افغانستان جدال بر سر توافقنامه تحمیلی آمریکا

در پی حملات تروریستی 11 سپتامبر 2001 میلادی (20 شهریور 1380) که همزمان به برج‌های دوقلوی تجارت جهانی در نیویورک و همچنین ساختمان پنتاگون (وزارت دفاع آمریکا) در واشنگتن حمله شد، ایالات متحده حمله وسیعی به افغانستان جهت انهدام نیروهای القاعده و طالبان ترتیب داد.

از آن زمان تاکنون نیروهای آمریکا و همپیمانانش در افغانستان حضور دارند. حضوری که طبق توافق‌نامه‌های قبلی باید تا سال 2014 میلادی پایان یابد.

با وجود این ، براساس توافقنامه‌ای امنیتی- دفاعی، بخشی از نیروی نظامی آمریکا پس از سال 2014 جهت آموزش و حمایت از نیروهای امنیتی در این کشور بمانند.

قرار است بعد از تایید لویه جرگه مشورتی، این توافقنامه به تصویب مجلس افغانستان نیز برسد.

این در حالی است که «حامد کرزای» رئیس‌جمهوری افغانستان، حتی در صورت تصویب کامل توافقنامه، با اجرای آن تا قبل از پایان انتخابات ریاست جمهوری فروردین ماه سال آتی این کشور، مخالف است.

به تازگی «جاش ارنست» معاون سخنگوی «باراک اوباما» رئیس‌جمهوری آمریکا، تصویب و امضای آن را تا پیش از سال جاری میلادی خواستار شد.

در حالی که واشنگتن بر موعد 6 هفته‌ای یعنی تا پایان سال جاری میلادی تاکید دارد، کابل بر موعد 6 ماهه خود یعنی تا پایان انتخابات این کشور اصرار می‌ورزد.

بسیاری معتقدند با توجه به پایان یافتن دوره ریاست جمهوری کرزای، وی نمی‌خواهد با قبول مسئولیت اجرای توافقنامه امنیتی، چهره‌ای منفی از خود در تاریخ افغانستان باقی بگذارد. به همین منظور او از ضرورت اجرای این توافقنامه در دوران رئیس‌جمهور جدید سخن می‌گوید.

مواضع مخالفان

توافق‌نامه‌ای که دولتمردان آمریکایی و همچنین برخی از مقام‌های افغانستان از آن با عنوان «توافق‌نامه امنیتی و دفاعی افغانستان آمریکا» یاد می‌کنند؛ از سوی برخی از مخالفان، توافقنامه تحت الحمایگی افغانستان نام گرفته است.

«زبیر صدیقی» سخنگوی «حزب اسلامی افغانستان» به رهبری «گلبدین حکمتیار» که به عنوان گروه مسلح مخالف دولت تلقی می‌شود، چندی پیش در مصاحبه‌ای با شبکه خبری «بی‌بی‌سی» ضمن تاکید بر حضور نداشتن اعضای این حزب در جرگه مشورتی، افزود: اعضای این حزب به هیچ‌وجه با حضور نظامی آمریکا و ناتو در خاک افغانستان موافق نیستند.

سخنگوی حزب اسلامی افغانستان افزود: ادامه حضور نیروهای نظامی آمریکا به منزله آن است که جنگ هنوز به اتمام نرسیده است.

در جریان برگزاری لویه جرگه که به منظور بررسی توافقنامه امنیتی برگزار شد، برخی از رهبران احزاب وچهره‌های برجسته گروه‌های جهادی با حضور نیافتن خود در این نشست به توافقنامه «نه» گفتند.

برخی گزارش‌ها حاکی از این است که در این جلسه، مخالفان زبان به انتقاد گشودند و به بیان مواضع و دلایل خود مبنی بر مخالفت با ادامه حضور نیروهای آمریکایی در کشورشان پرداختند.

براساس برخی از گزارش‌ها، «بلقیس روشن» نماینده مجلس سنای افغانستان ضمن حضور در جرگه مشورتی اقدام به برافراشتن پرچم سفیدی کرد که روی آن نوشته شده بود: پیمان با آمریکا وطن‌فروشی است.

