(روزنامه آسمان آبي ـ 1396/07/22 ـ شماره 86 ـ صفحه 13)
توپ برجام در زمین کنگره
رسانههای آمریکایی ساعاتی مانده به سخنرانی ترامپ، به نقل از رکس تیلرسون، وزیر امورخارجه آمریکا، اعلام کردند رئیس جمهوری حاضر نیست که پایبندی ایران به اجرای برجام را تایید کند و در همینباره پرونده مذکور را به کنگره ارسال میکند. فرد کاپلان، تحلیلگر روزنامه «نیویورکتایمز»، در یادداشتی به بررسی وضعیت کنگره پرداخت و نوشت: «با آنکه اکثریت کنگره در حال حاضر در اختیار جمهوریخواهان قرار دارد، اما سناتورهای این حزب در آرایشی یکپارچه با یکدیگر قرار ندارند. موافقان و مخالفان ترامپ در کنگره بهتنهایی میتوانند بر سر نوشت مصوبات مطرح تاثیر بگذارند. بااینحال، نباید از نقش و تاثیر دموکراتها در این میدان غافل شد.» امبر فیلیپس، تحلیلگر روزنامه «واشنگتنپست»، نیز در مقالهای به بررسی نقش کنگره در برنامه موردنظر ترامپ پرداخت و نوشت: «در صورتی که کاخ سفید قصد داشته باشد تصمیمگیری آینده برجام را به کنگره بسپارد، قوه مققنه ایالاتمتحده ۶۰ روز فرصت دارد برای توافق هستهای ایران و 6قدرت جهانی تصمیمگیری کند.» فیلیپس در ادامه مقالهاش به برنامههای پیشروی کنگره اشاره کرد و این واکنشها را در چهار دسته، تقسیمبندی کرد.
4سناریو در برابر کنگره
روزنامههای آمریکایی ازجمله «واشنگتنپست» و «نیویورکتایمز» درباره گامهای احتمالی کنگره پس از تاییدنشدن ازسوی دولت در گزارشهایی مجزا نوشتند که گام اول که خصمانهترین اقدام کنگره نیز خواهد بود، اعمال تحریمهای جدید یا بازگرداندن تحریمهای قدیمی ضدایران است. این در حالی است که حسن روحانی، رئیسجمهوری ایران، در واکنش به تصمیم احتمالی آمریکا اعلام کرده بود در صورتی که کنگره قصد داشته باشد تحریمی را علیه جمهوریاسلامی وضع کند، ایران از توافق هستهای خارج شده و بهسرعت به روند پیشین توسعه برنامه هستهای بازمیگردد. براساس این واکنش، احتمالا راهکار اول در کنگره با کمترین موافق همراه باشد.
دومین راهکاری که احتمال دارد کنگره در 60روز آینده درباره برجام بهکار گیرد، تلاش برای اجماعسازی جهانی است. به اعتقاد آرنولد مییر، کارشناس نشریه «فارن پالیسی»، کنگره در این راستا تلاش خواهد کرد که به دیگر متحدان خود در اروپا و نقاط دیگر جهان این پیام را ارسال کند که آمریکا قصد دارد برجام را براساس مناسبات جدید تغییر دهد و از این رو تلاش میکند تا زمینه مذاکره مجدد را فراهم آورد.
راهکار سوم کنگره برای تصمیمگیری درباره برجام به تلاش برای اجماعسازی جهانی شباهت دارد. در این روش کنگره تلاش میکند از طریق استفاده از ابزارهای دیپلماسی غیررسمی، افکار عمومی جهان را برای تغییر در برجام آماده کند. چند نفر از سناتورهای جمهوریخواه ازجمله باب کورکر از جمله افرادی هستند که از این روش استقبال میکنند.
امبر فیلیپس، کارشناس روزنامه «واشنگتنپست»، درباره چهارمین راه پیشروی کنگره معتقد است کنگره میتواند پس از آنکه ترامپ تصمیمگیری را به این نهاد قانونگذاری واگذار میکند، هیچ اقدام عملی دراینباره انجام ندهد تا برجام روند کنونی را همچنان حفظ کند. از گام چهارم بهعنوان راهکاری نمادین یاد میشود که براساس آن، ترامپ از زیر بار مسئولیت برجام شانه خالی کرده و ادامه اجرای توافق را به کنگره خواهد سپرد. در این روش او به ایران و دیگر بازیگران جامعه جهانی یادآوری میکند با برجام موافق نیست، اما بهدلیل آنکه این توافقنامه ازسوی آمریکا امضا شده است، همچنان با آن همراهی میکند، حتی اگر در راستای منافع ملی آمریکا نباشد.
ایران و آینده برجام
جمهوری اسلامی ایران در مسیر اجرای برجام از حمایت قدرتهای اروپایی، در کنار چین و روسیه برخوردار است. در آمریکا نیز جریانهای مختلفی چون شرکتهای تجاری- اقتصادی از ادامه اجرای این توافق بینالمللی استقبال میکنند، اما در صورتی که آمریکا به هر شکلی قصد داشته باشد روند اجرا را ترک کرده و با اعمال فشار، آینده این توافق را با اما و اگر روبهرو کند، ایران نیز گزینههای مختلفی را برای انتخاب پیشرو خواهد داشت.
به اعتقاد برخی کارشناسان، نخستین گام در برابر ایران اجرای مفاد برجام بدون درنظرگرفتن واکنش آمریکاییهاست. در این مسیر ایران قدرتهای اروپایی را بهعنوان بازماندگان توافق هستهای در نظر گرفته و همچنان به مبادلات تجاری و همکاریهای اقتصادی با این کشورها میپردازد. رابرت اندرسون، کارشناس نشریه «نیوزویک»، نیز در مقالهای درباره واکنشهای احتمالی ایران نوشت: «ایران ممکن است بهصورت کامل از برجام خارج نشود و ادامه مسیر را بدون درنظرگرفتن آمریکا در پیش بگیرد.» جمهوری اسلامی همچنین میتواند با توجه به سخنان مقامهای رسمی، روند اجرای برجام را متوقف کرده به مسیر پیش از توافق هستهای بازگردد. در این مسیر، ایران الزامی به همکاری با آژانس بینالمللی انرژی هستهای نخواهد داشت و بازرسیهای منظم ازسوی این آژانس با چالش روبهرو خواهد شد.
جایگاه آمریکا در جهان بدون برجام
برنی سندرز که بهعنوان یکی از چهرههای اصلی مخالف سیاستهای دونالد ترامپ در ایالات متحده شناخته میشود، در مصاحبهای اعلام کرد، در صورتی که آمریکا از توافق هستهای برجام خارج شود، هیچ کشوری در دنیا به آن اعتماد نخواهد کرد. سندرز در بخش دیگری از سخنانش گفت که درحالیکه بحران کرهشمالی هر روز پیچیدهتر میشود و امیدواری برای حل موضوع از طریق مذاکره همچنان وجود دارد، خروج آمریکا از برجام میتواند نقطه پایانی بر امکان مذاکره با آمریکا تلقی شود. وبسایت «بلومبرگ» نیز در روزهای اخیر در مقالهای نوشت: «آمریکا در صورت خروج از برجام زمینه را برای انزوای هرچه بیشتر خود در جامعه بینالملل فراهم خواهد کرد.»
https://asemandaily.ir/post/4529
ش.د9604063