- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
به گزارش خبرگزاری فارس، همانطور که در بخش‌های قبلی بیان شد پاکستان در سال‌های ابتدایی استقلال خود رویکرد خاصی به مسائل هستهای نداشت و تنها در نیمه دوم دهه پنجاه شروع به اقداماتی در این زمینه کرد.
تا اواخر دهه 1960 میلادی نیز استراتژی پاکستان مبنی بر اقدامات صلح‌آمیز هستهای بود، از این نقطه نظر پاکستان برخلاف هند که کشور قدرتمند هستهای چین را در همسایگی خود دارد و بدین لحاظ فعالانه در کوشش‌های کنترل تسلیحات شرکت کرده است هیچ علاقه‌ای را تا دهه 1960 به این مساله نشان نمی‌داد اما در پی آزمایش هستهای فرانسه در سال 1960 و چین در سال 1964 و اقدامات رژیم صهیونیستی در توسعه توان هستهای خود در برابر کشورهای اسلامی در اواخر دهه 1950 و به ویژه کوشش‌های هند در کسب توان هستهای برای مقابله با چین در دهه 1960 میلادی، پاکستان تهدید هستهای را به ویژه از جانب هند لمس کرد و به تدریج سیاست خارجی خود را مبنی بر عدم گسترش سلاح هستهای و سیاست داخلی خود را برپایه افزایش توان هستهای توسعه داد.
شاید اولین واکنش رسمی پاکستان در این زمینه به هفدهمین نشست عمومی ملل متحد در 1960 برگردد. ایوب خان رئیس جمهور وقت پاکستان در این نشست طرحی را مبنی بر ممنوعیت توسعه افقی سلاح‌های هستهای به این مجمع پیشنهاد کرد، در ادامه پاکستان در مذاکرات PTBT فعالانه شرکت کرد و کاملاً از آن حمایت نمود.
در هجدهمین مجمع عمومی در سال 1963 نیز ذوالفقار علی بوتو وزیرخارجه وقت پاکستان فعالانه برای توسعه این پیمان جهت ممنوعیت آزمایش‌های هستهای شرکت کرد، زمانی که دولت پاکستان توجه خود را به برنامه‌های هستهای هند بیشتر معطوف کرد، تلاش آن در جهت محدود کردن توسعه افقی سلاح‌های هستهای واضح‌تر و روشن‌تر می‌شد.
آقاشاهی نماینده پاکستان در سازمان ملل در سخنرانی سال 1966 خود در اولین کمیته نشست عمومی ملل متحد می‌گوید: ما کشورهای غیر هستهای علاقه مشترکی را در زمینه‌های زیر داریم:
اولا: جلوگیری از گسترش سلاح‌های هستهای، ثانیاً محافظت از امنیت ما، ثالثاً توانا کردن خودمان برای استفاده از تکنولوژی هستهای جهت اهداف صلح‌آمیز به بیان دیگر هدف و موضع ما صرفاً یک پیمان عدم گسترش نیست بلکه یک رژیم عدم گسترش همراه با پایبندی و وفاداری عمومی و جهانی می‌باشد از این نقطه نظر، پیمان عدم گسترش مشابه بقیه پیمان‌ها نیست بلکه جهانشمولی محور آن است چنانچه کشورها به آن وفادار نباشند یا برخی با شرط و شروط به آن بپیوندند هدف کامل آن با شکست مواجه خواهد شد.
در حقیقت جهانشمولی بیان شده در گفته نماینده پاکستان اساس سیاست پاکستان در تمامی مذاکرات مربوط به خلع سلاح و عدم گسترش سلاح هستهای و در تمامی طول دوران این فعالیت‌ها به ویژه در نشست‌های مربوط به NPT بوده است. NPT رژیم اساسی منع تکثیر سلاح‌های هستهای جهانی است و در واقع باید گفت وسیله اصلی استراتژی قدرت‌های بزرگ در کنترل تسلیحات هستهای می‌باشد. NPT در واشنگتن، مسکو و لندن در اول ژولای 1968 امضاء و در 5 مارس 1970 لازم‌الاجرا شد ولی همانطور که جنگ سرد ادامه می‌یافت به خوبی مشخص شد که کشورهای دارای تسلیحات هستهای نسبت به مواد این پیمان به ویژه ماده‌ای که آن کشورها را متعهد به توقف رقابت تسلیحات هستهای و خلع سلاح در نزدیکترین زمان ممکن کرده بود، وفادار نمی‌باشد حتی بعد از پایان جنگ سرد نیز این کشورها هنوز تسیلحات هستهای را به عنوان فاکتور غالب در محاسبات استراتژیک و امنیتی خود مدنظر قرار می‌دهند با این حال پاکستان از همان ابتدا در مذاکرات فعالانه شرکت می‌کرد و حتی پیشنهاد توقف تولید مواد قابل شکافت را ارائه داد. پاکستان با شرکت مداوم خود در مذاکرات می‌خواست همه احتمالات و امکانات آزمایش‌های هستهای در جهان به ویژه از جانب هند یعنی همسایه قدرتمند هستهای خود را از طریق دیپلماتیک مسدود کند.
