«دیپلماسی قدرت» تنها راه مقابله با انتحار منطقه‌ای ریاض

روح‌اله صالحی 

چند هفته از وضعیت انفجاری تحولات عراق، سوریه و لبنان می‌گذرد و اقدامات تروریستی با سطوحی مختلف در این سه کشور و برخی مناطق دیگر جریان دارد. تقریبا اغلب ناظران اتفاق نظر دارند که وضعیت جاری ناشی از سیاست‌های عربستان سعودی است؛ سیاستی که برخی کارشناسان ان را انتحار سیاسی نامیده‌اند. در حالی که دیپلماسی رسمی دولت در برخورد با سیاست ریاض، همچنان بر تنش‌زدایی اصرار دارد، کارشناسان تأکید می‌کنند که تهران باید لبه تیز رویکرد سیاست خارجی خود را بر «دیپلماسی قدرت» و برخورد از این زاویه با ریاض متمرکز کند.

به گزارش «جوان»، حمایت مالی عربستان سعودی از گروه‌های تکفیری و تروریستی در سال‌های اخیر در حالی افزایش یافته است که روزانه صدها نفر قربانی این سیاست می‌شوند. این حمایت‌ها در برخی کشورها از جمله سوریه و عراق به طور گسترده به درگیری گروه‌های تروریستی با دولت منجر شده که نتیجه آن کشته شدن صدها هزار نفر و آواره شدن میلیون‌ها انسان دیگر است.

در حال حاضر حمایت عربستان از تروریسم بین‌المللی در قالب القاعده و دیگر گروه‌های تروریستی و تکفیری در خاورمیانه به سطح کم سابقه‌ای رسیده است. کارشناسان خاورمیانه‌ای برای برخورد با این سیاست چه پیشنهادی به دستگاه دیپلماسی کشور می‌دهند؟

رویارویی از مجاری سازمان ملل

حسن هانی‌زاده، کارشناس خاورمیانه با بیان اینکه در واقع عربستان حامی اصلی تروریسم بین‌الملل و کشور بحران‌ساز در منطقه است، گفت هر اقدامی که از سوی گروه‌های تروریستی در سوریه، لبنان و عراق انجام می‌شود، پشت سر آن عربستان حضور دارد. وی می‌گوید: «هدف عربستان این است که جهان اسلام را به نوعی درگیر تروریسم بکند تا فضای امنیتی برای اسرائیل به وجود آورد، عربستان سعی دارد به نیابت از امریکا و رژیم صهیونیستی امنیت آنها را در منطقه تأمین کند».

این کارشناس خاورمیانه می‌گوید: «با توجه به اینکه عربستان درآمدهای نفتی هنگفتی در اختیار دارد و همچنین رسانه‌های بیشتری تحت کنترل وهابی‌ها هستند، مقامات سعودی به دنبال این هستند که با استفاده از منابع مالی و رسانه‌ای اهداف تخریبی خود در خاورمیانه را به پیش ببرند و از آنجاکه امریکا از عربستان حمایت می‌کند بهتر می‌توانند به اهداف خود دست پیدا کند».

هانی‌زاده در ادامه افزود: از آنجا که حمایت عربستان از تروریسم ابعاد گسترده‌ای به خود گرفته واکنش کشورها را در برداشته است و حتی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در واکنش به حملات تروریستی اخیر در ولگاگراد، عربستان را یک کشور تروریستی خوانده و به مقامات ریاض هشدار داده است که نقشه خاورمیانه را تغییر می‌دهد. این کارشناس خاورمیانه گفت که کشورها باید از طریق سازمان ملل یک اقدام عملی علیه عربستان اتخاذ کنند و از ایجاد نفاق و تقویت گروه‌های تروریستی از سوی این کشور مقابله کنند.

وی درباره دیدگاه ایران نسبت به حمایت عربستان از تروریست‌ها گفت: «وزارت خارجه ایران باید علیه اقدامات عربستان در منطقه افشاگری کند و دست داشتن ریاض در انفجارهای سفارت ایران در لبنان را که توسط ماجد الماجد، رهبر سعودی گروه عبدالله عزام، انجام شد در عرصه بین‌الملل اعلام کند». در انفجارهای سفارت ایران در لبنان در آبان ماه سال جاری که توسط ماجد الماجد سعودی اتفاق افتاد، نزدیک به 30 نفر کشته شدند. هانی‌زاده، با اشاره به اینکه بر اساس قوانین بین‌المللی، سفارت هر کشور جزئی از خاک آن کشور است، اظهار داشت: حمله به سفارت ایران از سوی تبعه سعودی به معنی حمله به خاک ایران است و این حمله تروریستی تمامیت ارضی ایران را زیر پا گذاشته است.

وی افزود: «ایران برای مقابله با اقدامات خصمانه عربستان باید روابط خود با این کشور را قطع و با افشاگری در چارچوب سازمان ملل علیه دولت سعودی اقدام کند».

وزارت خارجه از روابط دو و چند‌جانبه استفاده کند

صباح زنگنه، دیگر کارشناس امور خاورمیانه درباره اقدام علیه تروریسم و حامیان آن گفت که باید یک فهم مشترک از تروریست در بین کشورها ایجاد و آثار منفی آن بر ملت‌های جهان رسانده شود و با همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی نسبت به این پدیده شوم باید اقدام سازنده‌ای انجام گیرد. وی همچنین اظهار کرد که باید جلوی حمایت مالی عربستان از گروه‌های تروریستی گرفته شود و رسانه‌های حامی تروریست‌ها و وهابی‌ها نیز باید تحت کنترل جامعه بین‌المللی باشند. وی همچنین گفت: «باید تجهیزات کاملی از سوی سازمان ملل در اختیار دولت‌ها قرار بگیرد تا بتوانند با تروریست و حامی اصلی آن عربستان مقابله کنند».

