روابط آمریکا و روسیه پس از انتخابات میان دوره ای کنگره

انتخابات نهم نوامبر کنگره آمریکا که باعث تغییراتی در اکثریت مجلس نمایندگان و سنای این کشور شد، بدون تردید دارای تبعات مختلف داخلی و خارجی است. صرف نظر از تأثیرات در اختیار گرفتن این نهاد توسط حزب دموکرات در داخل ایالات متحده، طبیعتاً ابعاد سیاست خارجی آن نیز برای بسیاری کشورها حائز اهمیت است.
آنچه در این نوشتار بررسی می شود، تغییرات احتمالی در سیاست خارجی آمریکا و تاثیر آن بر روابط این کشور با روسیه است که در این مقاله مورد توجه قرارگرفته است. جهت بررسی این مسئله در ابتدا در یک نگاه کلی منافع و اهداف سیاست خارجی روسیه و ایالات متحده را به طور جداگانه و کوتاه ذکر می کنیم تا نقاط اشتراک، اختلاف و مواردی که از همپوشانی منافع برخوردار هستند را بیابیم و از این منظر به تأثیر متقابل سیاست های این دو کشور بهتر پی ببریم.
برای این منظور منافع این کشورها در 3 حوزه مختلف تعلم و همگرایی جهانی، امنیت منطقه ای و جهانی و حوزه رشد و توسعه اقتصادی مورد بررسی قرار می گیرند.
منافع و اهداف کلان روسیه
الف) حوزه همگرایی جهانی که در این حوزه به طور مشخص روس ها سه هدف عمده را دنبال می کنند؛ 1ـ بازیابی نقش و جایگاه مسکو به عنوان یک ابرقدرت جهانی
2ـ حفظ جایگاه کرملین در گروه هشت (G8) و نفوذ آن در فرآیند تقسیم سازی و تصمیم گیری مسائل عمده جهانی 3ـ برخورداری از نفوذ کامل و کارآمد در نهاد های چندجانبه بین المللی.
ب) حوزه امنیت جهانی، منطقه ای و سرزمینی که در این حوزه فدراسیون 6 هدف عمده را تعقیب می کند؛ 1ـ حفظ تمامیت ارضی روسیه 2ـ شکست دادن تروریست ها و جدایی طلبان؛ 3ـ گسترش صلح و ثبات در مرزها و همسایگان 4ـ ممانعت از ایجاد اتحادها و ائتلاف های غیردوستانه در همسایگی این کشور 5ـ ممانعت از مهاجرت غیرقانونی، قاچاق و تجارت اسلحه به روسیه 6ـ ممانعت از تکثیر سلاح های کشتار جمعی.
ج) حوزه توسعه و رشد اقتصادی که در این حوزه نیز نقش هدف کلان توسط مسکو دنبال می شود؛ 1ـ ایجاد فضای بین المللی مطلوب جهت رشد اقتصادی 2ـ ورود روسیه به WTO 3ـ گسترش تجارت و حضور در بازار های خارجی و جذب سرمایه های خارجی 4ـ کسب موفقیت مطلوب اقتصادی از طریق صادرات منابع با قیمت های بالاتر 5ـ گسترش سطح مبادلات تجاری با همسایگان CIS و ایجاد منطقه آزاد تجاری 6ـ قطع وابستگی اقتصادی روسیه به صادرات منابع طبیعی.
انتخابات کنگره آمریکا و سیاست خارجی
سیاست خارجی ایالات متحده در حوزه اهداف و استراتژی کلان خود، تابع تغییر احزاب نیست. آنچه با تغییر احزاب حاکم حاصل می شود، تغییر تاکتیک های لازم برای رسیدن به آن اهداف است. با این توضیح نمی توان تغییرات اساسی در سیاست خارجی آمریکا را با روی کار آمدن و در اختیار گرفتن کنگره توسط دموکرات ها تصور کرد و این به معنای عدم تغییر نیست. در حوزه روابط روسیه با آمریکا نیز در این مقطع می توان مواردی از این تغییر را در نظر گرفت.
دموکرات ها اساساً توجه بیشتری به حوزه مسائل داخلی دارند، این امر سبب می شود حوزه عمل رقبا و متحدان آمریکا در مسائل بین المللی بیشتر شود. ضمن اینکه تمایل دموکرات ها به حل و فصل مسائل با شکل و شیوه چندجانبه به جای یکجانبه گرایی جمهوری خواهان سبب می شود این فضا بیشتر در اختیار روسیه قرار گیرد.
