جنگ قدرت در عربستان

حسن هانی‌زاده - تحلیلگر مسایل منطقه
تغییرات گسترده ای که ملک عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه عربستان در ترکیب کابینه و بدنه مدیریتی این کشور انجام داده نشان می دهد با تشدید وخامت اوضاع جسمی شاهزاده سلطان بن عبدالعزیز ولیعهد عربستان نبرد قدرت در دربار آل سعود بشدت بالا گرفته است.
بررسی تاریخی شکل گیری رژیم آل سعود و منازعات مخفیانه میان 36 فرزند ملک عبدالعزیز بر سر کسب قدرت نشان میدهد که این کشور همواره با دو طیف سنتی قبیله ای و سنتی نیمه مدرن روبرو بوده است.برخی از فرزندان ملک عبدالعزیز مانند ملک عبدالله با وجود گرایش به آمریکا و غرب مایل است تا سنتهای قبیله ای و توالی سلطنت میان فرزندان ملک عبدالعزیز به ترتیب تقدم سن حفظ شود.
در تقابل با اینگونه تفکرات سنتی، شاهزاده طلال بن عبدالعزیز برادر ملک عبدالله معتقد است که شایسته سالاری باید جایگزین شیوه های سنتی مرسوم شود و هر یک از فرزندان و یا نوادگان ملک عبدالعزیز که شایستگی بیشتری دارند باید قدرت را در دست بگیرند.به همین دلیل شاهزاده طلال بن عبدالعزیز به خاطر تفکرات سنت شکنانه خود از دربار طرد شد و در خارج از عربستان رهبری جریان اپوزیسیون اصلاح طلب را بر عهده گرفت.
تقابل دو جریان سنت و مدرنیته در دربار آل سعود پس از طرح ملک عبدالله ناظر بر تشکیل یک شورای مشورتی برای حکمیت میان فرزندان و نوادگان ملک عبدالعزیز در صورت فوت پادشاه تا اندازه ای به کشمکشهای داخلی دربار بطور موقت خاتمه داد.اما رقابت بر سر کسب قدرت میان نوادگان ملک عبدالعزیز بطور علنی میان دو طیف از درباریان قدرتمند عربستان همچنان ادامه دارد.
یک طیف، متشکل از فرزندان فیصل بن عبدالعزیز پادشاه اسبق عربستان که در سال 1975 ترور شد ولایتعهدی را حق مسلم خود می دانند.
این مجموعه که رهبری آنان را سعودالفیصل وزیر خارجه عربستان بعهده دارد معتقدند که پدر آنان ملک فیصل بر سر آرمانهای عربی خود جان خود را از دست داد و فرزندان وی باید به جانشینی پدر منصوب می شدند، اما در عمل، قدرت به برادر بعدی وی ملک خالد منتقل شد.
در طیف دیگر بندر بن سلطان رئیس شورای امنیت ملی عربستان و سفیر سابق عربستان در واشنگتن و برادران وی قرار دارند.این گروه معتقد است در صورت مرگ پدرشان سلطان بن عبدالعزیز ولایتعهدی باید به فرزند ارشد وی منتقل شود زیرا شاهزاده سلطان بن عبدالعزیز سالها در «اتاق قرنطینه ولایتعهدی» باقی مانده و شایسته است یکی از فرزندان وی منصب ولایتعهدی را بعهده بگیرد.
به دلیل حضور 22 ساله بندر بن سلطان به عنوان سفیر عربستان در آمریکا وارتباطات گسترده وی با قدرتهای تأثیرگذار آمریکا در وزارت خارجه، کنگره وپنتاگون، وی از پشتوانه دولتمردان آمریکا که با نگرانی «شاهد نبرد افعی»های سعودی هستند، برخوردار است.
بندر بن سلطان معتقد است، پسر عموی وی یعنی سعودالفیصل به دلیل بیماری «پارکینسون گردن» توانایی لازم را برای اداره وزارت خارجه عربستان ندارد و باید از قدرت کناره گیری کند اما سعود الفیصل و 7 برادر وی معتقدند که ولایتعهدی حق مسلم یکی از فرزندان ملک فیصل بن عبدالعزیز است.در چنین شرایطی مرگ احتمالی ملک عبدالله پادشاه 86 ساله و برادر وی شاهزاده سلطان بن عبدالعزیز ولیعهد 85 ساله وی نبرد قدرت را میان نسل دوم خاندان سعودی تشدید می کند.
شاهزاده سلطان بن عبدالعزیز سالهاست که از بیماری سرطان غدد لنفاوی از نوع بد خیم رنج می برد و تاکنون چندین بار در آمریکا و اروپا تحت عمل جراحی قرار گرفته اما درظاهر، سرطان در بدن وی ریشه دوانده است.
برآیند گزارشهای رسانه ای نشان می دهد که نسلهای دوم آل سعود در حال یارگیری و تقویت پایه های قدرت خود هستند و مرگ پادشاه و ولیعهد می تواند نبرد قدرت و یا آنچه که غربی ها آن را «نبرد افعی ها» نام نهاده اند، آشکار می کند.