اما منازعات هند و پاکستان به حدی رسیده بود که تقریباً از همان ابتدا مشخص بود که دیدگاه پاکستان بر این قرار گرفته است که زمانی پیمان NPT را امضاء کند که هند آن را امضاء کرده باشد. آقاشاهی نماینده پاکستان در سازمان ملل متحد گفته بود که تصمیم پاکستان برای امضاء کردن این پیمان به ملاحظات امنیت ملی خود در اوضاع و احوال ژئوپلتیکی منطقه‌ای که پاکستان در آن قرار دارد برخواهد گشت.
هند پیمان NPT را امضاء نکرد و این امر موجب عدم امضای آن از طرف پاکستان شد و شاید پاکستان ملاحظات دیگری را نیز مدنظر قرار داده است اما به هرحال رفتار هند بهانه خوبی برای عملکرد پاکستان بود.
پاکستان در طول دهه هفتاد این امید را که توافق عدم گسترش باعث کاهش فعالیت‌های هستهای هند شود در سر می‌پروراند ولی انفجار هستهای 1974 هند همه چیز را عوض کرد و این امر در گفته‌های دولتمردان پاکستانی بعد از آزمایش هستهای هند به وضوح نمایان است.
نماینده پاکستان در ملل متحد، آقاشاهی، پس از آزمایش هستهای هند گفت: موقعیت جدیدی به وجود آمده است، موقعیتی پر از تهدید و مزاحمت برای همسایگان هندوستان، حصاری که توسط NPT برای گسترش هستهای برقرار شده بود خراب شده است.
بوتو در این رابطه گفت: هند NPT را به تکه‌هایی متلاشی کرده و از هم پاشیده است... از پاکستان نمی‌توان انتظار داشت که روی جنبه‌های فنی و پروتکلی باقی بماند.
آقاشاهی در جای دیگر بیان کرد که ما سعی می‌کنیم که واقعیت نتایج این آزمایش هستهای هند را برای جهان مشخص سازیم ولی هیچ کس توجهی به آن نمی‌کند.
با این حال پاکستان علاوه بر فعالیت‌های هستهای هیجان انگیز، تلاش‌های دیپلماتیک خود را ادامه داد. به عنوان بخشی از این کوشش‌ها، پاکستان طرحی را که منطقه جنوب آسیا را یک منطقه عاری از سلاح هستهای اعلام کند به نشست عمومی ملل متحد ارائه داد. در زمینه این پیشنهاد،رای‌گیری به عمل آمد و با 82 رای موافق در برابر 2 رای مخالف هند و بوتان به تصویب رسید.
«کان دال سی‌بال» سفیر کبیر و معاون رئیس هیات اعزامی سفارت هند در واشگتن در این مورد می‌گوید: تسلیحات هستهای به عنوان یک تهدید جهانی تلقی می‌شود و تعیین حدود مصنوعی به عنوان ناحیه آزاد از تسلیحات هستهای تاثیر کمی خواهد داشت.
به هرحال واقعیت این است که هند NPT را امضاء نکرد و به دنبال آن پاکستان نیز متقابلاً امضای آن خودداری کرد. همانطور که بیان شد عدم امضاء NPT از طرف پاکستان به همراه فعالیت‌های ویژه هستهای این کشور، مشکلات عدیده‌ای را برای آن به وجود آورد، دهه هفتاد میلادی برای پاکستان دهه بحران‌های مختلف است که در آن معضل هستهای و تنش‌های مربوط به آن جایگاه خاصی دارد، این دهه با اعدام ذوالفقار علی بوتو در سال 1978 و روی کار آمدن ژنرال ضیاءالحق به اتمام خود نزدیک می‌شد. ضیاءالحق که یک سیاستمدار باهوش پاکستانی بود، در زمان تهاجم روس‌ها به افغانستان خود را در خط مقدم کشورهایی که از کمک آمریکا برای تضعیف رقیب دیرینه خود یعنی شوروی بهره‌مند می‌شوند قرار داد. این مساله به طور موفقیت‌آمیزی از فشار آمریکا برای توقف برنامه هستهای در پاکستان کاست.
