آسیب‌شناسى بازى‌هاى رایانه‌اى (قسمت دوم و پایانی)

در شماره گذشته به مضرات و فواید بازی های رایانه ای تا حدودی اشاره شد اما در کنار تمام آفات اجتماعی که در مسیر استفاده ناصحیح از بازی های رایانه ای برشمرده می شود، نکته قابل تامل این است که عموم این بازی ها به عنوان سیمولیترهای اجتماعی هستند که جنبه آموزشی و تفریحی دارند و در حقیقت به عنوان صنایع آموزشی _ آموزش ضمن تفریح _ در جوامع انجام وظیفه می کنند.
مشغله انسان در جامعه معاصر و نیازش به تفریح و روش های جدید آموزش با توجه به نیازهای اجتماعی و نیز توان مدیریتی غیرمستقیم این رسانه، جامعه شناسان و مدیران اجتماعی را بر آن داشته که از این بازی ها به عنوان شتاب دهنده اجتماعی استفاده کنند. به عنوان مثال با توجه به پسیو بودن جوامع غربی و نیاز به انگیزش از عناصری چون سکس، هیجانات، خشونت و ... در بازی ها استفاده می شود که در حقیقت به عنوان معلم های غیرمستقیم، اهداف مدیران اجتماعی را در جوامع پیاده می کنند.
دنیای مجازی ولی نزدیک به واقعیتی که در برخی بازی ها به تصویر کشیده می شود آنقدر مسحور کننده و جذاب است که مخاطبان خود را تحت تاثیر همه باورهایی قرار می دهد که طراحان این بازی ها قصد القای آن به مخاطبان خود را دارند. در این القائات فرد دچار از خود بیگانگی شده و هویتی جدید را می پذیرد، به رنگ آنان در می آید و مانند آنان می اندیشد. برای کودکی که در حال بازی است فرقی نمی کند که دشمن چه کسی است در حقیقت دشمن همان کسی است که بازی به او می گوید. در میان انبوه بازی های رایانه ای که اکنون به راحتی در اختیار کودکان قرار می گیرد، بازی های زیادی وجود دارند که در آنها مسائل اعتقادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشورهای مسلمان به ویژه ایران مورد توهین قرار می گیرد. در این بازی ها بحث تروریست بودن مسلمانان مطرح می شود. به عنوان مثال در بازی »اف-111» پنج کشور مسلمان که در میان آنها اسم ایران نیز دیده می شود به عنوان کشورهای حامی تروریزم معرفی می شوند. سپس بازیگران ماموریت پیدا می کنند تا با هواپیماهای جنگنده مراکز اقتصادی، نظامی و ... این کشورها را بمباران کنند.
یک شرکت آمریکایی نیز اخیرا بازی ای را روانه بازار کرده که در آن سربازان آمریکایی به تاسیسات هسته ای ایران حمله می کنند. شروع این بازی از آنجایی است که ایران از پذیرش قطعنامه آژانس بین المللی امتناع کرده است. آمریکایی ها باید نیروهای خود را در منطقه ای کوهستانی پیاده کرده و سپس با نفوذ در تاسیسات هسته ای ایران آنها را منفجر کنند. در این بازی نیز سعی شده تا ایران کشوری حامی تروریسم معرفی شود که قصد تولید بمب اتم را دارد. این قبیل بازی ها نشان می دهد که در دنیای امروز سیاست بازی به دنیای کودکان و نوجوانان نیز وارد شده و اهداف بسیار را در دنیای دیجیتال به خود اختصاص داده است. اما این قبیل القائات به اینجا ختم نمی شود به عبارتی گرایش های سیاسی متعددی در رسانه های دیجیتالی مورد تاکید قرار می گیرد چنانچه بی بی سی در گزارشی به قلم دیوید رید با عنوان «بازی های رایانه ای در خدمت اهداف سیاسی» ضمن تاکید این موضوع به بازی هایی که بر مبنای اهداف سیاسی تولید شده اشاره کرد.
