ترور شیخ احمد یاسین؛ اهداف و پیامدها

بصیرت: ترور شیخ احمد یاسین رهبر معنوی حماس را که با دستور مستقیم آریل شارون و با استفاده از بالگردهای آپاچی صورت گرفت، نباید تنها ترور یک شخص تحلیل کرد. بدون شک رژیم صهیونیستی برای ترور شیخ احمد یاسین اهداف خاصی را در نظر داشت. شیخ احمد یاسین در روستای الجوار1 در نزدیکی عسقلان متولد شد. این روستا همراه با چندین روستای دیگر به دست یهودیان در سال 1948 به اشغال درآمد و یاسین همراه با خانواده اش به غزه رفت. یاسین پس از پایان تحصیلات در الازهر مبارزات خود را شروع کرد. وی تا زمانی که ترور شد، چندین بار به دستور مقامات رژیم صهیونیستی بازداشت شد. یاسین در سال 1983 به 13 سال زندان محکوم و دو سال بعد آزاد شد. وی در سال 1989 بار دیگر بازداشت و به 15سال حبس محکوم گردید و در سال 1997 با چندین زندانی دیگر مبادله شد. وی در راه مبارزه بینایی خود را از دست داد و هنگام شهادت از نظر جسمی بسیار ناتوان بود2. یاسین به رغم ناتوانی جسمی، رهبر کاریزماتیک جنبش مقاومت اسلامی محسوب می شود. وی در میان سایر گروه های فلسطینی نیز محبوبیت زیادی داشت و در نظرسنجی ها پس از عرفات در رتبه دوم بود. با توجه به اینکه جنبش حماس که بنیانگذار آن یاسین بود و این جنبش مسئولیت بخش عمده عملیات های شهادت طلبانه را به عهده می گیرد، رژیم صهیونیستی برای ضربه زدن به حماس، وی را ترور کرد. انتخاب زمان ترور یاسین بخشی از اقتضائات زمانی و متأثر از ویژگی های شخصی یاسین بود.
رژیم صهیونیستی یکی از علل ترور یاسین را بر هم زدن معادلات گروه های فلسطینی پس از تخلیه نوارغزه، اعلام کرده است. چون در صورت تخلیه نوارغزه، هیچ حاکمیتی برای اداره این منطقه وجود ندارد. به تصور رژیم صهیونیستی، گروه های فلسطینی نظیر حماس، جهاد و حتی شهدای الاقصی، شاخه نظامی فتح، با هماهنگی هایی که از قبل انجام داده اند، این خلأ قدرت را پر کردند. خلأ قدرت در این منطقه به علت نپذیرفتن مصر برای اداره آن، ضعیف بودن تشکیلات خودگردان و آمادگی نداشتن سازمان های بین المللی برای اداره این منطقه است. منابع رژیم صهیونیستی اعلام کرده اند، ترور یاسین در زمانی صورت گرفت که گروه های مذکور در آستانه رسیدن به توافق نهایی برای اداره نوارغزه بودند، آنها در این زمینه، نقل قول هایی از مقامات حماس ذکر می کنند. برای نمونه به گفته نصیر رایان، عضو ارشد حماس اشاره شد که می گوید: حماس برای اداره غزه پس از تخلیه، برنامه دارد3. هدف شارون از ترور یاسین یکی از فرضیه های مربوط به تخلیه غزه است که وی این طرح را صرفا برای در دست گرفتن ابتکار عمل در صحنه داخلی و منطقه ای مطرح کرد که جنبه اجرایی ندارد. از این رو با ترور شیخ احمد یاسین این فرضیه به طور کامل محقق می شود. شارون پیش بینی کرد در صورت ترور یاسین، گروه های فلسطینی و به ویژه حماس شدیدا انتقام خواهند گرفت و به این صورت با اعلام ناامن بودن منطقه غزه، طرح عقب نشینی از آن نیز منتفی خواهد شد. یکی از نکات قابل توجه این است که این پیش بینی محقق نشده است. برخلاف پیش بینی رژیم صهیونیستی، ترور یاسین به انتفاضه سوم منجر نگردید.
