چاره‌ای بر بی آبی نیست! / لب‌های خشک زمین و خساست آسمان

پیش بینی‌ها کمی با چرخش زمین و زمان درست از آب در نیامد و حالا حکایت‌های ناخوشایندی از لب‌های خشک زمین و خساست آسمان پاییزی از پایتخت گرفته تا دیار خراسان و از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب ایران زمین دارد. پیش‌بینی‌هایی که قرار بود پاییز امسال را با میزان بارش‌هایی در حد نرمال و حتی فراتر از نرمال پاییزی رویایی و پرباران رقم بزند، اما نه‌تنها پیش‌بینی‌ها محقق نشد بلکه میزان بارش‌ها در پاییز امسال نسبت به سال گذشته کاهش ۶ درصدی را ثبت کرد امری که بیانگر این موضوع است که خشکسالی حالا حالا‌ها میهمان ناخوانده این سرزمین است و سایه خشکسالی ۲۰ ساله بر منابع آبی این کشور قصد ندارد جای خود را با ترسالی یا حتی کم بارشی عوض کند.

خشکسالی در پی خشکسالی
سرزمینی که قرن هاست خانه ماست اقلیمی خشک و نیمه‌خشک دارد و نسبت به سایر نقاط زمین کم بارش است چنانچه میزان این بارش‌ها به یک‌سوم متوسط جهانی می‌رسد؛ حالا بارش‌ها کم و کمتر شده و فصلی که روزگاری با بارش‌های سیل آسا و شدید نوید روز‌های پر آب آینده را می‌داد حالا و در این شرایط و در کنار تغییر اقلیم‌های ناشی از گرمایش زمین خبر‌های نامیمونی از تداوم خشکسالی‌ها می‌دهد.
عنوان میشود سال آبی جاری یعنی ابتدای مهر ۱۴۰۲ در حالی سومین ماه خود را نیز به‌زودی پشت سرمی گذارد که میزان بارندگی‌ها در کشور با وجود پیش‌بینی اولیه برای پربارشی با کمترین میزان به پایان رسید و گزارش اخیر شرکت مدیریت منابع آب ایران هم بیانگر آن است که کشور با کاهش ۶ درصدی میزان بارش‌ها از ابتدای مهر ماه امسال تا کنون نسبت به مدت مشابه سال گذشته روبرو شده است.

کاهش بارش‌های پاییزی
این گزارش عنوان می‌کند از ابتدای سال آبی جاری تا ۱۸ آذرماه ۳۴.۲ میلیمتر بارش در کشور رخ داده است، در حالی که در دوره بلندمدت ۴۷.۲ میلیمتر بارش در این مدت داشتیم و این نشان از کاهش ۲۷ درصدی بارش‌های امسال نسبت به دوره بلندمدت دارد لذا این آمار‌ها تاکید می‌کند بارش‌ها از ابتدای سال آبی جاری تا ۱۸ آذر ماه در مقایسه با بازه زمانی مشابه سال گذشته که میزان بارش‌ها ۳۶.۵ میلیمتر بوده ۶ درصد کاهش را رقم زده است.
براساس همین گزارش چهارمحال و بختیاری با ۵۸ درصد کاهش، فارس با ۴۸ درصد همچنین خراسان رضوی و زنجان با ۴۷ درصد کاهش بیشترین کاهش بارش‌ها را نسبت به سال آبی پارسال داشته اند.

بارش‌هایی کمتر از حد نرمال
قاسم‌زاده، سخنگوی صنعت آب در خصوص ارزیابی وضعیت بارشی کشور و نقش آن بر روی منابع آبی، میزان بارش‌های پاییز امسال را کمتر از نرمال عنوان کرده و گفته است: پاییز امسال کم‌بارش است و میزان بارندگی‌ها در این فصل حتی کمتر از نرمال خواهد بود.
با این حال به گفته این مسئول و گزارش‌های رسمی در مجموع ۲۰۰ میلیون مترمکعب ورودی آب به مخازن سد‌های حوضه آبریز کارون بزرگ، دز و کرخه داشتیم که هرچند کم بوده، اما میزان ذخایر مخازن در این بخش را بهبود داده است و این بهبودی در حالی در این منطقه رقم خورده که در سایر نقاط کشور میزان بارندگی‌ها نا مطلوب بوده و خصوصا در تهران و البرز با کاهش ۳۰ درصدی بارش‌ها مواجه بوده ایم که این کاهش بارندگی‌ها سبب شده وضعیت سد‌ها در شرایط نامطلوبی قرار بگیرند.

