آتلانتیکی‌ها در ۷۵ سالگی خود از نگرانی‌هایشان گفتند/ ناتو در باتلاق

سازمان ناتو در حالی ۷۵ سالگی خود را جشن می‌گیرد که ادامۀ جنگ اوکراین و احتمال فاصله گرفتن آمریکا از این سازمان، نگرانی‌های کم‌سابقه‌ای برای کشور‌های عضو این پیمان دفاعی به وجود آورده است. از سوی دیگر، شرایط جاری در جنگ اوکراین به گونه‌ای پیش می‌رود که جایی برای تنفس آتلانتیکی‌ها در نظام بین الملل باقی نگذاشته و به نوعی، ابتکار عمل تاکتیکی و میدانی را از آن‌ها در میدان نبرد سلب کرده است. در این میان، بسیاری از طراحان و استراتژیست‌های عملیات‌های برون مرزی ناتو، قدرت توجیه گره کور راهبردی ایجاد شده (بر اثر جنگ اوکراین) را ندارند و صرفا، در انتظار گذشت زمان و مشخص‌تر شدن شرایط میدان و فرامتن جنگ اوکراین هستند. قدر متیقین ماجرا این است که شرایط در اوکراین به سود آتلانتیکی‌ها پیش نمی‌رود و روز به روز بدتر می‌شود. ضریب و قدرت ریسک پذیری اعضای ناتو برای حمایت مالی و تسلیحاتی از اوکراین نیز تحت تاثیر مخالفت افکار عمومی کشورهایشان شده گرفته است.

ادعای پوچ دبیر کل ناتو
ناتو که در روز چهارم آوریل سال ۱٩۴٩ متولد شد، به ادعای دبیرکل کنونی آن، ینس استولتن‌برگ نروژی، امروزه «بزرگ‌تر، قوی‌تر و متحدتر از همیشه است.»
با اینحال، در مراسمی که به مناسبت سالگرد تولد سازمان در بروکسل برگزار شد، استولتن‌برگ در مورد آیندۀ ناتو ابراز نگرانی کرد. او گفت: «من به اتحاد و همبستگی آمریکا و اروپا در چارچوب ناتو باور دارم، زیرا ما در کنار هم قوی‌تر هستیم و امنیت بیشتری داریم. ایالات متحد آمریکا از طریق ناتو بیشتر از هر قدرت دیگری دارای دوست و متحد است.»
به نظر می‌رسد نگرانی استولتنبرگ محدود به این نقطه نباشد! چه در دوران جنگ اوکراین و چه در دوران پساجنگی که در انتظار اعضای پیمان آتلانتیک شمالی خواهد بود، اختلاف میان اعضای بر سر ثوابت و متغیرات راهبرد امنیت جمعی قابل مشاهده است. به عنوان مثال، مجارستان در مسیر تنش زدایی با روسیه گام بر می‌دارد و آمریکا و انگلیس در مسیر تقابل مطلق با مسکو! بازیگرانی مانند آلمان و فرانسه نیز تلاش می‌کنند رویکرد دوگانه‌ای را در این خصوص اتخاذ کنند که اتفاقا بیشتر برای آن‌ها و ناتو هزینه در برداشته است! گسترش ناتو به شمال (از طریق عضویت دو کشور سوئد و فنلاند در پیمان آتلانتیک شمالی)، مولد مخاطرات بالقوه‌ای میان ناتو و روسیه خواهد بود که قطعاکنترل و پیشگیری از آن از عهده بازیگران پرادعای دو سوی آتلانتیک بر نخواهد آمد. همچنین ماده ۵ اساسنامه ناتو می‌گوید که در صورت حمله به یکی از اعضای پیمان ناتو، دیگر اعضا نیز باید به دفاع از کشور آسیب دیده وارد عمل شوند. با این حال در جریان تجاوز اخیر روسیه به حریم هوایی لهستان، عملا اعضای ناتو اقدامی در مواجهه با مسکو صورت ندادند! این مسئله نشان می‌دهدکه وجود ماده ۵ اساسنامه ناتو به معنای فعال شدن آن در برهه‌های حساس وسرنوشت ساز نیست! حتی درجریان سرنگونی هواپیمای سوخوی روسی توسط ترکیه و تهدید این کشور به حمله (از سوی روسیه)، بسیاری از اعضای ناتو مانند آلمان و یونان تاکید کردندکه در صورت تحقق این حمله، اقدامی در مواجهه با روسیه صورت نمی‌دهند.

