اولتیماتوم ایران به هند و پاکستان

رضا زندی
«مهلت تفاهمنامه اصلى ایران و هند براى مذاکره درخصوص صادرات گاز به زودى به اتمام مى رسد.» یک منبع آگاه با اعلام این خبر به شرق گفت: «هندى ها اخیراً با ارسال نامه اى به وزارت نفت، خواستار تمدید یک ساله این تفاهمنامه شده اند تا مذاکرات صادرات گاز ادامه یابد.» این بهترین فرصت براى ایران است تا با توجه به روند رو به بهبود مسئله هسته اى ایران منافع ملى ایران در صادرات گاز را تامین کند. این منبع آگاه که نخواست نامش فاش شود خبر مهم دیگرى داد: «مقامات ارشد وزارت نفت با درخواست تمدید یک ساله تفاهمنامه مخالفت کرده‌اند.»
همین منبع آگاه در وزارت نفت در پاسخ به پرسش شرق درباره اینکه سرنوشت مذاکرات به کجا خواهد انجامید، گفت: «احتمال دارد در صورتى که هندى ها منافع ایران را در نظر بگیرند تفاهمنامه ادامه مذاکرات تنها به مدت سه ماه دیگر تمدید شود.» گفته مى شود در صورت تمدید تفاهمنامه، میزان گاز صادراتى از طریق خط لوله صلح از 150میلیون مترمکعب به 90میلیون مترمکعب در روز براى پاکستان و هند کاهش خواهد یافت. ظاهراً قیمت هاى پایین پیشنهادى هند و پاکستان، انگیزه ایران را براى صادرات گاز کاهش داده است. این فرصت استثنایى براى ایران را نباید مقامات مذاکره کننده نفتى از دست بدهند. با حل مشکل هسته اى کسانى که امروز با برنامه هسته اى ایران مخالفت مى کنند مشتریان عمده گاز خواهند بود.
نژادحسینیان: اعتبار توافقنامه بى‌انتها نیست
معاون امور بین الملل وزارت نفت دیروز در گفت‌وگو با شرق، پیام ایران را به صورت دیپلماتیک ارائه مى کند: «اعتبار توافق هاى سه کشور درباره خط لوله صلح همه جا الزام آور نبوده و ضمناً بى انتها هم نیست و در مورد تمدید آنها، ما با توجه به شرایط خودمان تصمیم گیرى خواهیم کرد.» محمدهادى نژادحسینیان سپس گوشزدى محترمانه به هند و پاکستان مى کند: «اگر مسائل انرژى هسته اى ایران حل شود آنها که هند و پاکستان را از خرید گاز ایران منع مى کنند، اولین خریدار گاز ایران با قیمت هاى به مراتب بهتر خواهند بود.» این شفاف ترین پیام در مراودات سیاسى است: «در آن زمان هند و پاکستان یا مجبورند با آنها رقابت کنند یا فرصت بزرگى را از دست بدهند.»
نمى‌توانیم سوبسید گاز هند و پاکستان را بدهیم
وزیر نفت هند پس از دیدارهاى شانگهاى با مقامات ایرانى به گونه اى شگرف اظهار خشنودى کرده است. هند و پاکستان باید بدانند که تخفیف در قیمت گاز رویایى فراموش شده است. معاون امور بین الملل وزارت نفت آب پاکى را روى میز مذاکره مى ریزد: «ایران نمى تواند سوبسید گاز طبیعى ارزان قیمت در هند و پاکستان را بپردازد.» محمدهادى نژادحسینیان علت را هم باز مى کند: «هند و پاکستان با کنترل بازار و دادن یارانه، قیمت گاز طبیعى را در بازار داخلى شان به صورت مصنوعى پایین نگه داشته اند.» این صریح ترین اظهارنظر مقامات مذاکره کننده ایران درباره فضاى مذاکرات بود. سیاستمداران ارشد کشور باید بدانند که مردم ایران نه مى خواهند و نه مى توانند هزینه مصرف گاز در هند و پاکستان را بر دوش خود تحمل کنند. نژادحسینیان مى افزاید: «براى مثال قیمت یک میلیون BTU گاز که در سطح جهان حدود9دلار است در پاکستان به نصف قیمت به فروش مى رسد در حالى که براى نفت و فرآورده ها، قیمت جهانى آن به اضافه مالیات گرفته مى شود.» روزنامه هاى هندى و پاکستانى نیز اخیراً در مقالاتى خواهان گران شدن قیمت گاز براى مصرف بهینه منابع محدود گازى شان شده‌اند. 
فروش حجم زیاد گاز در خط لوله صلح به صلاح نیست
محمدهادى نژادحسینیان درباره آینده قیمت گاز در دو کشور هند و پاکستان مى گوید: «پیش بینى من این است که دیر یا زود این دو کشور و کشورهاى مشابه مانند چین سیاست هاى خود در رابطه با کنترل بازار گاز طبیعى را تغییر خواهند داد.»
پاکستان قیمت گاز را در سال جارى بیش از 30 درصد افزایش داده است. به گفته منابع آگاه شرکت هاى چین نیز براى خرید LNG بیشتر از ایران قیمت هاى بالاتر از قبل پیشنهاد داده اند. نژادحسینیان پیش بینى مى کند یارانه قیمت گاز طبیعى در کشورهاى مقصد به زودى برداشته شود: «اگر جمهورى اسلامى ایران تخفیفى در قیمت پیشنهادى خود به این دو کشور بدهد این تخفیف در حقیقت سودى است که به جیب شرکت هاى دولتى هندى و پاکستانى خریدار گاز ایران خواهد رفت و قطعاً مردم ایران راضى به این کار نخواهند بود.» وى به افزایش تدریجى تقاضاى گاز توسط هند و پاکستان در طول مذاکرات تا رقم روزانه 150میلیون مترمکعب اشاره کرده و مى افزاید: «فروش یک چنین حجم زیادى گاز به دو مشترى آن هم با خط لوله، به صلاح ما نیست چون خود عاملى براى پایین آوردن قیمت گاز در بازار هند و پاکستان خواهد شد.»