چهارمین خشکسالی!
به گفته مدیرعامل آب و فاضلاب کشورکاهش بارش‌ها نگرانی‌ها در حوزه منابع آبی کشور را افزایش داده است و در حال گذراندن چهارمین سال خشکسالی‌های پیاپی در کشور هستیم.
پیش‌بینی‌ها درست از آب در نیامد و شاید تغییر اقلیم عامل آن بود با این حال سازمان هواشناسی، بارش‌های نرمال و فرانرمالی برای پاییز امسال پیش بینی کرده بود که رقم نخورد و شاهد کاهش بارش‌های پاییزی امسال و لب‌های خشک‌تر زمین بودیم.

نسخه‌ای که مصرف نمیشود!
گزارشات رسمی حاکی از کاهش بارش‌ها بوده و نگرانی‌ها در حوزه منابع آب کشور را افزایش داده است؛ این گزارشات تاکید دارد که منابع آب تجدیدپذیر کشور که حدود ۱۰ سال قبل، ۱۳۰ میلیارد مترمکعب بود، امسال به حدود ۱۰۰ میلیار مترمکعب رسیده است و این بدان معناست که چاره‌ای بر بی آبی نیست و با وجود کاهش بارش‌ها به مدیریت منابع آبی موجود نیاز داریم؛ نسخه‌ای که سال‌های سال است توسط کارشناسان پیچیده شده، اما اراده کوبنده‌ای برای درمانش نبوده است.

از کم بارشی تا گرمایش زمین؛ راهی به سوی خشکسالی
محققان و پژوهشگران می‌گویند افزایش دما سبب آب شدن یخ‌ها در قطب شمال و جنوب شده است، پیش‌تر جریان‌های هوا از غرب به شرق بود، اما اکنون از سمت استوا به سمت قطبین اتفاق افتاده و می‌تواند دلیل تغییر جهت حرکت جریان‌های آب و هوایی به سمت ایران باشند.
آب مهمترین مسئله در عصر اخیر در میان تمام جوامع بشری است تا جایی که به اذعان برخی کارشناسان جنگ برسر آب می‌تواند یکی از معضلات آینده کشور‌ها در عصر پیش رو باشد.
باید عنوان کرد همه این کره خاکی به دلیل افزایش دمای هوا و کاهش بارندگی‌های موثر اکنون دچار این کم آبی شدید شده اند و رودخانه ها، چاه و چشمه و قنات‌های بسیاری خشکیده است، اما این وضعیت در ایران که در فلاتی گرم و خشک و در منطقه‌ای کم آب و کم بارش قرار دارد و با افزایش گرمای هوا و کاهش بارندگی بیشتر مواجه است به چالش منابع آبی و مشکلات عدیده آن بیش از گذشته دامن زده است.
به گفته کارشناسان و اقلیم شناسان روند کاهشی بارش‌های جوی همزمان با تغییرات اقلیمی و افزایش میانگین دمای هوا، در چند سال اخیر به تشدید بحران آب منجر شده و راهکاری جز مدیریت مصرف و اولویت دادن به تأمین آب شرب، برای گذر از این بحران وجود ندارد.

روز‌های نامبارک در صورت عدم مدیریت
کم بارشی‌ها در کنار گرمایش روزافزون زمین خبر از روز‌های نامبارکی می‌دهد چنانچه بررسی آمار‌های مربوط به تغییرات دمای هوا از تغییرات قابل‌توجه دما حکایت دارد به‌گونه‌ای که متوسط دمای کشور در سال آبی گذشته نسبت به دوره زمانی بلندمدت ۱.۱درجه افزایش داشته است.
با این حال کاهش منابع آبی در کشور در حالی است که مصرف عمومی آب در کشور تغییری نداشته و همچنان ایران رکود دار پر مصرف‌ترین‌ها در حوزه آب در دنیا محسوب میشود. ما یک و نیم برابر خارجی‌ها آب مصرف می‌کنیم؛ مصرف ۲۴ ساعت هر ایرانی ۲۳۰ لیتر است در حالی که این آمار در هلند۱۲۹ و در بلژیک ۱۱۲ لیتر است. این میزان مصرف در کنار نبود آب و عدم بارش‌ها قرار است ما را به کجا ببرد؟