فراز و نشیب‌های حقیقت در مستند

سینمای «مستند» یکی از عرصه‎های فرهنگی ماست که طی سال‎های اخیر رشد و پیشرفت یافته و مستندسازان ما توانسته‎اند موفقیت‎های بسیاری در داخل و خارج از کشور به دست آورند. همچنین در دو دهه اخیر، به دلیل حوادثی، چون جنگ در عراق، افغانستان، سوریه و غزه، مستند بحران به یک ژانر مهم و قدرتمند در مستندسازی ما تبدیل شده است و هنرمندان جوان دوربین به دست به این مناطق رفتند و تصاویر بکر را در تاریخ ثبت کردند؛ به همین دلیل هم برگزاری جشنواره سینما حقیقت با محور مستند حرفه‎ای و به عنوان اصلی‎ترین جشنواره مستند در ایران، حائز اهمیت است. جشنواره‌ای که به هجدهمین دوره خودش رسیده است و بناست در این دوره هم از ۱۸ تا ۲۵ آذر، علاقه‌مندان به مستند را سیراب کند. 

 نکته مهم این است که جشنواره سینماحقیقت را مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی که از مراکز زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، برگزار می‎کند؛ یعنی یک جشنواره دولتی است که با بودجه عمومی کشور فعالیت می‎کند؛ بنابراین انتظارات ویژه‎ای هم از این جشنواره وجود دارد.

«سینماحقیقت» در اغلب ادوار برگزاری‌اش، در انحصار نگاه‎ها و سبک خاصی از مستندسازان بوده است. به طور کلی، جشنواره سینماحقیقت در بیشتر دوره‎های برگزاری‎اش نمونه و مصداق یک جشنواره بی‌هویت و باری به هر جهت و محلی برای باج دادن به جریان‎های غرب‎زده و شبه روشنفکر بود. در این رویداد فقط یک بخش با نام «شهید آوینی» راه‎اندازی شده بود و آثاری با مضامین انقلابی و دفاع مقدسی به آن بخش «تبعید» می‎شدند. این یک بدعت بسیار عجیب و قابل انتقاد است که در یک جشنواره، بخش آثاری با مضامینی، چون مقاومت و ارزش‎های دفاع مقدسی از بخش ملی این جشنواره جدا شده بود! 

خوشبختانه در سال‎های اخیر، جشنواره سینماحقیقت به حق نزدیک‎تر شده است؛ حالا در کنار آثاری با درونمایه اجتماعی و انتقادی و مستند‌هایی درباره معضلات و ناهنجاری‎ها که در جای خودش و به شکل درست و مصلحانه‎اش خوب و مفید هستند، مستند‌هایی درباره دفاع مقدس و تاریخ انقلاب و جبهه مقاومت هم در جشنواره سینماحقیقت دیده می‎شود. آثار انتقادی ـ اجتماعی نیز تغییر رویکرد داده و به جای کار‌های «بیگانه‌گرا» که مخاطب داخلی را رها کرده و تنها با هدف نمایش در جشنواره‎های غربی یا شبکه‎هایی، چون «بی‎بی‎سی» تولید می‎شدند، شاهد آثاری هستیم که با نگاه متعهدانه و ملی تولید می‎شوند؛ مانند مستند «قوی‌دل» که در عین انتقادی بودن، اما مصلحانه و متعهدانه است.

یکی از کمبود‌های جدی در تولیدات مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و پویانمایی، به منزله متولی جشنواره سینماحقیقت، کاهش تولید آثار تاریخی است. با توجه به تاریخ پربار و افتخارآفرین ایران، به ویژه در حوزه تولید علم و ادبیات، این یک خسران است که از این حوزه مهم و تمدن‎آفرین غفلت شود!

حال باید دید آیا جشنواره سینماحقیقت در هجدهمین دوره‌اش گام رو به جلویی خواهد بود؟ آیا بازنمایی قدرت و توانمندی عرصه مستند ایران را در این جشنواره خواهیم دید؟