عربستان و دیپلماسی فراتر از ظرفیت/حسن هانی زاده

بصیرت: بشار اسد، رئیس جمهور سوریه درچارچوب توافقهای اجلاس اخیر سران در کویت برای حل اختلافهای خود با عربستان، در ریاض با ملک عبدا... پادشاه این کشور دیدار و گفتگو کرد.اختلافهای دمشق وریاض از فوریه 2005 و پس از ترور رفیق حریری نخست وزیر سابق لبنان و بحرانی تر شدن فضای سیاسی این کشور، آغاز شد.
پس از این ترور، بدون وجود دلایل ملموس انگشت اتهام متوجه سوریه شد و این کشور با شدیدترین حملات تبلیغاتی رسانه های زیر نفوذ عربستان قرار گرفت.
صدور قطعنامه 1559 شورای امنیت سازمان ملل نیز که بر ضرورت خروج نیروهای سوریه از لبنان تأکید دارد، تحت تأثیرتحرکات دیپلماتیک عربستان و مصر و با هدف انزوای سیاسی دمشق صورت گرفت.حرکت دیگر عربستان برای انزوای سیاسی دمشق و خارج ساختن سوریه از محور کشورهای جبهه مبارزه با رژیم صهیونیستی، تشکیل دادگاه مربوط به محاکمه عاملان ترور رفیق حریری بود که عربستان سعودی برای تشکیل این دادگاه 350 میلیون دلار پرداخت کرد.
با اینکه تشکیل چنین دادگاهی مغایر قوانین بین المللی است، اما عربستان با استفاده از ظرفیت مالی و نفتی خود آمریکا و غرب را برای تشکیل چنین دادگاهی همسو کرد.
عربستان با استفاده از شرایطی که بعد از ترور رفیق حریری در سطح منطقه و جهان به وجود آمد، تمام تلاش خود را به کار گرفت تا برخی کشورهای مخالف گسترش نفوذ اسرائیل را منزوی و از صحنه مبارزاتی خارج کند.
این اختلافها زمانی تشدید شد که در جنگ 33 روزه لبنان و نیز جنگ 22 روزه رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه، عربستان به طور علنی در کنار اسرائیل قرار گرفت و علیه مقاومت اسلامی حماس موضع گیری کرد، اما با شکست ارتش اسرائیل در این جنگها، عربستان سعودی در سطح منطقه و در میان ملتهای اسلامی دچار انزوا شد و به همین دلیل از تاکتیک «خروج مرحله ای» از بحران کنونی بهره برد.تهاجم شدید رسانه ای علیه سیاستهای ایران و سوریه و کمک مالی بلاعوض به برخی کشورهای عرب مانند مغرب برای قطع روابط خود با ایران، بخشی از سناریوی سعودیها بود.در بخشی دیگر از این سیاست، عربستان تلاش می کند خود را به کشورهای عرب منطقه از جمله سوریه، لبنان، قطر و پادشاهی عمان نزدیک کند.در حقیقت یارگیری جدید عربستان در راستای تلاش این کشور برای قطع محور تهران- دمشق- بیروت و تقویت جبهه کشورهای سازشکار عرب انجام می شود.
اما آیا عربستان از ظرفیتهای لازم برای ایفای نقشهای پایدار سیاسی و تضعیف نقش کشورهای تأثیرگذار منطقه برخوردار است؟ درست است عربستان به دلیل منابع نفتی عظیم ازقدرت مالی فراوانی برخوردار است، اما به لحاظ سیاسی، انسانی و فرهنگی ظرفیت لازم را برای ایفای نقش مهم سیاسی در سطح منطقه و جهان ندارد.
ملتهای جهان بویژه آمریکایی ها و اروپایی ها هنوز به یاد دارند تروریستهایی که عملیات 11 سپتامبر 2001 و انفجارهای مترو در لندن و مادرید را انجام دادند، در فضای غیردموکراتیک عربستان پرورش یافته اند.
اما از آنجا که آمریکا و اروپا همپیمان قدرتمند دیگری در خاورمیانه ندارند، ناچارند ازعربستان برای پیشبرد هدفهای کوتاه مدت خود یاری بگیرند، اما همسویی آمریکا و غرب با عربستان تابع ضرورتهای مرحله دشوار کنونی است و این رشته استحکام زیادی نخواهد داشت.چنانچه آمریکا و غرب همپیمانی جدید در منطقه بیابند که بتواند آنها را از بحرانهای عراق و افغانستان آبرومندانه خارج کند، بی گمان در آن صورت نقش عربستان پایان یافته تلقی می شود و این کشور نخواهد توانست فراتر از ظرفیت محدود خود بتازد.