ضیاءالحق که ضمناً فردی مبتکر در زمینه ارائه طرح کنترل تسلیحات بود در طول زمامداری خود طر‌ح‌های مختلفی به هند برای کاهش تنش‌های هستهای میان دو طرف پیشنهاد کرد که از جمله آنها می‌توان به چشم پوشیدن از سلاح هستهای (1978)، بازرسی دوجانبه تاسیسات هستهای (1979)، الحاق همزمان دو کشور به NPT در سال 1979، پذیرش همزمان نظارت IAEA بر فعالیت‌های هستهای(1979) و ممنوعیت آزمایش هستهای منطقه‌ای (1987) اشاره کرد.
همه این پیشنهادات توسط هند رد شد اما بالاخره اولین پیمان دو جانبه بین هند و پاکستان در زمینه مسائل هستهای در سال 1988 امضاء شد. بی‌نظیر بوتو و راجیو گاندی موافقتنامه‌ای را امضاء کردند که حمله‌ای به تاسیسات هستهای طرف مقابل نداشته باشند، این موافقتنامه از سال 1991 لازم‌الاجرا شد. در همین سال (1991) نواز شریف نخست‌وزیر وقت پاکستان پیشنهاد کرد که سران 5 کشور چین، هند، پاکستان، روسیه و آمریکا برای گفتگو در زمینه گسترش هستهای در جنوب آسیا نشستی داشته باشد، این پیشنهاد توسط کشورها مورد حمایت قرار گرفت اما هند آن را رد کرد.
از سال 1988 به بعد و با دستیابی پاکستان به سلاح هستهای، موضع پاکستان در زمینه مسائل هستهای راسخ‌تر و در حقیقت تصمیم پاکستان برای ابقاء و پیشرفت برنامه هستهای حتی پس از جنگ سرد قوی‌تر شده است از آن طرف هند که پیمان NPT را تبعیض‌آمیز می‌دانست همچنان از پیوستن به آن سر باز می‌زد. نماینده هند در مجمع عمومی سازمان ملل در 2 نوامبر 1993 طی سخنانی گفت: هند نمی‌تواند به معاهده‌ای متعهد شود که دنیا را به دو دسته دارندگان و فاقدان تسلیحات هستهای تقسیم می‌کند و مجموعه‌ای از مسئولیت‌ها و تعهدات ذاتاً نابرابر دارد با این موضع‌گیری هند و از طرفی قوی‌تر شدن پاکستان در زمینه مسائل هستهای کاملاً مشخص بود که این دو کشور از امضاء‌کنندگان تمدید دائمی معاهده NPT که در سال 1995 انجام گرفت و پیمان منع جامع آزمایشات هستهای (CTBT) در سال 1996 نخواهند بود.
این امر به ویژه از آن جهت قابل توجه است که بعضی از قدرت‌های هستهای شرکت‌کننده در کنفرانس تمدید NPT در سال 1995 که نسبت به تعهداتشان تخلف کرده بودند در ماه‌های قبل از امضاء معاهده احتیاط نشان می‌دادند. به عنوان نمونه چین هرساله وسایل هستهای خود را حتی پس از الحاق به NPT در سال 1992 آزمایش کرده بود، همچنین فرانسه که در همان سال به معاهده ملحق شده بود یک سری آزمایش‌های هستهای را در جنوب اقیانوس آرام در اواخر سال 1995 به راه انداخت که این امر نه تنها بی‌اعتنایی به افکار جهانی بلکه همچنان بی‌اعتنایی به روح معاهده CTBT بود. روسیه نیز دکترین استفاده اولیه ممنوع در مورد تسلیحات هستهای را که حکومت شوروی در سال 1982 دنبال کرده بود، انکار کرد. حتی آمریکا نیز با صرفنظر کردن از همه علائقش به CTBT از طرح مزبور دست کشید با این فضای خاص حاکم بر جهان و همچنین بحران هند و پاکستان که کشمیر از جمله مهم‌ترین عامل مناقضات بین آنهاست، امری طبیعی بود که این دو کشور از امضاء کردن NPT و CTBT امتناع ورزند. ادامه دارد...
