لبنان در کام توفان!

دکتر محمد‌علی مهتدی

امروز پنجشنبه 22 نوامبر 2007 سالگرد استقلال لبنان است. همه ساله در چنین روزی بیروت شاهد مراسم باشکوه رژه نیروهای مسلح و شادی و دلهره در کنار نگرانی نسبت به آینده در همه جا به چشم می‌خورد. بحران انتخاب رئیس‌جمهوری جدید با توجه به اختلاف عمیق بین دو گرو‌هبندی رقیب سیاسی بر همه جا سایه افکنده و به رغم رفت و آمد میانجی‌های گوناگون، از وزرای امور خارجه اروپا گرفته تا عمر و موسی، دبیرکل اتحادیه عرب، هنوز در این افق تیره خبری از روشنایی نیست.

مردم به شدت نگرانند شایعات فراوانی در مورد ورود سلاح به لبنان و مسلح شدن گروه‌های مختلف مذهبی و سیاسی دهان به دهان می‌چرخد و باعث می‌شود که مردم با پایان گرفتن روز و تاریک شدن هوا به درون خانه‌ها بخزند و سیر تحولات سیاسی و نتیجه مذاکرات و تماسها و تلاشهای میانجی و اعلام مواضع گروهها را از طریق شبکه‌های گوناگون تلویزیونی و ماهواره‌ای دنبال کنند.

قرار بود دیروز چهارشنبه جلسه پارلمان برای انتخاب رئیس‌جمهوری جدید تشکیل شود، اما به دلیل عدم توافق، باز هم آقای نبیه ‌‌بری اعلام کرد که جلسه تا روز جمعه به تعویق می‌افتد. جلسه پارلمان تا به حال چهار بار عقب افتاده و جمعه آخرین مهلت است و اگر تا نیمه ‌شب، رئیس‌جمهوری جدید انتخاب نشود، از‌ نخستین ساعات بامداد شنبه لبنان در خلأ قانونی ناشی از نبود رئیس‌جمهوری و کابینه فرو خواهد رفت. طبق قانون در چنین حالتی، نخست‌وزیر در رأس شورای وزیران، اداره کشور را در دست می‌گیرد، اما اینک جناح معارض یعنی اپوزیسیون متشکل از طیف گسترده‌ای از نیروهای مقاومت، شخصیتهای مختلف سنی، درزی، وزیران و نمایندگان مسلمان شیعی، بخش مهمی از مسیحیان به ویژه مسیحیان مارونی (میشل عون و سلیمان فرنجیه) و همچنین شخص امیل‌ لحود، رئیس‌جمهوری کنونی و نبیه‌بری، رئیس پارلمان، دولت فؤاد‌ سنیوره، را فاقد مشروعیت می‌دانند و امیل لحود تأکید می‌کند که هرگز حاضر نیست سرنوشت لبنان را به دست فؤاد سنیوره بسپارد که کابینه وی با خروج وزیران جامعه تشیع لبنان از آن مشروعیت خود را طبق توافق طائف از دست داده و بارها قانون اساسی را زیر پا گذاشته و تنها به حمایت آمریکا و اسرائیل و برخی از کشورهای اروپایی و عربی مستظهر است.

جناح دولتی موسوم به 14 مارس، تهدید کرده که در صورت عدم توافق و خودداری نبیه‌بری از تشکیل جلسه پارلمان، رئیس‌جمهوری آینده را از میان شخصیتهای مارونی وابسته به خود در جلسه‌ای با حد ‌نصاب نصف به اضافه یک انتخاب می‌کند. مدتی است که حدود 50 نفر از نمایندگان وابسته به این جناح، با این بهانه که جانشان در خطر است و ممکن است ترور شوند، خانه‌های خود را رها کرده و در هتل پنج ستاره فینیسیا، ساکن شده‌اند و از این هتل خارج نمی‌شوند. این احتمال وجود دارد که جناح یاد شده که فعالیت و رفتار خود را با سفیر آمریکا در بیروت هماهنگ می‌کند با خودداری از توافق، سرانجام در جلسه‌ای در همین هتل کسی را به ریاست جمهوری انتخاب کند و طرف مقابل را در قبال عمل انجام شده قرار دهد و نتیجه این اقدام غیر قانونی را با برخورداری از حمایت آمریکا و متحدان به کرسی بنشاند.

