گربه عابد نشده است!

حسین شریعتمداری
موافقت آمریکا با فروش قطعات یدکی موردنیاز هواپیماهای مسافربری ایران و تعمیر آنها در یک کشور ثالث واکنش ها و اظهارنظرهای متفاوتی را به دنبال داشته است. تمامی صاحبنظران با اشاره به تلاش آمریکا برای گسترش دامنه تحریم های ایران، تصمیم اخیر این کشور را غیرمنتظره دانسته و درباره انگیزه آمریکا از این تصمیم، نظرات متفاوتی ارائه کرده اند.
یکی از نمایندگان عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی بر این باور است که «پس از تصویب یک فوریت طرح انگشت نگاری اتباع آمریکایی در مجلس، ایالات متحده آمریکا با ارسال نامه ای آمادگی خود را برای تعمیر و تامین قطعات موردنیاز هواپیماهای مسافربری اعلام کرده است» در نگاه این نماینده محترم تصمیم اخیر آمریکا، با هدف پیشگیری از اجرای مصوبه مجلس شورای اسلامی ایران اتخاذ شده. این نماینده محترم توضیح نمی دهد که چرا آمریکایی ها در مقابل برخی دیگر از مصوبات ضدآمریکایی مجلس و دولت جمهوری اسلامی ایران که پی آمدهای دشوارتری برای ایالات متحده داشته است، از خود واکنش های مشابه نظیر تصمیم اخیر نشان نداده اند؟
شماری دیگر از صاحبنظران معتقدند گزارش مشترک نمایندگی های شرکت های حمل و نقل هوایی ایران- کمیته مقابله با تحریم هوایی- به سازمان جهانی هواپیمایی کشوری (ایکائو)، علت اصلی در اتخاذ تصمیم اخیر دولت آمریکا بوده است.
صاحبان عقیده یاد شده، این پرسش را بی پاسخ می گذارند که چرا آمریکا طی چند سال گذشته و در حالی که بسیاری از سازمان ها و شرکت های حمل و نقل هوایی شکستن این تحریم ها را ضروری دانسته و ایالات متحده را به اقدامی غیرانسانی متهم می کردند، تحریم هوایی ایران را نقض نکرده است؟ و تصمیم به تعمیر و تامین قطعات را دقیقاً در حالی اتخاذ کرده که در همان حال بیشترین تلاشها را برای گسترش تحریم های ایران اسلامی در دستور کار خود دارد و برای این منظور دست به رایزنی های گسترده ای با کشورهای اروپایی زده است؟
برخی از محافل سیاسی در اروپا و آمریکا نیز اصرار دارند این تصمیم را یک اقدام انسان دوستانه از سوی آمریکا تلقی کنند که با توجه به کینه توزی ها و جنایات بی شمار آمریکا مخصوصاً طی چند سال اخیر، این برداشت پاسخی جز یک پوزخند نخواهد داشت.
و اما، در یک نگاه واقع بینانه باید علت تصمیم اخیر آمریکا را در تصمیم چند هفته گذشته ایران برای خرید هواپیماهای مسافربری از روسیه جستجو کرد.
روز چهارشنبه 29 شهریور ماه 1385- 20 سپتامبر 2006- خبرگزاری اینترفکس به نقل از شرکت روسی «ایلوشین فاینانس» گزارش داد که ایران قصد دارد تعداد 5 فروند هواپیمای مسافربری 204-TU از روسیه خریداری کند. مقامات روسی اعلام کردند این قرارداد که ارزش آن بیش از 180 میلیون دلار برآورد می شود، براساس برنامه توافق شده میان ایران و روسیه، پیش از 15 دسامبر- 24 آذرماه- به امضاء خواهد رسید و زمان تحویل هواپیماها نیز از سال 2008 میلادی آغاز خواهد شد.
همین گزارش حاکی است که ایران درصدد است 2 فروند هواپیمای روسی از نوع 96-II را به صورت اجاره در اختیار گرفته و در صورت رضایت از عملکرد آن، چند فروند از این نوع هواپیمای مسافربری را خریداری کرده و در ناوگان تجاری خود به کار بگیرد.
این تصمیم دولت جمهوری اسلامی ایران که از چند سال قبل اتخاذ شده و تاکنون به اجرا در نیامده بود، ناوگان هوایی کشورمان را از انحصار شرکت آمریکایی «بوئینگ» و شرکت فرانسوی - آمریکایی «ارباس» بیرون می آورد و در همان حال، اهرم قدرتمندی برای تحریم هوایی و فشار اقتصادی و سیاسی به ایران اسلامی را از دست آمریکا خارج می کند.
در نوامبر سال 2003 میلادی، سازمان جهانی هواپیمایی تجاری- ایکائو- گزارش مستندی منتشر کرد که نشان می داد هواپیماهای توپولوف نسبت به نوع مشابه آمریکایی آن «بوئینگ» از ایمنی پرواز بیشتری برخوردارند. این گزارش در همان زمان انتشار با اعتراض شرکت های آمریکایی بوئینگ، فرانسوی- آمریکایی «ارباس» و شرکت هلندی «فوکر» روبرو شد ولی گزارش ایکائو مستند به آمار سوانح هوایی بود و زمینه چندانی برای مناقشه در آن باقی نمی گذاشت.
بی تردید علت تصمیم اخیر آمریکا را باید در تصمیم چند هفته قبل ایران برای تأمین هواپیماهای مسافربری مورد نیاز خود از روسیه، جستجو کرد. تصمیمی که هر چند بسیار دیر اتخاذ شده ولی نباید با ترفند جدید آمریکا -که کمترین اعتمادی به آن نیست- برزمین بماند.
برای اثبات دیدگاه فوق الذکر به خبر زیر توجه کنید؛
«روزنامه روسی کامرسنت در شماره امروز- دیروز- خود فاش کرد شرکت های آمریکایی «همیلتون استاندارد» و «E/B» از قرارداد قبلی خود برای تأمین قطعات مورد نیاز شرکت هواپیماسازی «سوخو» روسیه سرباز زده و علت آن را همکاری شرکت سوخو با ایران اعلام کرده اند»... آیا هنوز هم برخی از مسئولان کشورمان، تصمیم اخیر آمریکا را یک «گام مثبت»! ارزیابی می کنند!! اگر چنین است و آمریکایی ها برای امنیت پرواز مسافران هوایی ایران نگرانند؟! چرا می کوشند تمامی راههای تأمین نیاز هوایی ایران از کشورهای رقیب را سد کنند؟!
و بالاخره اگرچه تامین قطعات و تعمیر هواپیماهای مسافربری بوئینگ و ارباس ایران خالی از فایده نیست ولی باید توجه داشت که مخصوصا در شرایط حساس کنونی محدود کردن ناوگان هوایی کشور به شرکت های آمریکایی کمترین توجیه منطقی و عاقلانه ای ندارد و... نباید تصور کرد که گربه عابد شده است!