کمرنگ شدن نقش نومحافظه کاران در سیاست خارجی امریکا در پی این شکست می تواند تا اندازه ای به تعدیل سیاست های افراطی دولت آمریکا بینجامد. اما با تمام این تفاصیل نباید فراموش کرد که قوه مجریه هنوز در اختیار جمهوری خواهان قرار دارد و نقش دموکرات ها به عنوان ناظر تنها در دستگاه مقننه خواهد بود. اما همانطور که ذکر شد در حوزه کلی، امنیت جهانی و تجارت بیشتر از حوزه های دیگر تحت تاثیر این تغییر داخلی در ایالات متحده خواهند بود؛
الف) مسائل امنیتی جهانی؛ مهم ترین مسئله ای که سبب شکست جمهوری خواهان در انتخابات میان دوره ای شد، جنگ عراق و نارضایتی مردم از سایت دولت در قبال این معضل بود. دموکرات ها با شعار های خاص در این حوزه و با انتقاد شدید از جمهوری خواهان توانستند رأی مردم آمریکا را جلب نمایند و طبعاً در این حوزه سعی می کنند تاکتیک های دولت را تعدیل نمایند.
این مسئله در حوزه سیاست داخلی آمریکا باعث نوعی همنوایی با بسیاری از کشورها از جمله روسیه شده است. در این مرحله کاهش نقش نومحافظه کاران، احتمالا موجب نزدیکی روسیه و آمریکا در کلان مسئله خواهد شد. اما مسئله به این مرحله ختم نمی شود. دموکرات ها سعی دارند با چندجانبه گرایی به حل موضوع بپردازند از این رو به نزدیکی کشور های مختلف از جمله روسیه برای حل مسئله نیازمندند. همچنین دموکرات ها تاکید بسزایی برای استفاده از کشور های خاورمیانه خصوصاً ایران جهت حل این موضوع دارند.
این امر سبب ورود روسیه به شکل جدی تر به مسئله می شود. چراکه مسکو متحدی استراتژیک برای ایران محسوب می شود و توان لازم برای چانه زنی و تحمیل موارد لازم به ایران را دارد. از این رو، به نظر می رسد آمریکا در این بعد به روس ها نیازمند است، از طرفی دیگر مسائل امنیت جهانی مورد نظر آمریکا جلوگیری از گسترش سلاح های هسته ای است که در دیدگاه آنان ایران به این سمت گام برمی دارد. به دلیل همکاری های روسیه با ایران، آمریکا هنوز با دیده تردید به این کشور نگاه می کند و آن را مورد سرزنش قرار می دهد.
ب) مسائل اقتصادی ـ تجاری؛ همان طور که ذکر شد روس ها به دلیل مسائل اقتصادی خود سعی وافری در ورود به بازار های جهانی دارند. آنها سعی می کنند همگام با اقتصاد های منطقه ای و جهانی نیاز های اقتصادی خود را نیز در زمینه های مختلف مرتفع نمایند. یکی از استراتژی های اصلی روسیه پیوستن به WTO بوده است.
به نظر می رسد در دوران دموکرات ها این امر با دشواری و پیچیدگی خاص همراه شود. از جمله مشکلات روس ها با دموکراتها در رابطه با پیوستن این کشور به وتو از این قرار است؛ مسائل حقوق بشر در روسیه، عدم رعایت حق مالکیت معنوی، فقدان یا کبود شرایط دموکراسی در این کشور و نوع رابطه آن با برخی همسایگان از جمله گرجستان.
این در حالی است که جمهوری خواهان قول مساعد برای پیوستن به WTO را به روس ها داده و مذاکراتی نیز انجام داده اند. بوش قول مساعد برای حذف اصلاحیه جکسون ـ ونیک (Jakson-Vanik amendment) را که در سال 14حق کامله الوداد را در مورد شوروی لغو می کرد، به پوتین داده است و همچنین قول تسهیل تصویب قانون روابط عادی تجاری با روسیه. همانطور که ذکر شد احتمالا دموکرات ها مانع این اقدامات خواهند شد و روس ها را با مشکل جدی در این زمینه مواجه خواهند کرد.
به طور کلی، مسائل امنیتی جهانی با آمریکا، این کشور با مشکل مواجه خواهدشد. دموکرات ها با تحلیل موازین خارجی در زمینه مسائل داخلی روسیه و پیش شرط قرار دادن آنها برای مسائل بین المللی در حوزه هایی از قبیل مسائل اقتصادی، محدودیت های بیشتری برای روس ها ایجاد خواهند کرد.
در حوزه مسائل امنیتی و سیاسی بین المللی، رویکرد همکاری جویانه دموکرات ها می تواند باعث حضور بیشتر روس ها در مسائل بین المللی شود، هرچند به طور اساسی نمی توان انتظار تغییرات عمده ای در این زمینه داشت.