«احمد شاه احمدزی» رئیس حزب «اقتدار اسلامی افغانستان»، چندی پیش در مصاحبه‌ای با خبرنگار «رادیو دری» در کابل، ضمن تاکید بر رضایت نداشتن مردم افغانستان از انعقاد چنین پیمانی، افزود: این توافقنامه نه به نفع این کشور و نه به نفع جهان اسلام است.

برخی از کارشناسان افغان نیز به دولت کرزای درمورد عواقب و پیامدهای حاصل از انعقاد پیمان دفاعی امنیتی هشدار داده‌اند.

«حاجی سیدداود» روزنامه‌نگار و فعال سیاسی، معتقد است، هدف کرزای از معلق نگه داشتن امضای نهایی توافقنامه امنیتی با توجه به آماده شدن متن نهایی، کسب حمایت آمریکا در جهت به قدرت رساندن فردی از هم تیمی‌های خویش است.

منتقدان توافق‌نامه امنیتی می‌گویند بیزاری از این توافق‌نامه به حدی شدید است که حتی تشکیل جرگه مشورتی برای بررسی مفاد و پیامدهای آن، با مخالفت‌هایی در میان مردم و افکار عمومی ونیز برخی از احزاب سیاسی وگروههای قومی- مذهبی افغانستان رو به رو شده است. به طوری که طی چند روز گذشته، تظاهرات گسترده‌ای در استان‌های مختلف افغانستان در مخالفت با انعقاد توافقنامه برگزار شد.

از سوی دیگر با وجود ادعای واشنگتن مبنی بر اینکه حضورنیروهای نظامی‌اش به منظور مبارزه با تروریسم و جلوگیری از قدرت گرفتن طالبان انجام می‌گیرد، مخالفت‌های فزاینده مردم آمریکا، خستگی آنها را از جنگ در خارج نشان می‌دهد.

چندی پیش خبرگزاری «رویترز» در گزارشی به موضوع مخالفت مردم آمریکا با حضور نظامیان این کشور در افغانستان اشاره کرد و نوشت: از سال 2008 تا به امروز، هر روز بر ناراحتی و خشم مردم آمریکا نسبت به حضور نظامی کشورشان در خاک کشورهای دیگر افزوده می‌شود.

همچنین براساس نظرسنجی سال پیش که توسط این خبرگزاری صورت گرفت، دو سوم مردم آمریکا با هرگونه دخالت نظامی و اقتصادی کشورشان در امور داخلی افغانستان مخالفت کردند.

در این نظرسنجی، بیش از 70 درصد نیز ضمن درخواست بازگشت نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان، باایجاد هرگونه پایگاه نظامی در خاک افغانستان مخالف بودند.

حتی بسیاری از مقام‌های آمریکایی نیز خواستار اعلان پایان زمان حضور نیروهایشان در افغانستان هستند.

آنها ضمن توجه به مشکلاتی چون رکود اقتصادی، نابسامانی در وضعیت اشتغال وهمچنین افزایش معضلات اجتماعی در کشورشان، خواستار بازگشت نظامیان آمریکایی به خانه هستند.

سخن آخر

به باور ناظران، با گذشت بیش از یک دهه از حضور نظامیان آمریکا در افغانستان و وعده‌های تحقق نیافته واشنگتن نسبت به حل مشکلات پیش روی کابل، اینک فشار آمریکا جهت تصویب توافق‌نامه امنیتی- دفاعی بین دو کشور، حضور نیروهای نظامی آمریکا در افغانستان را تا سال 2024 تثبیت می‌کند.

با توجه به اهداف نخستین آمریکا از حمله به افغانستان مبنی بر حذف کامل طالبان و نیروهای القاعده، اینک واشنگتن با تثبیت جایگاه خود در منطقه، به دنبال مذاکرات صلح با این گروه‌های تندرو است.

برخی از تحلیلگران بر این عقیده‌اند که حفظ ثبات و امنیت در منطقه به طور اجتناب‌ناپذیری بستگی به خروج نیروهای نظامی خارجی از منطقه و به صورت موردی ازافغانستان دارد.

این تحلیلگران باور دارند که امضای توافقنامه امنیتی وبه دنبال آن تداوم حضور نیروهای آمریکایی در افغانستان نه تنها ثبات را به ارمغان نخواهد آورد، بلکه باعث تداوم ناامنی، رشد تروریسم، کشتار وسیع غیرنظامیان و همچنین افزایش تولید و قاچاق موادمخدر نیز خواهد شد.