و این تایید خبر منبع آگاه شرق است در مورد کاهش میزان گاز صادراتى حداکثر تا 90میلیون مترمکعب در روز. جملات نژادحسینیان صراحت بیشترى به خود مى گیرد: «ایران از انجام تقاضاى دو کشور مبنى بر تامین چنین حجمى از گاز معذور بوده و ترجیح مى دهد ضمن کنترل عرضه گاز از پایین آمدن مصنوعى قیمت آن جلوگیرى کرده و خریداران متنوع تر و بیشترى داشته باشد.»
توقع ارزان خریدن گاز را فراموش کنید
معاون امور بین الملل وزارت نفت با اشاره به تراز گاز کشور در ده سال آینده مى گوید: «قرار است میزان صادرات گاز ایران به 485میلیون مترمکعب برسد. در حالى که در شرایط و زمان حاضر ما براى خرید حدود روزانه هزار میلیون مترمکعب گاز از طریق خط لوله و یا LNG مشترى داریم.» محمدهادى نژادحسینیان قیمت گاز را عامل مهم تصمیم گیرى ایران مى داند: «علاوه بر اولویت همسایگان و توجه به رونق اقتصادى و همگرایى منطقه اى قطعاً قیمت گاز نیز از عوامل مهم براى تصمیم گیرى ایران است.» نژادحسینیان توجه مقامات هند و پاکستان را به از دست ندادن فرصت گاز ایران جلب مى کند: «دسترسى مطمئن کشورها به منابع مطمئن انرژى، مهمترین شرط براى تضمین بهروزى و رشد اقتصادى آنها در آینده است. اجراى خط لوله صلح هم دسترسى هند و پاکستان به منبع گاز پارس جنوبى را که توان بالقوه تامین انرژى تمیز براى دو کشور فوق الذکر براى مدت صد سال را دارا است ایجاد مى‌کند.»
وى پیشنهاد مى کند هند و پاکستان این فرصت را از دست ندهند: «این فرصت بزرگترین دستاورد سیاسى ـ اقتصادى است که اگر آنان این فرصت را از دست بدهند جبران آن بسیار پرهزینه خواهد بود. لذا هند و پاکستان باید توقع ارزان خریدن گاز از ایران را فراموش کنند و تا فرصت باقى است از مزیت بى‌رقیب خط لوله صلح استفاده کنند.»
پیام معاون بین الملل وزارت نفت ایران را شاید بتوان اولتیماتوم جدى ایران به هند و پاکستان درباره روند مذاکرات صادرات گاز ارزیابى کرد.
جوادى: حضور روسیه در خط لوله صلح به نفع ایران نیست
مدیرعامل شرکت ملى صادرات گاز ایران با تایید اتمام زمان تفاهمنامه اصلى صادرات گاز ایران به هند و پاکستان تا چند روز دیگر درباره آخرین تحولات خط لوله صلح به شرق گفت: «در جلسه اخیرمان در پاکستان، قیمت پیشنهادى هند و پاکستان براى خرید گاز ایران به شدت پایین بود. قرار شد در سوم جولاى به هند برویم و جلسه مشترک داشته باشیم اما ایران پیشنهاد داده است که در اواسط ماه ژوئیه جلسه سه جانبه کارشناسى تشکیل دهیم.»
وى با اشاره به قرارداد صادرات 5میلیون تن LNG به هند گفت: «این قرارداد امضا شده و قطعى است اما تنفیذ نشده است. چرا که باید هیات مدیره نفت و شوراى اقتصاد آن را تایید کنند که هنوز تایید نکرده اند.» وى درباره میزان فروش گاز به هند و پاکستان با توجه به اتمام مدت تفاهمنامه هم اظهار مى کند: «میزان فروش گاز بستگى به جذابیت قیمت آنها دارد. اگر قیمت پیشنهادى آنها پایین باشد میزان صادرات هم کم خواهد شد.»
رئیس‌جمهور روسیه اخیراً خواهان مشارکت این کشور در احداث خط لوله صلح شده است. آیا حضور گازپروم در پروژه به نفع ایران است؟
«به چند دلیل معتقدم که حضور روس ها اصلاً نمى تواند براى ایران مفید باشد. روس ها مى خواهند با مشارکت در خط لوله صلح به سه هدف برسند. اول اینکه مانع رسیدن منابع گازى ترکمنستان به هند و پاکستان شده و آن را براى خودشان نگه دارند. ثانیاً مى خواهند توجه ایران را به طرف شرق جلب کنند تا ایران وارد بازار گاز اروپا نشود. ثالثاً روس ها مى خواهند نوعى انحصار در صادرات گاز به اروپا داشته باشند و حاضر نیستند رقیب قدرتمندى چون ایران وارد بازار گاز اروپا شود.»
تحلیل هاى جوادى قابل توجه است. مقامات ایران پیش از هر پاسخى به روس ها براى حضور این کشور در خط لوله صلح و تشکیل شرکت مشترک گازى باید به همه ابعاد ماجرا اشراف یابند.