زنگنه در ادامه به مسئولان وزارت خارجه توصیه کرد: «مقامات وزارت خارجه کشورمان باید با روابط دوجانبه و چندجانبه موضوع تروریست را پیگیری کنند». وی اگرچه حمایت عربستان از تروریسم را تهدید مستقیمی برای منافع ایران نمی‌داند، اما معتقد است که حمایت عربستان از تروریسم، جهان اسلام را با خطرات جدی مواجه خواهد کرد و باید اقدام عملی علیه سعودی‌ها انجام شود تا جلوی این حمایت‌ها گرفته شود.

باید جبهه ضدسعودی تشکیل داد

رضا رویوران، کارشناس بین‌الملل در گفت و گو با «جوان» گفت که عربستان یکی از خاستگاه‌های اصلی تروریسم بین‌المللی است. وی معتقد است که تروریست‌های تکفیری که در سوریه و عراق علیه دولت می‌جنگند، در عربستان رشد یافته‌ و از حمایت مالی و تسلیحاتی ریاض برخوردارند.

وی افزود: «این اقدامات تروریستی که از افغانستان تا سوریه را شامل می‌شود، نشان می‌دهد که پدیده به وجود آمده، جریان چند ملیتی است و باید با آن مقابله شود». رویوران در ادامه با اعلام این مطلب که کشورهای منطقه از یکدیگر تاثیرپذیرند، گفت: «باید یک جبهه ضد سعودی در منطقه شکل گیرد تا جلوی این پدیده شوم گرفته شود». وی با اشاره به اقدام‌های جهانی علیه این پدیده، خاطرنشان کرد: سخنرانی حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران در سازمان ملل مبنی بر ایجاد قطعنامه ضد تروریست و خشونت در جهان و واکنش ولادیمیر پوتین، به دولت عربستان بعد از انفجارهای تروریستی روسیه، نشان می‌دهد که اقدامات بین‌المللی علیه حامیان تروریست در حال اجراست. وی درباره نقش ایران در مقابله با دولت سعود نیز گفت که ایران با استفاده از نارضایتی کشورهای منطقه نسبت به سیاست‌های حمایتی عربستان از تروریسم، می‌تواند با سازماندهی ناراضیان و مطرح کردن حمایت سعودی‌ها از تروریسم در سازمان ملل تصمیم جدی در این زمینه اتخاذ کند.

تهدید مقابل تهدید

برخی رویکرد‌های تهاجمی‌تری پیشنهاد می‌کنند. از دیدگاه آنها، رویارویی ریاض با تهران، به لحاظ ژئوپلیتیکی گسترده‌تر از وضع کنونی است. هادی محمدی، کارشناس خاورمیانه معتقد است که دشمنی عربستان با ایران، محور مقاومت و کشورهای منطقه محصول شرایط فعلی نیست، بلکه سابقه سه دهه گذشته را باید در نظر بگیریم که دشمنی ریاض در مسیر دشمنی با ایران بوده است. وی همچنین گفت که عربستان در تمام عرصه‌های نظامی، فرهنگی و امنیتی علیه منافع ایران تعرض آشکاری کرده است. وی همچنین گفت: «عربستان تمام خطوط قرمز را در مناسبات با ایران زیر پا گذاشته است و با سیاست حمایت از تروریسم و به کارگیری مجرمین در یک جغرافیای وسیع از افغانستان گرفته تا شمال آفریقا با ایران در حال جنگ است».

این کارشناس خاورمیانه درباره مقابله ایران با ریاض معتقد است که «تنها راه مقابله با سیاست‌های خصمانه ریاض تهدید مقابل تهدید است و سعودی‌ها باید احساس کنند که حریم‌های خطرناکی را در تعامل با ایران در پیش گرفته‌اند.»محمدی در ادامه گفت که سعودی‌ها باید بدانند که هزینه حمله به سفارت ایران و اقدامات ضد امنیتی در جنوب شرق ایران دارای پاسخ جدی خواهد بود و گفت‌و‌گو و دیپلماسی با این رژیم موجب افزایش انگیزه جسارت و دشمنی با ایران خوهد بود.

مثلث چین، ایران و روسیه

دکتر رضا میرطاهر، کارشناس بین‌الملل معتقد است که سیاست تساهل ایران در مقابل ریاض نه تنها سعودی‌ها را از کرده‌های خود پشیمان نمی‌کند، بلکه باعث گستاخ شدن این رژیم عربی می‌شود. وی گفت که ایران باید با «دیپلماسی قدرت» در مقابل ریاض عمل کند و پاسخ قاطعانه به این رژیم تحت حامی غرب بدهد. وی در پاسهخ به این سؤال خبرنگار «جوان» که آیا می‌توان با همکاری کشورهایی مانند روسیه، قطعنامه ضد‌عربستانی در شورای امنتت مطرح کرد، چنین راهکاری را مناسب می‌داند.

وی با اشاره به سیاست آشتی‌ناپذیر ریاض علیه ایران گفت که ایران باید در جاهای دیگر پاسخ عربستان را بدهد. وی معتقد است که ایران با کمک بیشتر به نظام سیاسی سوریه در مقابل تکفیری‌های تحت حمایت عربستان و ایجاد مثلت چین، ایران و روسیه در مقابل ریاض و گروه‌های تروریستی می‌تواند به اهداف خود دست یابد و دولت عربستان را به عقب‌نشینی وادار کند.