چالش های بازی های دیجیتالی سیاسی و نظامی امروزه به عنوان یک محور کلی مهم در کنفرانس ها و نشست های جامعه اطلاعاتی مطرح بوده و برای کشورهای توسعه یافته این مسئله بسیار ارزشمند است. باید پذیرفت که عدم توجه اصولی به وضعیت بازی های رایانه ای می تواند افکار عمومی مخاطبان این رسانه را مورد تهدید قرار دهد. وقتی بپذیریم که کودکان از طریق یک بازی و ابزارهای آن با انواع سلاح های مرگبار، شیوه های آدم کشی و جنایت و در نهایت با رفتارهای ضداخلاقی به طور عادی و به نام سرگرمی و بازی جذاب آشنا می شوند، نباید انتظار داشته باشیم که این نسل از کودکان و نوجوانان، بردبار، واقع بین، خلاق و نوآور باشند. بی شک اگر یک شعار، موضوع و یا بیانی خاص که بر اساس افکار سیاسی و نظامی در یک بازی گنجانده شده است به مرور زمان در ذهن مخاطبان جای بگیرد آن وقت تغییر این ذهنیت کاری بس دشوار است.
تصویر آخرالزمان در بازی های رایانه ای
هم اکنون سیل بازی های رایانه ای که به نحوی شرایط و وضعیت دنیا در آخر زمان را به تصویر می کشد راهی بازار کشورها به خصوص کشورهای مسلمان شده است، محصولاتی که شخص پس از استفاده از آنها از هویت فرهنگی خود دلزده شده و آمریکا را به عنوان امپراتور صالح دنیای جدید می پذیرد. در بیشتر این بازی ها، آمریکا مدینه فاضله و آرمان شهری معرفی می شود که صلح و امنیت را برای دنیا به ارمغان می آورد. تفکر حاکم بر این بازی ها نشات گرفته از منجیان متنوع آخرالزمانی است که هر کدام دارای ویژگی های منحصر به فرد خود هستند که در ادامه به برخی از آنان اشاره می شود.
1. آخرالزمان تکنولوژیک
در آخرالزمان تکنولوژیک، ربات ها و ساخته های دست بشر به مرحله ای از تکامل و هوش می رسند که علیه انسان ها دست به شورش زده و قصد نابودی نسل بشر را دارند و انسان ها نیز توانایی مبارزه با آنها را ندارند. در این زمان یک منجی شجاع که دارای قدرت عشق و ایمان است به مبارزه با آنها برمی خیزد و پس از نبردهای طولانی و سخت نسل بشر را از دست آنان نجات می دهد.
2. آخرالزمان طبیعی
در آخرالزمان طبیعی، طبیعت سر به شورش برمی دارد و بشر را با حربه هایی مانند زلزله، گردباد، طوفان، آتشفشان، سیل و ... تهدید می کند و یا اینکه دخالت های بی جای انسان در ساختارهای ژنتیک باعث پیدایش غول ها و حیوانات ناشناخته و عظیم الجثه ای می شود. در پایان این بازی ها نیز این آمریکاست که به نجات دنیا آمده و دنیا را به ساحل آرامش می رساند.
3. آخرالزمان اسطوره‌ای
در آخرالزمان اسطوره ای یک ضدمنجی از دل افسانه ها و اسطوره های باستانی پا به دنیای حاضر گذاشته و قصد نابودی بشر را دارد که در این حال یک منجی آگاه و مجهز به جادو و سحر ظهور کرده و به مبارزه با این دشمن می پردازد. به عنوان مثال در یک بازی اهریمن می خواهد با استفاده از این جادوها تمام موجودات خوب دنیا را به اسارت درآورد و گیمر به عنوان یک ماجراجوی سرسخت به مبارزه با او می پردازد.
4. آخرالزمان دینی
در میان آخرالزمان های مختلف، آخرالزمان دینی مورد توجه خاص قرار گرفته است. در این آخرالزمان، انسان های شیطان صفت در قالب گروه های تروریستی قصد به دست گرفتن قدرت و نابودی تمامی عناصر پاک و خدایی را دارند و گیمر به عنوان منجی در نقش جاسوس خبره و با ایمان و یا فرمانده سربازان ماهر و معتقد به عنوان پلیس صلح جهانی ظاهر شده و به مبارزه با دشمنان بشریت می پردازند.
با توجه به توضیحات داده شده به نظر می رسد که دیگر نمی توان به بازی های رایانه ای تنها به عنوان ابزاری جذاب برای تفریح و سرگرمی کودکان نگاه کرد بلکه باید به آنها از دید دشمنان تفکر اسلامی نگریست.