اهداف ناتو
پیمان دفاعی ناتو با شروع جنگ سرد شکل گرفت و هدف اصلی آن تأمین امنیت کشور‌های اروپایی در برابر شوروی بود. اما وقتی در اوایل دهۀ ۱٩٩٠ شوروی و بلوک شرق از هم پاشید، برخی صاحب‌نظران ادامۀ موجودیت ناتو را بیهوده دانستند. با اینحال از این زمان به بعد، ناتو که فقط ۱۲ عضو داشت گسترش خود را به سوی اروپای شرقی آغاز کرد. با پیش آمدن رویدادهایی، چون اشغال کویت توسط عراق، مأموریت‌های ناتو تغییراتی یافت و بعد‌ها این سازمان، تبدیل به یک بازیگر مداخله گر و بحرانساز در نظام بین الملل گردید.. حتی پیش از آنکه ولادیمیر پوتین رهبری روسیه را به دست گیرد، صحبت از ورود روسیه به ناتو مطرح شد. اما با موضع‌گیری‌های ضدغربی مسکو که به‌ویژه از سال ۲٠٠۷ شدت گرفت، ناتو به تدریج به سوی مأموریت نخستین خود متمایل گردید. سرانجام جنگ اوکراین رویارویی غرب با روسیه را کاملاً علنی کرد و بار دیگر توجه اروپاییان را بر «جدی بودن تهدید روسیه» متمرکز ساخت. نباید فراموش کرد که ناتو در جریان اشغال افغانستان نیز تبدیل به یک بازیگر بحرانساز و فاجعه آفرین در نظام بین الملل گردید. از این رو می‌تواند ناتو را اصلی‌ترین مجموعه "امنیت زدا"در جهان امروز تلقی کرد.

نگرانی جدید اعضای ناتو
در حال حاضر نگرانی بزرگ اروپاییان احتمال بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید است. وی بار‌ها گفته است که مسئولیت دفاع اروپا به عهدۀ دولت‌های اروپایی است و آمریکا دیگر نمی‌تواند هزینه‌های این کار را بر دوش گیرد. همچنین این نگرانی وجود دارد که دونالد ترامپ در مقام رئیس‌جمهوری، کمک‌های آمریکا به اوکراین را متوقف کند.
حدود ۷٠درصد از بودجۀ ناتو را ایالات متحد آمریکا تأمین می‌کند. اما در مقابل، سایر کشور‌های عضو ناتو بخش بزرگی از تسلیحات خود را از آمریکا می‌خرند.
در مراسم ۷۵ سالگی ناتو، استولتنبرگ از وضعیت جبهه‌ها در مرز‌های اوکراین ابراز نگرانی کرد و از کشور‌های عضو ناتو خواست که «نیاز عاجل» اوکراین به مهمات و سامانه‌های دفاع ضدهوایی را تأمین کنند. او گوشزد کرد که سربازان اوکراینی ناچار به جیره‌بندی گلوله‌های توپخانه شده‌اند. وزیر خارجۀ اوکراین نیز که در جلسه حضور داشت به ویژه بر کمبود موشک‌های «پاتریوت» تأکید کرد. این موشک‌های آمریکایی که در دفاع ضدهوایی به کار می‌رود، ابزاری بسیار کارآ برای مقاومت در برابر حملات موشکی است. نه تنها آمریکا که چندین کشور اروپایی عضو ناتو دارای «پاتریوت» هستند. با اشاره به این نکته، وزیر خارجۀ اوکراین یادآوری کرد که تنها طی ماه مارس، اوکراین هدف ٩۴ موشک بالیستیک روسی قرار گرفته است.
وزیر خارجۀ لیتوانی نیز گفت: «جنگ اوکراین می‌تواند بزرگ‌ترین جنگ برای ناتو باشد... ما باید کاملاً آماده باشیم، وگرنه شاید بزرگ‌ترین اشتباه خود را مرتکب شویم.»
سران ناتو مایلند که کشور‌های عضو این پیمان در قبال جنگ اوکراین موضعی شفاف‌تر داشته باشند و تعهد «درازمدت» خود را در کمک به اوکراین بیشتر نشان دهند. دبیرکل ناتو به تشکیل یک صندوق صد میلیارد یورویی اشاره کرد که پیوسته اندوختۀ ثابت داشته باشد و در نتیجه ثبات کمک‌ها را تضمین کند. اما به درستی معلوم نیست که اعضاء ناتو تا چه حد با تشکیل این صندوق موافقند. از جمله آلمان در این مورد ابراز تردید کرده است. فراتر از آن، برخی تحلیلگران می‌گویند احتمال پایان یافتن جنگ اوکراین (با برتری مطلق روسیه) تا تابستان سال ۲۰۲۴ میلادی (امسال) افزایش یافته و این به معنای شکست مطلق آتلانتیکی‌ها در جنگ خواهد بود.