اخیر عراق غیرعادى است. وى اقرار کرد، دستاوردهاى امنیتى شکننده هستند و ناآرامى هاى اخیر تردید عمیق در عملکرد آمریکا ایجاد کرده است.

چالش‌هاى عمیق پترائوس و کراکر

در گزارش بحران امروز عراق، پاسخگویى در باره ناآرامى ها و خشونت ها برعهده پترائوس و گیتس و توضیح اوضاع سیاسى برعهده رایس و کراکر قرار دارد.

چنان که رسانه هاى آمریکا گزارش کرده اند؛ گریبان تیم گیتس و پترائوس این بار بیش از همه درچنگ بحران استان نفت خیز بصره به عنوان دومین شاهرگ امنیتى عراق بعد از بغداد گرفتار است.

البته به باور ناظران عراق پترائوس از محور قرار دادن جنگ در بصره دو هدف متفاوت را دنبال مى کند اول این که او همین غائله بصره و درگیرى را بهانه تمدید حضور نظامیان آمریکا قرار داده تا همچنان تز عقب نشینى دلخواه دموکرات ها را به تعویق بیندازد دوم این که او همانند الانبار نیز توفیقى که مالکى در بصره در حال نزدیک شدن به آن است را به نام خویش ثبت مى کند. به عبارتى فرماندهى آمریکا از این واقعیت آگاه است که دولت مالکى در بصره توفیقى قریب الوقوع خواهد یافت که حاصل آن مى تواند کمکى راهگشا براى دولت بوش در کارزار انتخابات باشد.

اما کراکر که مأمور سامان دادن امور سیاسى عراق است در انجام این کار اظهار یأس مى کند.

گزارش او نشان از آن دارد که پیشرفت سیاسى در عراق کند، در حال توقف و سطحى است و اختلافات سیاسى و اجتماعى مشخص مى کند که آمریکا در مقایسه با سال گذشته از تز خروج از عراق دورتر شده است.

بر این اساس حتى اگر جبهه اى نظامى آرام شود و آتشبارها خاموش گردد بدون توقف نزاع سیاسى میان جناح هاى قدرت، صلح به عراق باز نخواهد گشت. تجربه پنج سال عراق نشان داد که میان بحران درون ساختار حکومتى عراق با آشوب هاى میدان جنگ ارتباطى عمیق برقرار است.

این بار نیز اوضاع جبهه ها وقتى بى ثبات شد که فتیله اختلاف هاى عمیق سیاسى و قومى اوج گرفت.

مهم ترین وظیفه کراکر در ایام ریاست دیپلماسى عراق این بود که پل تفاهم میان اعراب مخالف مالکى از یک سو و ایران و آمریکا از سوى دیگر در بغداد برقرار کند. لذا همه دیپلمات ها این هشدار را به کاخ سفید داده اند که بدون پیشرفت در برقرارى تفاهم سیاسى با خطر گرفتار شدن در باتلاق عراق براى مدت طولانى روبرو است و این امر پیامدهاى شدیدى براى منافع آمریکا در دیگر بخشهاى جهان در بر دارد.

درس‌هاى بحران بهاره بصره

در همان حال که در همه محافل سخن از توقف پروژه هاى سیاسى و نظامى آمریکا در عراق است اغلب ناظران نمره اى ممتاز به کارنامه دولت عراق داده اند. دولتى که درمیان شدیدترین تحریم هاى اعراب و موج براندازى ها کارخویش را پیش برده است. نزاع بصره که اکنون پاشنه آشیل آمریکا شده به برگ موفقیت دولت مالکى در تثبیت اقتدار دولت مرکزى عراق و نقطه عطفى در اثبات صلاحیت هاى عراقى ها در اداره امور این کشور در حال تبدیل شدن است.

دولت مالکى با اعتماد به نفس در ماجراى بصره دو رشته عملیات نظامى و سیاسى را پیش برد. در عملیات نظامى، او رودرروى شاخه اى از نیروهاى نافرمان از طیف شیعه قرار گرفت که زیر پرچم جیش المهدى عمل مى کنند.

تنها چند روز قبل پنتاگون گفت عملیات نظامى مالکى نشان داد بغداد آماده مهار چالش ها است. جف مورل، سخنگوى پنتاگون، مى گوید؛ توانایى دولت عراق آنقدر افزایش یافته که اکنون مى تواند با اطمینان به مقابله با افراط گرایان بپردازد. ژنرال کوین برگنر سخنگوى ارتش آمریکا نیز از سوى دیگر اعلام کرد: در جریان درگیرى هاى بصره اکثر نیروهاى امنیتى عراق مأموریت خود را انجام دادند.

نورى المالکى به همه اهالى و افراد مسلح در شهر بصره تا هشتم ماه آوریل فرصت داده بود سلاح هاى سبک و سنگین خود را به نیروهاى دولتى تحویل بدهند. نخست وزیر عراق همچنین هشدار داده بود اگر افراد مسلح تا تاریخ تعیین شده از تحویل سلاح هاى خود خوددارى کنند قانون علیه آنان اعمال خواهد شد و نیروهاى عراقى با جدیت با آنان برخورد خواهند کرد.

و این گونه نیز شد. نیروهاى نورى المالکى نه تنها به غائله بصره پایان دادند بلکه توانستند با کشاندن نماینده ناراضیان به جلسه شوراى امنیت، قانون مهم برچیدن شبه نظامیان را به تصویب برسانند.

بدون تردید هرچند خود مالکى نیز در میدان پیچیده عراق با چالش هاى عمیق روبه رو است اما در دو غائله الانبار و بصره او اعتماد به نفس عراقى ها در اداره امور را به اثبات رساند تا حدى که در فرداى جلسه مهم شوراى امنیت اعلام کرد که با انتقال قدرت در کاخ سفید، عراقى ها هم آماده تحویل گرفتن امور نظامى کشورشان هستند.