چنین واکنش ضعیفی را نمی توان ناشی از ضعف حماس و یا تدابیر شدید امنیتی رژیم صهیونیستی تلقی کرد، بلکه به احتمال زیاد جنبش حماس اهداف بلندمدت تری را در نظر دارد که می توان به اداره غزه پس از پایان اشغال اشاره کرد. یکی دیگر از اهداف شارون این بود که در صورت تخلیه غزه در صورتی که صدق فرضیه بالا را رد کنیم، از تکرار تجربه جنوب لبنان جلوگیری کند. پس از آنکه اسرائیل در ماه مه 2000 از جنوب لبنان خارج شد، حزب الله لبنان اعلام کرد که در نتیجه مقاومت های این جنبش، سربازان اسرائیلی مجبور به فرار شده اند. بخش عمده افکار عمومی در منطقه و دنیا نیز این استدلال حزب الله را پذیرفت. البته رژیم صهیونیستی اعلام کرد که این اقدام یک عقب نشینی از پیش طراحی شده بود. پس از آنکه شارون بحث تخلیه 17 شهرک یهودی نشین در غزه و متعاقب آن تخلیه کامل غزه را مطرح کرد، منتقدان وی اعلام کردند که این اقدام، دادن امتیاز به گروه های فلسطینی و تکرار حادثه جنوب لبنان است. شارون برای پاسخگویی به این انتقادها با ترور یاسین به دنبال آن بود که بگوید این تخلیه از موضع قدرت است نه ضعف، زیرا پیش از تحقق این امر، نماد مقاومت در میان فلسطینی ها ترور شد. البته می توان گفت که قصد دولت شارون از ترور یاسین، ضربه زدن به حماس نیز بود تا پس از عقب نشینی، این جنبش توان سازماندهی برای اداره منطقه را نداشته باشد. در این زمینه همچنین می توان گفت که شارون با ترور یاسین می خواست به منتقدان خود بگوید که وی هرگز در مقابل فلسطینی ها کوتاه نمی آید و همواره برای حفظ امنیت اسرائیل از به کارگیری رویه های خشونت آمیز ابایی ندارد و شارون، همان شارون قدیم است. یکی از اهداف دیگر رژیم صهیونیستی از ترور شیخ احمد یاسین افزایش احتمال تضعیف و انشعاب در حماس در آینده بود. از زمانی که یاسین، جنبش مقاومت را پایه گذاری کرد سایر افراد کادر رهبری جنبش (شاخه سیاسی و نظامی) فرصتی برای ابراز وجود نداشتند و همه در زیر سایه قدرت و نفوذ شیخ یاسین بودند. در فقدان وی، خطر احتمال انشعاب در جنبش وجود دارد و چون یاسین یک رهبر کاریزماتیک بود، احتمال چنین حادثه ای بسیار زیاد است. لذا این احتمال وجود دارد که انشعاب در جنبش با صف آرایی تندروها در مقابل میانه روها آغاز شود. تندروها در پشت سر عبدالعزیز رنتیسی قرار خواهند گرفت. به گفته وی، ترور یاسین، اعلام جنگ با اسلام بود.
یاسین پدری برای همه اعضای حماس محسوب می شد. او رهبر معنوی حماس بود. مشعل و رنتیسی از شخصیت های مهم و تأثیرگذار در جنبش هستند. وی با اعلام اینکه، شیخ یاسین برای همه فلسطینی ها به مثابه پدر بود، متذکر شد که این مسئله به آن معنا نیست که فلسطینی ها قادر نباشند رهبر جدیدی برای خود انتخاب کنند.
واکنش افکار عمومی در کشورهای منطقه در جهت مخالفت با ترور بود و این مسئله در تظاهرات در کشورهای مختلف خود را نشان داد. از طرف دیگر رژیم صهیونیستی و به ویژه سازمان های یهودی در کشورهای مختلف به گونه ای زمینه سازی کرده بودند که فضا برای ترور یاسین فراهم شده بود. اگر چه رژیم صهیونیستی چندان توجهی به افکار عمومی جهانی ندارد، اما تا جایی که ممکن است تلاش می کند به آن، جهت دهد. این رژیم از یک طرف با توجه به نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا (نوامبر)2004 کاملا آگاه بود که دولت وقت آمریکا برای کسب آرای یهودیان در سازمان های بین المللی علیه تل آویو موضع گیری نمی کند از سوی دیگر به گونه ای در مورد یاسین تبلیغ شده بود که ترور وی توجیه شود. بدون شک رژیم صهیونیستی در قبال اعتراض اروپایی ها می گوید، ترور شخصی که در رأس یک سازمان تروریستی است و شما (کشورهای اروپایی) آن را در فهرست گروه های تروریستی قرار داده اید، نباید با مخالفت شما رو به رو شود.
در پایان باید گفت: با توجه به نقشی که شیخ احمد یاسین در مبارزات مردم فلسطین و به ویژه در جنبش مقاومت اسلامی (حماس) داشت، رژیم صهیونیستی در ادامه سیاست ترور رهبران فلسطینی، وی را ترور کرد. این ترور، دست رژیم صهیونیستی را برای ترور دیگر رهبران فلسطینی بازتر می کرد. ترور یاسین متأثر از عوامل و اهداف زیادی چون تضعیف حماس، جلوگیری از اتحاد گروه های فلسطینی در غزه، تکمیل نوار امنیتی (با احتمال افزایش درگیری ها) سرپوش گذاشتن به مسائل فساد مالی شارون و نیز در آستانه انتخابات آمریکا انجام شد.
شیخ احمد یاسین هنگام شهادت 68 ساله بود.