بدیهی است که طرف مقابل نیز خود را برای مقابله با چنین احتمالی آماده کرده است. امیل‌لحود دیشب در پیام رادیو تلویزیونی خود به مناسبت شصت و چهارمین سالگرد استقلال لبنان گفت که اگر پارلمان نتواند پیرامون انتخاب رئیس‌جمهوری جدید به توافق برسد، وی تصمیمی مبتنی بر خواست ملت لبنان و سرافرازی این ملت اتخاذ خواهد کرد. این تصمیم چه می‌تواند باشد؟

در این مورد چند سناریو قابل تصور است، مانند آنکه امیل ‌لحود در کاخ بعبدا بماند و اعلام کند که تا روشن شدن وضعیت بحرانی به مسئولیتهای خود ادامه خواهد داد شاید به همین دلیل است که خانم کاندولیزا رایس، وزیر امور خارجه آمریکا، چندی پیش اعلام کرد که لحود نباید پس از 24 نوامبر در کاخ ریاست جمهوری بماند. در عین حال، لحود در پی درخواست حزب‌الله مبنی بر اتخاذ تصمیماتی برای نجات کشور می‌تواند ساعاتی پیش از پایان دوران ریاست جمهوری‌اش، کابینه سنیوره را مستعفی اعلام کند و نخست‌وزیر جدیدی را بر‌گزیند و از وی بخواهد که فوراً کابینه‌ای را تحت عنوان نجات ملی تشکیل دهد. در این صورت بطور حتم آمریکا و متحدان لبنانی‌اش زیر بار نخواهند رفت و از دولت سنیوره حمایت خواهند کرد. در نتیجه لبنان دارای دو کابینه خواهد شد که با یکدیگر به رقابت و کشمکش خواهند پرداخت. پیش‌بینی نتیجه این کشمکش بسیار پیچیده و دشوار است و ممکن است به تحرکات مردمی از سوی طرفداران طیف معارض (اپوزیسیون) برای تصرف کاخ نخست‌وزیری و دیگر وزارتخانه‌ها و احتمالاً بر‌خورد آنها با طرفداران طیف دولتی مورد حمایت آمریکا بیانجامد که در این صورت باید دید ارتش و نیروهای انتظامی در چه موقعیتی قرار می‌گیرند و چه نقشی بازی می‌کنند، زیرا حتی باید این احتمال را نیز داد که رویارویی مردمی به استفاده از سلاح گرم منجر شود و موجی از خشونت و نابسامانی لبنان را در بر‌گیرد.

در سالروز استقلال لبنان، سناریوهای وحشتناکی در اذهان مطرح است و در مقابل، روزنه‌ای از امید که بالاخره سیاستمداران لبنانی به خود آیند و به منافع کشور بیاندیشند و از تکیه کردن به حمایتهای خارجی دست بر‌دارند و به انتخاب یک رئیس‌جمهوری توافقی تن دهند. هم‌اکنون جریان تماسها و مشورتها در داخل و خارج لبنان سخت بالا گرفته و شدت این جریان با نزدیک شدن عصر جمعه، یعنی موعد تشکیل جلسه پارلمان، به اوج خود می‌رسد. بر‌نار‌ کوشنر، وزیر امور خارجه لبنان فرانسه که تصور می‌کرد پس از گرفتن تفویض از آمریکا، بحران لبنان را با ابتکار عمل خود حل می‌کند اینک بسیار خشمگین است و در بیروت مانده تا همچنان به تلاش خود ادامه دهد. نمی‌دانیم در ذهن آقای کوشنر چه می‌گذرد.

شاید اینکه تصور می‌کند که آمریکائیها وی را به اصطلاح «سر کار گذاشته‌اند». شاید هم به دلیل اعتصابهای گسترده در پاریس، بویژه کارکنان حمل و نقل در فرودگاه شارل دوگل، نمی‌تواند به پاریس برگردد. با این حال بسیاری از شخصیتهای سیاسی لبنان و از جمله خود آقای نبیه ‌بری، همچنان ابراز خوشبینی می‌کنند که در دقیقه نود گشایشی پدید آید و بحران فرو نشیند، بویژه که تصور گزینه‌های دیگر بسیار وحشتناک است و گفته می‌شود که «تفاء‌لوا‌ بالخیر‌ تجدوه» خوشبین باشید تا به خیر برسید!